Σπύρος ΛίτσαςΔεν είναι λίγες οι φορές που αποδίδεται τόσο στα γραπτά όσο και σε
δημόσιες τοποθετήσεις γνωστών θεωρητικών των Διεθνών Σχέσεων σε Ελλάδα
και εξωτερικό το gloom and doom ή σε απλά ελληνικά «ότι τα βλέπουν όλα
μαύρα». Το άρθρο του γνωστού ρεαλιστή θεωρητικού των Διεθνών Σχέσεων
Robert G. Giplin και ομότιμου πλέον καθηγητή του πανεπιστημίου του
Πρίνστον που δημοσιεύτηκε το 1996 στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό
«Security Studies» υπό τον τίτλο «Why no one loves a political realist»
απαντά με τον καλύτερο τρόπο. Το άρθρο επικεντρώνεται στο ότι ο
ρεαλιστής θεωρητικός των Διεθνών Σχέσεων βλέπει, λόγω της άναρχης και
ανταγωνιστικής δομής του διεθνούς συστήματος, τις συγκρουσιακές συνθήκες
να υπερισχύουν, δίνει ιδιαίτερη σημασία στην ισχύ και αντιλαμβάνεται το
πρόσκαιρο της οικονομικής ευμάρειας, αφού δεν υφίσταται απόλυτη
ασφάλεια. Ο ρεαλισμός στις Διεθνείς Σχέσεις δεν είναι ούτε κυνισμός ούτε
ροπή προς την υποχωρητικότητα, όπως συχνά πυκνά άνθρωποι έξω από τον
χώρο των Διεθνών Σχέσεων με πρόχειρη άποψη για το διεθνές φαινόμενο
σχολιάζουν λανθασμένα.Πριν από σχεδόν έναν μήνα, στις 16 Ιουνίου, άλλος ένας κορυφαίος νεοκλασικός ρεαλιστής και καθηγητής στο Ohio State University, o Randal L. Schweller, δημοσίευσε ένα σχετικό άρθρο στο έγκυρο Foreign Affairs υπό τον τίτλο «The Age of Entropy: Why the New World Order won’t be Orderly». Ο Schweller επιχειρηματολογεί ορθά ότι το διεθνές σύστημα έχει μπει σε φάση αυξημένης εντροπίας, δηλαδή αταξίας, κι αυτό επηρεάζει τόσο τις διεθνείς σχέσεις όσο και το εσωτερικό των κοινωνιών στη δημόσια και ιδιωτική σφαίρα. Η έννοια της εντροπίας φαίνεται πλέον σε κάθε συγκρητική προσέγγιση που κάποιος μπορεί να κάνει με την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, τότε που τα πράγματα ήταν ξεκάθαρα και τα στρατόπεδα καθορισμένα από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πόλεμου. Η ανθρωπότητα έζησε ένα μεγάλο διάστημα, για τα συμβατικά μέτρα της θνητότητας, διεθνοπολιτικής σταθερότητας και ο δυτικός κόσμος ενδοκρατική ευημερία. Ο εφιάλτης ξεκίνησε από την 11η Σεπτεμβρίου και κάθε ημέρα που περνά αυτό γίνεται ακόμα πιο έντονο, αφού η τρομοκρατική πράξη της Αλ Κάιντα κίνησε τις συστημικές τεκτονικές πλάκες, με αποτέλεσμα το διεθνές σύστημα να εισέλθει σε φάση πολυπολικής ανάπτυξης.
Ναι, εισερχόμαστε σε φάση αυξημένης εντροπίας, όπου, όπως υποστηρίζει ο Schweller, οι κρίσεις μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων θα είναι συχνότερες, οι συγκρούσεις λιγότερες, με αποτέλεσμα οι διενέξεις να λαμβάνουν μεγαλύτερο βάθος και διάρκεια και τα συνεργατικά διακρατικά μοντέλα να μειώνονται αντί να αυξάνονται. Οι αμερικανορωσικές σχέσεις κλιμακώνονται επικίνδυνα, αλλά μια ολική σύγκρουση μεταξύ τους ανήκει στη σφαίρα του απίθανου, αφού η αμοιβαία πυρηνική αποτροπή συνεχίζει και υφίσταται. Ο αραβικός κόσμος βιώνει την επικράτηση των ακραίων και φανατικών στο εσωτερικό του, δίχως να φαίνεται στον ορίζοντα κάποιο ξέφωτο αισιοδοξίας, με τον θρησκευτικό σεκταρισμό να αποτελεί πλέον καθημερινό δεδομένο, ενώ και το μέτωπο της Απω Ανατολής έχει πλέον περάσει σε μια νέα περίοδο έντασης με την αύξηση των τριβών μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας. Ολα αυτά σε μια φάση που η Ευρώπη όχι μόνο δεν έχει ξεπεράσει την οικονομική κρίση, αλλά αυτή μετατρέπεται σε κοινωνικοπολιτική, ενώ το τελευταίο συνεργατικό μοντέλο μεταξύ σχεδόν ολοκληρου του πλανήτη (CTF 150) με στόχο την καταπολέμηση της πειρατείας των Σομαλών δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Η εντροπία δεν αστειεύεται και δημιουργεί τεράστια παλιρροϊκά κύματα. Για να επιβιώσει η Ελλάδα, οφείλει να ενδυναμώσει το εσωτερικό της με ορθολογικές και στοχευμένες ενέργειες αυτοβοήθειας και να επιδιώξει την εσωτερική ανάταξη με ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα ενισχύει τη συνοχή και θα δίνει χώρο στην ανάπτυξη και την ευημερία. Παράλληλα, σε διεθνές επίπεδο απαιτούνται μεγαλύτερη κινητικότητα και ώσμωση με το διεθνοπολιτικό παίγνιο.
