ΤΗΣ ΦΑΝΟΥΛΑΣ ΑΡΓΥΡΟΥ-Πώς οι Τούρκοι προετοίμαζαν την εισβολή στην Κύπρο-Εκθέσεις των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών καταγράφουν «ασυνήθιστες»
κινήσεις των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, στην περιοχή της Μερσίνας
Μέρος Ε’
Σε έκθεσή τους ημερομηνίας 18 Μαΐου 1966, οι βρετανικές υπηρεσίες καταγράφουν ότι: Οι τουρκικές αμφίβιες ασκήσεις των Τούρκων στην περιοχή Μερσίνας/Ισκεντερούμ δεν ήσαν συνήθεις για την εποχή. Η άσκηση «Τοπέλ - 66» περιλάμβανε δυνάμεις ξηράς, θαλάσσης και αέρος, και ξεκίνησε στις 17 Μαΐου. Γίνονταν αποβατικές ασκήσεις στις ακτές του Ισκεντερούμ, με τη συμμετοχή αλεξιπτωτιστών και κομάντος. «Πρόσφατη εκπαίδευση της 39ης Μεραρχίας επικεντρωνόταν στην προετοιμασία προγεφυρώματος... Οι μανούβρες ήσαν, καθαρά, εκείνες των συνθηκών εισβολής στην Κύπρο...».
Βρετανοί στρατιώτες δουλεύουν για τους Τούρκους
Στις 24 Μαρτίου 1966, τέσσερις Βρετανοί στρατιώτες της ΟΥΝΦΙΚΥΠ καταδικάστηκαν από στρατοδικείο για λαθρεμπόριο στολών, τσιμέντου και άλλων «απαγορευμένων ειδών» στους Τουρκοκυπρίους. Οι δύο καταδικάστηκαν σε 18 μήνες φυλάκιση και δύο για 9 μήνες. Οι πρώτοι βρέθηκαν ένοχοι και για λαθρεμπόριο όπλων και πυρομαχικών. Τελικά, τα Ηνωμένα Έθνη παραδέχθηκαν ότι τα «απαγορευμένα είδη» περιλάμβαναν όπλα και πυρομαχικά, αλλά δεν ήθελαν αυτό να γνωστοποιηθεί μέχρι να τελειώσουν οι έρευνες. (Έκθεση 29 Μαρτίου 1966). Οι στρατιώτες αυτοί μεταφέρθηκαν στην Βρετανία για να εκτίσουν την ποινή τους.
(Σημείωση: Βρετανοί στρατιώτες είχαν συλληφθεί και το 1964 για το ίδιο θέμα, είχαν καταδικαστεί από κυπριακά δικαστήρια, αλλά πολύ σύντομα αφέθησαν να φύγουν για το Λονδίνο με τη βοήθεια Ελληνοκύπριων κυβερνώντων, υποτίθεται για να εκτίσουν και εκείνοι την ποινή τους στη χώρα τους).
Βομβιστικές ενέργειες και σαμποτάζ
Στην έκθεσή τους 8 Μαρτίου 1966, οι βρετανικές υπηρεσίες καταγράφουν την επιτυχία της κυπριακής κυβέρνησης και ειδικά του Υπουργού Εσωτερικών Πολύκαρπου Γιωρκάτζη, για την ανακάλυψη της συμμορίας που ήταν υπεύθυνη για πολλές από τις βομβιστικές εκρήξεις από τον Αύγουστο του 1964. Ανέφερε (ο Γιωρκάτζης) την παρ’ ολίγον επίθεση στις εγκαταστάσεις της Φίνα στη Λάρνακα στις 27 Μαρτίου 1965, τις επιθέσεις στο τσιμεντοποιείο Μονής κοντά στη Λεμεσό στις 23 Απριλίου 1965 και στις εγκαταστάσεις της Σελ στη Λάρνακα στις 7 Οκτωβρίου 1965... Λέγεται, γράφει η έκθεση, «ότι η συμμορία συγκροτήθηκε από Τουρκοκυπρίους και, ειδικότερα, βρισκόταν υπό τον έλεγχο του Κεμάλ Κοσκούν (Kemal Coshkun), ακόλουθου της τουρκικής πρεσβείας, ο οποίος λέγεται ότι είναι ο ανώτερος διοικητής των τουρκικών και τουρκοκυπριακών δυνάμεων στην Κύπρο, υπό το ψευδώνυμο Μποσκούρτ (Γκρίζος Λύκος).
Η κυπριακή κυβέρνηση ζήτησε την εκδίωξή του, αλλά ο Δρ Κουτσιούκ αποκάλεσε την ενέργειά τους παράνομη και επικαλέστηκε το βέτο του αντιπροέδρου σε θέματα εξωτερικών υποθέσεων, σύμφωνα με το Σύνταγμα του 1960. Ο Κοσκούν έφθασε στην Κύπρο το 1962. Εδώ και καιρό πιστεύουμε ότι αυτός έχει τη γενική διοίκηση των τουρκικών και τουρκοκυπριακών δυνάμεων στην Κύπρο... Είναι γενικά ο κύριος υπεύθυνος για τη διατήρηση του διαχωρισμού της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Γι’ αυτόν τον λόγο και μόνον, η απομάκρυνσή του από το νησί αναμφίβολα θα χαροποιήσει την κυβέρνηση και ειδικότερα τον Γιωρκάτζη».
Σύλληψη Ρ. Ντενκτάς
Στην έκθεση 1ης Νοεμβρίου 1967, γίνεται αναφορά στη σύλληψη του Ραούφ Ντενκτάς και άλλων δύο ανδρών στις 31 Οκτωβρίου, καθώς έφθασαν κρυφά στην Κύπρο στην περιοχή Αγίου Θεοδώρου Καρπασίας και στην αποδοχή του Ντενκτάς (ιδρυτή της ΤΜΤ) ότι έφθασε στην Κύπρο για να εκτελέσει εντολές της Άγκυρας. Ο Ντενκτάς είχε διαφύγει στην Τουρκία μετά τα γεγονότα του Δεκεμβρίου 1963, όπου και ζούσε μέχρι τότε...
Η Βρετανία ζήτησε ο Ντενκτάς να σταλεί στην Τουρκία
Στην έκθεση 8ης Νοεμβρίου 1967 γίνεται ξανά αναφορά στη σύλληψη του Ραούφ Ντενκτάς και άλλων δύο προσώπων όταν έφθασαν κρυφά στην Κύπρο, για να τονιστεί ότι η βρετανική κυβέρνηση μεταβίβασε στον Αρχιεπίσκοπο, μέσω του Ύπατου Αρμοστή στη Λευκωσία, ότι ήλπιζε ο Ντενκτάς να επιστρέψει στην Τουρκία το συντομότερον.
Ο Ντενκτάς στέλνεται στην Τουρκία
Στην αναφορά 15ης Νοεμβρίου 1967 σημειώνεται ότι, στις 12 Νοεμβρίου, η κυπριακή κυβέρνηση έβαλε τον Ντενκτάς και τους άλλους δύο σε αεροπλάνο και τους έστειλε στην Τουρκία, αφήνοντας ανοικτές τις κατηγορίες εναντίον τους...
Φθάνοντας στην Τουρκία, ο Ντενκτάς ευχαρίστησε δημόσια τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών για τις προσπάθειες απελευθέρωσής του και ότι δεν θα σταματήσει να προσπαθεί να εξασφαλίσει τη νόμιμη επιστροφή του στην Κύπρο.
Ο διορισμός Κώστα Χατζηκωστή
Στα έγγραφα υπάρχει και η εξής αναφορά για τον κ. Κώστα Χατζηκωστή, Διευθύνοντα Σύμβουλο του Συγκροτήματος ΔΙΑΣ: «Ο Αρχιεπίσκοπος αποπειράθηκε να διορίσει τον Κώστα Χατζηκωστή στη θέση του Υπουργού Εσωτερικών. Στον διορισμό Χατζηκωστή, δικηγόρου και συντάκτη του Ελεύθερου Βήματος, έφερε ένσταση αριθμός μελών του Υπουργικού, καθώς επίσης και το ΑΚΕΛ. Ο Αρχιεπίσκοπος ακύρωσε την απόφασή του την τελευταία στιγμή...». (Έκθεση 4 Δεκεμβρίου 1968).
Προετοιμασίες για αεροπορικές προμήθειες
Στις 12 Αυγούστου 1971, Τουρκοκύπριοι μαχητές ασκούνταν στον θύλακο βορείως της Λευκωσίας, πλησιάζοντας την Κερύνεια στην περιοχή αεροδιαδρόμου Αγύρτας. Σύμφωνα με μυστικές πληροφορίες των Βρετανών, ασκούνταν στο να παραλαμβάνουν προμήθειες από αέρος και πως υπεύθυνος για τις ασκήσεις αυτές ήταν Τούρκος λοχαγός της τουρκικής αεροπορίας που υπηρετεί στην ΤΟΥΡΔΥΚ. (Έκθεση 18 Αυγούστου 1971).
Τουρκικά ελικόπτερα στην Καρπασία
Στις 24 Ιουλίου 1973, η κυπριακή κυβέρνηση παραπονέθηκε επίσημα στην ΟΥΝΦΙΚΥΠ ότι τουρκικά ελικόπτερα μετέφεραν όπλα και πυρομαχικά στους Τουρκοκυπρίους στην Καρπασία. Σύμφωνα με τον κυπριακό Τύπο, η κυπριακή κυβέρνηση παραπονέθηκε επίσης στην τουρκική κυβέρνηση. Η Εθνική Φρουρά πήρε εντολή να πυροβολεί τέτοια ελικόπτερα ή να τα καταστρέφει επί του εδάφους. Οι Βρετανοί στρατιώτες και η ΟΥΝΦΙΚΥΠ παίρνουν μέτρα για αποφυγή τέτοιων περιστατικών. Ο Βρετανός Ύπατος Αρμοστής συζητεί επίσημα με τον Υπουργό Εξωτερικών (της Κύπρου) τη διαταγή προς τους Ελληνοκυπρίους να πυροβολούν τα ελικόπτερα. (Έκθεση 25 Ιουλίου 1973).
Η τουρκική κυβέρνηση και οι τουρκοκυπριακές «αρχές» αρνήθηκαν τους ισχυρισμούς των Ελληνοκυπρίων. Σε ιδιωτική συνομιλία στις 30 Ιουλίου, ο αρχηγός της Εθνικής Φρουράς είπε ότι μέχρι τότε δεν είχε δοθεί καμία διαταγή στην Εθνική Φρουρά να πυροβολεί ελικόπτερα. Όμως, ανέμενε να συναντηθεί με τον διευθυντή του Υπουργείου Εξωτερικών εντός 48 ωρών, για να αποφασιστεί τι μέτρα να λαμβάνονταν για αποφυγή επανάληψης λαθραίας εισαγωγής όπλων. Είπε ότι, παρ’ όλον ότι ήταν έτοιμος να σταματήσει το λαθρεμπόριο όπλων προς τους Τούρκους, δεν ήθελε να επιβάλει αχρείαστους περιορισμούς στις πτήσεις από τις βάσεις και την ΟΥΝΦΙΚΥΠ (Έκθεση 1 Αυγούστου 1973).
Τουρκοκυπριακή άσκηση
Στις 6 Ιανουαρίου οι Τουρκοκύπριοι μαχητές επιδόθηκαν σε μια μεγάλη άσκηση σε όλη τη νήσο, με αποτέλεσμα στις 8 Ιανουαρίου η κυπριακή αστυνομία να μπλοκάρει δρόμους στη Λεμεσό. Τελικά η ΟΥΝΦΙΚΥΠ κατάφερε να τους πείσει να τερματίσουν την άσκησή τους και να ξανανοίξουν οι δρόμοι. (Έκθεση 2 - 14 Ιανουαρίου 1974).
ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Δημοσιογράφος, ερευνήτρια
Σε έκθεσή τους ημερομηνίας 18 Μαΐου 1966, οι βρετανικές υπηρεσίες καταγράφουν ότι: Οι τουρκικές αμφίβιες ασκήσεις των Τούρκων στην περιοχή Μερσίνας/Ισκεντερούμ δεν ήσαν συνήθεις για την εποχή. Η άσκηση «Τοπέλ - 66» περιλάμβανε δυνάμεις ξηράς, θαλάσσης και αέρος, και ξεκίνησε στις 17 Μαΐου. Γίνονταν αποβατικές ασκήσεις στις ακτές του Ισκεντερούμ, με τη συμμετοχή αλεξιπτωτιστών και κομάντος. «Πρόσφατη εκπαίδευση της 39ης Μεραρχίας επικεντρωνόταν στην προετοιμασία προγεφυρώματος... Οι μανούβρες ήσαν, καθαρά, εκείνες των συνθηκών εισβολής στην Κύπρο...».
Βρετανοί στρατιώτες δουλεύουν για τους Τούρκους
Στις 24 Μαρτίου 1966, τέσσερις Βρετανοί στρατιώτες της ΟΥΝΦΙΚΥΠ καταδικάστηκαν από στρατοδικείο για λαθρεμπόριο στολών, τσιμέντου και άλλων «απαγορευμένων ειδών» στους Τουρκοκυπρίους. Οι δύο καταδικάστηκαν σε 18 μήνες φυλάκιση και δύο για 9 μήνες. Οι πρώτοι βρέθηκαν ένοχοι και για λαθρεμπόριο όπλων και πυρομαχικών. Τελικά, τα Ηνωμένα Έθνη παραδέχθηκαν ότι τα «απαγορευμένα είδη» περιλάμβαναν όπλα και πυρομαχικά, αλλά δεν ήθελαν αυτό να γνωστοποιηθεί μέχρι να τελειώσουν οι έρευνες. (Έκθεση 29 Μαρτίου 1966). Οι στρατιώτες αυτοί μεταφέρθηκαν στην Βρετανία για να εκτίσουν την ποινή τους.
(Σημείωση: Βρετανοί στρατιώτες είχαν συλληφθεί και το 1964 για το ίδιο θέμα, είχαν καταδικαστεί από κυπριακά δικαστήρια, αλλά πολύ σύντομα αφέθησαν να φύγουν για το Λονδίνο με τη βοήθεια Ελληνοκύπριων κυβερνώντων, υποτίθεται για να εκτίσουν και εκείνοι την ποινή τους στη χώρα τους).
Βομβιστικές ενέργειες και σαμποτάζ
Στην έκθεσή τους 8 Μαρτίου 1966, οι βρετανικές υπηρεσίες καταγράφουν την επιτυχία της κυπριακής κυβέρνησης και ειδικά του Υπουργού Εσωτερικών Πολύκαρπου Γιωρκάτζη, για την ανακάλυψη της συμμορίας που ήταν υπεύθυνη για πολλές από τις βομβιστικές εκρήξεις από τον Αύγουστο του 1964. Ανέφερε (ο Γιωρκάτζης) την παρ’ ολίγον επίθεση στις εγκαταστάσεις της Φίνα στη Λάρνακα στις 27 Μαρτίου 1965, τις επιθέσεις στο τσιμεντοποιείο Μονής κοντά στη Λεμεσό στις 23 Απριλίου 1965 και στις εγκαταστάσεις της Σελ στη Λάρνακα στις 7 Οκτωβρίου 1965... Λέγεται, γράφει η έκθεση, «ότι η συμμορία συγκροτήθηκε από Τουρκοκυπρίους και, ειδικότερα, βρισκόταν υπό τον έλεγχο του Κεμάλ Κοσκούν (Kemal Coshkun), ακόλουθου της τουρκικής πρεσβείας, ο οποίος λέγεται ότι είναι ο ανώτερος διοικητής των τουρκικών και τουρκοκυπριακών δυνάμεων στην Κύπρο, υπό το ψευδώνυμο Μποσκούρτ (Γκρίζος Λύκος).
Η κυπριακή κυβέρνηση ζήτησε την εκδίωξή του, αλλά ο Δρ Κουτσιούκ αποκάλεσε την ενέργειά τους παράνομη και επικαλέστηκε το βέτο του αντιπροέδρου σε θέματα εξωτερικών υποθέσεων, σύμφωνα με το Σύνταγμα του 1960. Ο Κοσκούν έφθασε στην Κύπρο το 1962. Εδώ και καιρό πιστεύουμε ότι αυτός έχει τη γενική διοίκηση των τουρκικών και τουρκοκυπριακών δυνάμεων στην Κύπρο... Είναι γενικά ο κύριος υπεύθυνος για τη διατήρηση του διαχωρισμού της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Γι’ αυτόν τον λόγο και μόνον, η απομάκρυνσή του από το νησί αναμφίβολα θα χαροποιήσει την κυβέρνηση και ειδικότερα τον Γιωρκάτζη».
Σύλληψη Ρ. Ντενκτάς
Στην έκθεση 1ης Νοεμβρίου 1967, γίνεται αναφορά στη σύλληψη του Ραούφ Ντενκτάς και άλλων δύο ανδρών στις 31 Οκτωβρίου, καθώς έφθασαν κρυφά στην Κύπρο στην περιοχή Αγίου Θεοδώρου Καρπασίας και στην αποδοχή του Ντενκτάς (ιδρυτή της ΤΜΤ) ότι έφθασε στην Κύπρο για να εκτελέσει εντολές της Άγκυρας. Ο Ντενκτάς είχε διαφύγει στην Τουρκία μετά τα γεγονότα του Δεκεμβρίου 1963, όπου και ζούσε μέχρι τότε...
Η Βρετανία ζήτησε ο Ντενκτάς να σταλεί στην Τουρκία
Στην έκθεση 8ης Νοεμβρίου 1967 γίνεται ξανά αναφορά στη σύλληψη του Ραούφ Ντενκτάς και άλλων δύο προσώπων όταν έφθασαν κρυφά στην Κύπρο, για να τονιστεί ότι η βρετανική κυβέρνηση μεταβίβασε στον Αρχιεπίσκοπο, μέσω του Ύπατου Αρμοστή στη Λευκωσία, ότι ήλπιζε ο Ντενκτάς να επιστρέψει στην Τουρκία το συντομότερον.
Ο Ντενκτάς στέλνεται στην Τουρκία
Στην αναφορά 15ης Νοεμβρίου 1967 σημειώνεται ότι, στις 12 Νοεμβρίου, η κυπριακή κυβέρνηση έβαλε τον Ντενκτάς και τους άλλους δύο σε αεροπλάνο και τους έστειλε στην Τουρκία, αφήνοντας ανοικτές τις κατηγορίες εναντίον τους...
Φθάνοντας στην Τουρκία, ο Ντενκτάς ευχαρίστησε δημόσια τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών για τις προσπάθειες απελευθέρωσής του και ότι δεν θα σταματήσει να προσπαθεί να εξασφαλίσει τη νόμιμη επιστροφή του στην Κύπρο.
Ο διορισμός Κώστα Χατζηκωστή
Στα έγγραφα υπάρχει και η εξής αναφορά για τον κ. Κώστα Χατζηκωστή, Διευθύνοντα Σύμβουλο του Συγκροτήματος ΔΙΑΣ: «Ο Αρχιεπίσκοπος αποπειράθηκε να διορίσει τον Κώστα Χατζηκωστή στη θέση του Υπουργού Εσωτερικών. Στον διορισμό Χατζηκωστή, δικηγόρου και συντάκτη του Ελεύθερου Βήματος, έφερε ένσταση αριθμός μελών του Υπουργικού, καθώς επίσης και το ΑΚΕΛ. Ο Αρχιεπίσκοπος ακύρωσε την απόφασή του την τελευταία στιγμή...». (Έκθεση 4 Δεκεμβρίου 1968).
Προετοιμασίες για αεροπορικές προμήθειες
Στις 12 Αυγούστου 1971, Τουρκοκύπριοι μαχητές ασκούνταν στον θύλακο βορείως της Λευκωσίας, πλησιάζοντας την Κερύνεια στην περιοχή αεροδιαδρόμου Αγύρτας. Σύμφωνα με μυστικές πληροφορίες των Βρετανών, ασκούνταν στο να παραλαμβάνουν προμήθειες από αέρος και πως υπεύθυνος για τις ασκήσεις αυτές ήταν Τούρκος λοχαγός της τουρκικής αεροπορίας που υπηρετεί στην ΤΟΥΡΔΥΚ. (Έκθεση 18 Αυγούστου 1971).
Τουρκικά ελικόπτερα στην Καρπασία
Στις 24 Ιουλίου 1973, η κυπριακή κυβέρνηση παραπονέθηκε επίσημα στην ΟΥΝΦΙΚΥΠ ότι τουρκικά ελικόπτερα μετέφεραν όπλα και πυρομαχικά στους Τουρκοκυπρίους στην Καρπασία. Σύμφωνα με τον κυπριακό Τύπο, η κυπριακή κυβέρνηση παραπονέθηκε επίσης στην τουρκική κυβέρνηση. Η Εθνική Φρουρά πήρε εντολή να πυροβολεί τέτοια ελικόπτερα ή να τα καταστρέφει επί του εδάφους. Οι Βρετανοί στρατιώτες και η ΟΥΝΦΙΚΥΠ παίρνουν μέτρα για αποφυγή τέτοιων περιστατικών. Ο Βρετανός Ύπατος Αρμοστής συζητεί επίσημα με τον Υπουργό Εξωτερικών (της Κύπρου) τη διαταγή προς τους Ελληνοκυπρίους να πυροβολούν τα ελικόπτερα. (Έκθεση 25 Ιουλίου 1973).
Η τουρκική κυβέρνηση και οι τουρκοκυπριακές «αρχές» αρνήθηκαν τους ισχυρισμούς των Ελληνοκυπρίων. Σε ιδιωτική συνομιλία στις 30 Ιουλίου, ο αρχηγός της Εθνικής Φρουράς είπε ότι μέχρι τότε δεν είχε δοθεί καμία διαταγή στην Εθνική Φρουρά να πυροβολεί ελικόπτερα. Όμως, ανέμενε να συναντηθεί με τον διευθυντή του Υπουργείου Εξωτερικών εντός 48 ωρών, για να αποφασιστεί τι μέτρα να λαμβάνονταν για αποφυγή επανάληψης λαθραίας εισαγωγής όπλων. Είπε ότι, παρ’ όλον ότι ήταν έτοιμος να σταματήσει το λαθρεμπόριο όπλων προς τους Τούρκους, δεν ήθελε να επιβάλει αχρείαστους περιορισμούς στις πτήσεις από τις βάσεις και την ΟΥΝΦΙΚΥΠ (Έκθεση 1 Αυγούστου 1973).
Τουρκοκυπριακή άσκηση
Στις 6 Ιανουαρίου οι Τουρκοκύπριοι μαχητές επιδόθηκαν σε μια μεγάλη άσκηση σε όλη τη νήσο, με αποτέλεσμα στις 8 Ιανουαρίου η κυπριακή αστυνομία να μπλοκάρει δρόμους στη Λεμεσό. Τελικά η ΟΥΝΦΙΚΥΠ κατάφερε να τους πείσει να τερματίσουν την άσκησή τους και να ξανανοίξουν οι δρόμοι. (Έκθεση 2 - 14 Ιανουαρίου 1974).
ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Δημοσιογράφος, ερευνήτρια
