Σπύρος ΛίτσαςΣτην «Καθημερινή της Κυριακής» της 7ης Σεπτεμβρίου, ο
δημοσιογράφος Πέτρος Παπακωνσταντίνου παρουσίασε μια σημαντική επιτυχία,
με την τηλεφωνική συνέντευξή του με τον γκουρού των διεθνών σχέσεων και
του επιθετικού ρεαλισμού (offensive realism) John Mearsheimer. Ο
Mearsheimer, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου,
είναι μία από τις κορυφαίες προσωπικότητες των διεθνών σχέσεων, και μαζί
με τον εκλιπόντα καθηγητή των Πανεπιστημίων Κολούμπια και Μπέρκλεϊ
Kenneth Waltz [θεμελιωτής του αμυντικού ρεαλισμού (defensive realism)
και επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του
Πανεπιστημίου Μακεδονίας] αποτελούν κομβικούς διαμορφωτές της θεωρίας
των διεθνών σχέσεων.Αναφέρει λοιπόν ο Mearsheimer ότι η Δύση είναι αυτή που ευθύνεται για την κρίση με τη Ρωσία γύρω από το ουκρανικό ζήτημα. Η θέση ασφαλώς ξενίζει με το πρόκριμα που δίδει ο Mearsheimer στη διατήρηση του «status quo ante» της πτώσης της κυβέρνησης Γιανουκόβιτς στην περιοχή. Αυτό, όμως, που προκαλεί ακόμα μεγαλύτερη εντύπωση είναι η άποψη που καταθέτει ότι η Ρωσία μπορεί να συνεργαστεί με τις ΗΠΑ, και κατά προέκταση με τη Δύση, στο άμεσο μέλλον. Με τη δήλωση αυτή έρχεται να αμφισβητήσει την ίδια τη θεωρία του περί επιθετικού ρεαλισμού, η οποία αναφέρει ότι στο άναρχο και ανταγωνιστικό διεθνές σύστημα οι μεγάλες δυνάμεις επιδιώκουν τον μαξιμαλιστικό στόχο της παγκόσμιας επικράτησης.
Ο John Mearsheimer, όμως, δεν είναι ούτε τυχαίος ούτε κάνει εύκολα λάθη. Καταθέτει μια πολιτική θέση και άποψη η οποία καθίσταται ολοένα και περισσότερο δημοφιλής στο εσωτερικό των ΗΠΑ και έχει να κάνει με την αποτίμηση του μελλοντικού διεθνοπολιτικού περιβάλλοντος και με τις απειλές που θα δεχθούν στο οντολογικό τους γίγνεσθαι οι ΗΠΑ. Στη συνέντευξή του, ο Αμερικανός διεθνολόγος αναφέρει ορθά αυτό που έχει παρουσιαστεί και αναλυθεί πλειστάκις από τον υποφαινόμενο, ότι η Ρωσία είναι αδιαμφισβήτητα μια μεγάλη δύναμη, αλλά δεν πρόκειται να αποκτήσει ξανά το status της υπερδύναμης.
Η εμμονή, κυρίως Ελλήνων αναλυτών, περί αναβίωσης του Ψυχρού Πολέμου δεν πρόκειται να γίνει πραγματικότητα, γιατί ο Ψυχρός Πόλεμος δεν αποτέλεσε απλώς και μόνο μια κορυφαία στρατηγικά ανταγωνιστική σχέση υπό τη σκιά της αμοιβαίας εξασφαλισμένης καταστροφής του πυρηνικού πλήγματος, αλλά και μια ιδεολογική - κοσμοθεωρητική αντιπαράθεση δύο διαφορετικών οικονομικο-πολιτικών συστημάτων και κοινωνικών δεδομένων μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η δήλωση του John Mearsheimer αποκαλύπτει την εμμονή του με την Κίνα. Ο Mearsheimer όπως και άλλοι θεωρητικοί με σημαντικό κύρος και επιρροή στην Ουάσινγκτον θεωρούν ότι η επόμενη ολιστική αντιπαράθεση θα προκύψει μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, ενισχύοντας το δόγμα Oμπάμα, γνωστό ως «Pivot to the Asia - Pacific».
Είναι γεγονός ότι οι ΗΠΑ προσεγγίζουν την κρίση με τη Ρωσία ως μια κατά κύριο λόγο ευρωπαϊκή κρίση, κι αυτό είναι ορθό, αφού τόσο τα πρωτογενή αίτια της ρήξης όσο και οι συνέπειες αφορούν τη συγκεκριμένη γεωγραφική ζώνη. Η κρίση πλήττει ήδη σε βάθος την ευρωπαϊκή οικονομία και τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια, επηρεάζοντας αρνητικά το μέλλον της ευρωζώνης, ενώ και η ρωσική οικονομία δεν μένει ανεπηρέαστη.
Ο Ψυχρός Πόλεμος αποτελεί οριστικά παρελθόν και οι νέοι στρατιωτικοί και κοσμοθεωρητικοί ανταγωνισμοί στο πολυπολικό πεδίο της αυξημένης εντροπίας θα εκδηλωθούν με το δικό τους διακριτό αποτύπωμα. Ο ρόλος της Ιαπωνίας και της Ινδίας ως πυλώνων ενίσχυσης της δυτικής οντολογίας απέναντι στην κινεζική ισχύ αλλά και στις ρωσικές διαθέσεις για ηγεμόνευση στο πεδίο της Ευρασίας θα απασχολήσουν σε βάθος τη διεθνοπολιτική ανάλυση στο άμεσο μέλλον. Η Ελλάδα οφείλει να αναθερμάνει τώρα τις σχέσεις της με το Νέο Δελχί και το Τόκιο, εκκινώντας από το φάσμα των μορφωτικών υποθέσεων. Το ελληνικό πανεπιστήμιο μπορεί να γίνει για άλλη μια φορά η δημιουργική πλατφόρμα επαφής με αυτά τα δύο σημαντικά κράτη της Ασίας.
Σπύρος Λίτσας
