Του Αρεφ Αλομπέιντ*
Το φαινόμενο του ριζοσπαστικού ισλαμικού φονταμενταλισμού είναι μία από τις πολλές προκλήσεις της συριακής εξέγερσης που θα μπορούσαν να προκαλέσουν την καταστροφή της χώρας. Είναι σαφές ότι στους πρώτους εννέα μήνες κατά το ξεκίνημα της συριακής εξέγερσης στις 18 Μαρτίου 2011 δεν υπήρχε ούτε ένας ακραίος ισλαμιστής με τα γνωστά αντιπαθητικά για τη Δύση χαρακτηριστικά. Ωστόσο, η ξαφνική εμφάνιση νέων δυνάμεων στο πεδίο των συγκρούσεων, όπως το Μέτωπο Αλ Νούσρα («Υποστήριξη») υπό τον αρχηγό Αλ Τζολάνι στο τέλος του 2011 και η οργάνωση «Ισλαμικό Κράτος στη Συρία και στο Ιράκ» υπό τον Αλ Μπαγκντάντι στις αρχές του 2013 αποτέλεσε σημαντική γεωπολιτική αλλαγή στην πορεία της εξέγερσης. Αν και το 90% των ξένων μαχητών δραστηριοποιείται υπέρ του Αλ Μπαγκντάντι και μόνο το 10% υπέρ του Αλ Τζολάνι, οι δυο οργανώσεις θεωρούνται παρακλάδια της Αλ Κάιντα και λειτουργούν εκτός πολιτικού θεσμού της αντιπολίτευσης.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι ξένοι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους στην πλειονότητά τους διαφοροποιούνται με τον τρόπο ζωής και το πρόγραμμά τους από εκείνα των Σύριων μαχητών κυρίως στο θέμα των χριστιανών. Ορισμένοι δεν γνωρίζουν καν την έννοια της συνύπαρξης μουσουλμάνου – χριστιανού που επικρατεί αιωνίως στη Συρία, γιατί στις χώρες τους δεν υπάρχουν αλλόθρησκοι.
Αυτή η νέα γεωπολιτική αλλαγή έδωσε νέο στίγμα στη συριακή εξέγερση, δίνοντας την εικόνα ότι η μάχη είναι μεταξύ δικτάτορα και τρομοκρατών, αδιαφορώντας για τους αρχικούς λόγους της εξέγερσης που συνδυάζονται με αιτήματα δημοκρατίας, ελευθερίας, αξιοπρέπειας, ισότητας, δικαιοσύνης και καλύτερης οικονομικής ζωής. Σαφώς η προκλητική συμπεριφορά των κυβερνητικών δυνάμεων κατά των διαδηλωτών με την επιλογή της στρατιωτικής λύσης και η αδιαφορία των μεγάλων και περιφερειακών δυνάμεων για την τύχη του συριακού λαού έπαιξαν εξίσου σημαντικό ρόλο στον προσανατολισμό μέρους των ανταρτών προς τον φονταμενταλισμό.
Η πολιτικοϊστορική και κοινωνική φύση της Συρίας ως υπόδειγμα συνύπαρξης πολλών εθνικών και θρησκευτικών κοινοτήτων επιβάλλει τη μελέτη του τρόπου ανάδειξης αυτών των οργανώσεων, ώστε να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την πραγματικότητα. Αν και είναι δύσκολο να παραδεχτούν κάποιοι τη σχέση του καθεστώτος Ασαντ με τις τρομοκρατικές οργανώσεις, είναι ένα ζήτημα που αξίζει να εξεταστεί. Πολλά είναι τα στοιχεία που τεκμηριώνουν αυτές τις συμφεροντολογικές σχέσεις που ξεκινούν από το 2003.
Ο Ναουάφ Φάρες, πρώην πρέσβης της Συρίας στο Ιράκ και σημαντική προσωπικότητα του μπααθικού καθεστώτος, ήταν ο πρώτος πολιτικός που αποκάλυψε τον ρόλο του γαμπρού του Ασαντ, Ασεφ Σαουκάτ (ο οποίος έχει σκοτωθεί) ως αρχιτέκτονα της προσέγγισης Ασαντ – Αλ Κάιντα, με σκοπό τη παρεμπόδιση της παρουσίας των Αμερικανών στο Ιράκ μετά την εισβολή τους στη χώρα.
Η απελευθέρωση περίπου 500 μελών της Αλ Κάιντα από συριακές κυβερνητικές φυλακές, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Αλ Τζολάνι και η «διαφυγή» σχεδόν χιλίων μελών της Αλ Κάιντα από τις ιρακινές φυλακές καθιέρωσε τον κυρίαρχο ρόλο των δυο οργανώσεων στην πορεία της συριακής εξέγερσης και χρωμάτισε την πλειονότητα των Σύρων ανταρτών με ακραία και έντονη θρησκευτική χροιά. Παρότι οι δύο οργανώσεις αρχικά λειτούργησαν ως παρακλάδια της Αλ Κάιντα, οι νέες ενέργειες της οργάνωσης του «Ισλαμικού Κράτους στη Συρία και το Ιράκ» προκάλεσαν μεγάλο χάος και υποψίες για τον ρόλο του στη συριακή εξέγερση και προκαλούν σημαντικό προβληματισμό για την περιθωριοποίηση της Μητέρας Αλ Κάιντα του Αϊμάν αλ Ζαουάχρι στο συριακό ζήτημα.
Οι δολοφονίες ηγετών και ακτιβιστών της αντιπολίτευσης και του Ελεύθερου Συριακού Στρατού FSA, ο έλεγχος των περιοχών που ήταν ήδη υπό τα χέρια των ανταρτών, η μετατροπή των απελευθερωμένων περιοχών σε πεδίο μαχών, η δυσφήμηση της εξέγερσης με τις μεθόδους βίας που ακολουθούσε (όπως αποκεφαλισμοί, βασανιστήρια, σταυρώσεις, καταστροφή του αγάλματος του ιστορικού ποιητή Αμπου Αλ Αλάα Αλ Μαάρι, του αγάλματος του χαλίφη Χαρούν αλ Ρασίντ που μετέφρασε τα ελληνικά βιβλία και η μετατροπή των εκκλησιών σε διοικητήρια), ο έλεγχος των πετρελαιοπηγών της Συρίας και η πώληση πετρελαίου στο καθεστώς από ακραίους ισλαμιστές άνοιξαν ένα νέο μέτωπο σύγκρουσης από τη μια οι ξένοι μαχητές του Αλ Μπαγκντάντι και από την άλλη οι υπόλοιπες μετριοπαθείς δυνάμεις της αντιπολίτευσης. Σαφώς η σύγκρουση αυτή λειτουργεί υπέρ του καθεστώτος, δίνοντάς του τον χρόνο ανασυγκρότησης των δυνάμεων του.
Ομως με τον επανέλεγχο των απελευθερωμένων περιοχών και την υποχρεωτική υποχώρηση της οργάνωσης του Ισλαμικού Κράτους αποκαλύφθηκαν σημαντικά τεκμηριωμένα στοιχεία για την ανάμειξη σημαντικού αριθμού πρακτόρων «φονταμενταλιστών» που λειτουργούσαν υπέρ του καθεστώτος Ασαντ στη διοίκηση της ακραίας οργάνωσης του Ισλαμικού Κράτους. Παρότι ο αριθμός των ξένων μαχητών προσεγγίζει το 5% των δυνάμεων της αντιπολίτευσης, οι ενέργειες των πρακτόρων φονταμενταλιστών επηρέασαν αρνητικά την παγκόσμια κοινή γνώμη, που αρχικά έδειχνε συμπαράσταση στον αγώνα του λαού της Συρίας, και κατάφεραν ουσιαστικά να θέσουν το εξής δίλημμα στη Δύση: παραμονή του Ασαντ ή επικράτηση καθεστώτος τύπου Ταλιμπάν και αφγανοποίηση της Συρίας. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το 86% των Σύρων συμμετασχόντων σε μια δημοσκόπηση της επίσημης ιστοσελίδας της συριακής εξέγερσης θεωρούν την Αλ Κάιντα και τα παρακλάδια της επικίνδυνα για τη Συρία.
………………………………………………………………………………………………………………………………
* Δρ Πολιτικών Επιστημών και Ιστορίας, ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής
