ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΟ ΚΟΣΟΒΟ Της Νόρας Ράλλη«Είμαστε Ευρώπη, και μάλιστα δείχνουμε και στους Ευρωπαίους πώς θα έπρεπε να είναι», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας, Πετρίτ Σελίμι, κατά την έναρξη των εργασιών του 13ου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον Πολιτισμό (ECP: European Cultural Parliament), που έγινε στις αρχές του μήνα στην Πρίστινα, πρωτεύουσα του Κοσόβου. «Δεν κοιτάμε καθόλου προς την Ανατολή. Εμείς ανήκουμε στη Δύση – δικό της δημιούργημα είμαστε», συνέχισε.Το Κόσοβο έχει από το 2012 αναγνωριστεί από 108 κράτη-μέλη των Ηνωμένων Εθνών (η Ελλάδα δεν συμπεριλαμβάνεται σ' αυτά, όπως και η Κίνα ή η Ρωσία, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ιταλία κ.ά.). Πληθυσμιακά αποτελείται από 92% Αλβανούς, 4% Σέρβους και λοιπές άλλες μειονότητες (Τούρκοι, Ρομά κ.λπ.). Βρίσκεται στη νότια Σερβία, είναι μικρότερο από την Πελοπόννησο, κι όμως η γεωστρατηγική του σημασία είναι τεράστια. Αν και το όνομά του ήταν Κόσοβο και Μετόχια (που στη σερβική γλώσσα σημαίνει «μοναστηριακή ιδιοκτησία»), πλέον σχεδόν καθετί σερβικό τείνει να εξαφανιστεί ή να ξεχαστεί.
Το Κόσοβο ήταν από τη συγκρότηση της Γιουγκοσλαβίας μια αυτόνομη περιοχή μέσα στην Ομόσπονδη Δημοκρατία της Σερβίας. Μετά τον θάνατο του Τίτο, στα μέσα της δεκαετίας του ‘90, ο Σέρβος ηγέτης Μιλόσεβιτς κατάργησε την αυτονομία του, ενώ η αντάρτικη δράση του UCK (Αλβανοί του Κοσόβου) αντιμετωπίστηκε βίαια από την κυβέρνηση του Βελιγραδίου. Η εκδίωξη χιλιάδων Αλβανών αναχαιτίστηκε από τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ, που οδήγησαν στη δημιουργία του ανεξάρτητου Κοσόβου.
Ο Πρωθυπουργός του Κοσόβου, Χασιμ Θατσι – κατα την έναρξη των εργασιων του 13ου ECP (3.10.2014)
Βρέθηκα εκεί και το περίεργο δεν ήταν πως οι Ευρωπαίοι εταίροι επέλεξαν το μικρό Κόσοβο, μη αναγνωρισμένο από πολλές χώρες, για τις εργασίες του ECP, αλλά ότι το Βρετανικό Συμβούλιο (British Council) είχε αναλάβει τα πάντα: από τις κονκάρδες των συνέδρων, μέχρι τα μεταφορικά και τα έξοδα διαμονής σε ένα από τα πιο μεγαλόπρεπα ξενοδοχεία του κόσμου. Αν μη τι άλλο, η Βρετανία δείχνει να θέλει να έχει καλές σχέσεις, παρ' ότι η πρεσβεία της στην Πρίστινα είναι προστατευμένη με κάγκελα και συρματοπλέγματα. Πράγματι, οι ανέσεις δεν έλειψαν. Ωστόσο, η διαφορά ανάμεσα στο πολυτελές αυτό ξενοδοχείο και σε καθένα από τα υπόλοιπα κτίρια της πόλης, που πριν από μόλις 15 χρόνια βομβαρδιζόταν και βίωνε τον πόλεμο, ήταν ολοφάνερη. Πρόχειρες κατασκευές, πολυκατοικίες χαμηλής αισθητικής δίπλα σε φτωχικές παράγκες με ελενίτ και κλειστά συγκροτήματα κατοικιών.
Στον οδηγό του πούλμαν της γραμμής από Τίρανα για Πρίστινα έδωσαν ένα όπλο σε μια όμορφη, ροζ σακουλίτσα και κανείς από τους επιβαίνοντες –εκτός εμού– δεν ασχολήθηκε.
«Το Κόσοβο έχει πέσει θύμα μιας νοοτροπίας αποκλεισμού, γι’ αυτό κι εμείς παλεύουμε για να ενισχύσουμε τον διάλογο ανάμεσα σε διαφορετικά έθνη και κουλτούρες, παλεύουμε για την ανοχή στη διαφορετικότητα, τη συναδέλφωση και την αλληλοϋποστήριξη», ανέφερε χαρακτηριστικά στην ομιλία του στο συνέδριο ο πρωθυπουργός της χώρας και πρόεδρος του Δημοκρατικού Κόμματος, Χασίμ Θάτσι.
Ο ίδιος, έχοντας το ψευδώνυμο «Φίδι», ήταν ο ηγέτης του Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσόβου (UCΚ). Τότε, σίγουρα, ο αλληλοσεβασμός και η ανοχή στη διαφορετικότητα δεν ήταν στην πολιτική του ατζέντα. Τα εγκλήματα και οι βαρβαρότητες και από τις δύο πλευρές, όσο κι αν οι Ευρωπαίοι ή οι ίδιοι προσπαθούν να τα ξεχάσουν ή να τα διαγράψουν, φαίνονται ολοκάθαρα ακόμη, 15 χρόνια μετά. Δεν είναι τυχαίο πως ο πρόεδρος του ECP, Παρ Στένμπακ (Φινλανδία), δήλωσε πως η ιστορία του Κοσόβου ταυτίζεται με την ιστορία του προέδρου του. Ο ίδιος το είπε θέλοντας να ευχαριστήσει τον Θάτσι, αλλά η δήλωση αυτή ενέχει μία αλήθεια, που οι ίδιοι οι Κοσοβάροι δεν είναι έτοιμοι να αποδεχτούν.
Διαφθορά
«Δεν μας αρέσει ούτε ο πρωθυπουργός ούτε τα έργα του» μας είπαν όλοι
όσοι κουβέντιασαν μαζί μας, κυρίως νέοι στην Πρίστινα. Μίλησαν για
διαφθορά, για χρήματα που ποτέ δεν φτάνουν σε κοινωνικές δομές ή δημόσια
έργα, για σκοτεινές συμφωνίες. Μίλησαν για το παρεμπόριο των
ναρκωτικών, ωστόσο δεν θέλησαν καν να δεχτούν την πιθανότητα το Κόσοβο
να συνδέεται με εμπόριο ανθρωπίνων οργάνων, για το οποίο έχει
κατηγορηθεί ο UCK (συμπεριλαμβανομένου και του Θάτσι), ένα θέμα που
ακόμη ερευνάται.Οποια κι αν είναι η αλήθεια, ό,τι κι αν έχει γίνει ή συνεχίζει να γίνεται εις βάρος των μειονοτήτων, το σίγουρο είναι πως το Κόσοβο προσπαθεί να αποδείξει με κάθε τρόπο πως τα στερεότυπα των Δυτικών για το μικρό αυτό κομμάτι της πρώην Γιουγκοσλαβίας δεν ισχύουν. «Δεν είμαστε ούτε μαφιόζοι ούτε δολοφόνοι», μου είπε ένας 29χρονος οπερατέρ της κρατικής τηλεόρασης της χώρας. «Δεν θέλουμε τον Θάτσι. Αυτός θέλει μόνο τους Αμερικανούς. Μα οι Αμερικανοί δεν ξέρουν καν πού βρισκόμαστε στον χάρτη».
Σε παρατήρησή μας βέβαια, πως με έκπληξη είδαμε στην είσοδο της πόλης να υπάρχει «Hotel Aviano» (σ.σ. Αβιάνο, η στρατιωτική βάση στην Ιταλία, από την οποία γίνονταν καθημερινά 1.000 έξοδοι ΝΑΤΟϊκών αεροσκαφών που βομβάρδιζαν για 70 ημέρες τη Σερβία -κάτι που δεν τόλμησε να κάνει ούτε ο Πούτιν στην Κριμαία- το 1999, με αποτέλεσμα το τέλος του πολέμου), η απάντηση ήταν αποστομωτική: «Μα, χωρίς αυτό, δεν θα υπήρχα εδώ τώρα να σου μιλάω».
Από τους ηλικιωμένους στην Πρίστινα, με το παραδοσιακό κάλυμμα κεφαλιού
Ομως, μόλις δεκαπέντε χρόνια μετά, οι μνήμες είναι πολύ νωπές ακόμη και κάθε ανάλυση βρίσκει σκληρά αναχώματα ψυχικής αυτοπροστασίας από τους κατοίκους του Κοσόβου. Ο Μιλόσεβιτς, για τη βίαιη εθνοκάθαρση, πέθανε στη φυλακή. Ο Θάτσι έχει κατηγορηθεί για εξίσου ειδεχθή εγκλήματα. Και παρ' ότι μιλάνε για κατανόηση και αλληλοσεβασμό, ούτε η μία ούτε η άλλη πλευρά είναι έτοιμες για κάτι τέτοιο (απόδειξη ο πρόσφατος αγώνας ποδοσφαίρου Αλβανίας – Σερβίας). Προσωπικά, αναρωτήθηκα αν στα τριάντα μου θα μπορούσα να κρίνω απρόσκοπτα την ιστορία, αν ζούσα αυτή τη φρίκη ήδη από τα δέκα μου. Θα ήμουν άραγε σε θέση να κατανοήσω πως αν κοιτάμε μόνο «west and west» (όπως μου είπε χαρακτηριστικά ο κ. Σελίμι) ίσως να μην απέχουμε τελικά και πολύ από το «φαρ ουέστ»;
n.ralli@efsyn.gr
