του Gideon Rachman Οι... μεθυστικές ημέρες του 2011, όταν οι ιδεολόγοι χαιρέτιζαν τις
εξεγέρσεις του αραβικού κόσμου, έχουν τελειώσει προ πολλού. Το όνειρο
της ευρωπαϊκής διεύρυνσης και η άνοδος των ακραίων. Οι εξελίξεις σε
Ουκρανία, Αίγυπτο και η ευρασιατική ένωση.
Στην Αμερική, έχουν τη Σούπερ Τρίτη. Η Ευρώπη ετοιμάζεται για τη
δική της Σούπερ Κυριακή, καθώς μέχρι τις 25 Μαΐου γίνονται οι εκλογές
για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 28 χώρες-μέλη της Ε.Ε. Την ίδια Κυριακή, η Ουκρανία θα πραγματοποιήσει προεδρικές εκλογές. Την επόμενη ημέρα, η Αίγυπτος
θα έχει τις δικές της προεδρικές εκλογές. Και στη συνέχεια, προς το
τέλος της εβδομάδας εκείνης, στις 29 Μαΐου, το αγαπημένο project του
προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν -ο σχηματισμός μιας Ευρασιατικής Ένωσης- θα λάβει το επίσημο πράσινο φως με μια τελετή υπογραφής μεταξύ της Ρωσίας, της Λευκορωσίας και του Καζακστάν.Υπάρχει
κάποια σχέση μεταξύ αυτής της φρενίτιδας δημοκρατικών και διπλωματικών
ενεργειών; Ναι, διότι, μέχρι το τέλος Μαΐου, θα ξέρουμε πολύ περισσότερα
για την ικανότητα της Ε.Ε. να ενεργεί ως φάρος ευημερίας και σταθερότητας για τις ασταθείς και φτωχότερες περιοχές που την περιβάλλουν.
Η Ε.Ε. φιλοδοξεί να παίξει έναν κρίσιμο ρόλο
στη διάδοση της ειρήνης, της ευημερίας και της καλής διακυβέρνησης στην
ευρύτερη γειτονιά της. Η μεγαλύτερη επιτυχία της στην υλοποίηση του
ρόλου αυτού ήρθε με τη διεύρυνση «big-bang» του 2004, όταν η ένωση
αύξησε τα μέλη της από 15 σε 25 - και κατάπιε τις περισσότερες χώρες του
πρώην σοβιετικού μπλοκ. Τα κράτη αυτά αποδέχθηκαν ένα αυστηρό πρόγραμμα
οικονομικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων προκειμένου να προετοιμαστούν
για να περάσουν τις... πύλες του παραδείσου των Βρυξελλών. Ήταν μια θριαμβευτική επίδειξη της ισχύος του ευρωπαϊκού ιδεώδους.
Τότε φαινόταν απόλυτα δυνατό η διεύρυνση να συνεχίσει να είναι μια ισχυρή δύναμη για το μέλλον, καθώς η Ε.Ε. επεκτεινόταν στα Βαλκάνια, στην Τουρκία, στην Ουκρανία - και ίσως μελλοντικά ακόμα και στη βόρεια Αφρική και τη Ρωσία. Ακόμα και αν η ίδια η συμμετοχή στην Ε.Ε. παρέμενε μακρυνή προοπτική για ορισμένες από αυτές τις περιοχές, οι Ευρωπαίοι ήλπιζαν να διαμορφώσουν τη γειτονιά τους παρέχοντας πρόσβαση στην αγορά, βοήθεια και τεχνική στήριξη με αντάλλαγμα πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Ακουγόταν σαν ένα ευλογοφανές αντάλλαγμα. Δυστυχώς, η Σούπερ Κυριακή της Ευρώπης είναι πιθανό να δείξει πόσο πολύ απέχει τώρα από αυτό το ιδεαλιστικό όραμα.
Στις ευρωπαϊκές εκλογές, τα κόμματα της ακροδεξιάς και της ακροαριστεράς είναι πιθανό να κερδίσουν έως και το 30% των εδρών. Δεν θα μπορούν να ελέγξουν την πολιτική ατζέντα της Ε.Ε. Όμως η ανοδός τους θα πανικοβάλει τις εθνικές κυβερνήσεις και θα στείλει πολύ αρνητικό μήνυμα στον έξω κόσμο.
Πολλά ακραία κόμματα στην Ευρώπη -κυρίως το Εθνικό Μέτωπο της Marine Le Pen στη Γαλλία και το Die Linke, το ακροαριστερό κόμμα της Γερμανίας- θαυμάζουν ανοικτά τον Βλ. Πούτιν. Στην ακροδεξιά ο Ρώσος πρόεδρος αρέσει διότι είναι εθνικιστικής και συντηρητικός, που απεχθάνεται την Ε.Ε. - όπως και η ακροδεξιά. Στην ακροαριστερά της Ευρώπης αρέσει ο Πούτιν διότι τα χώνει στους Αμερικάνους. Μια ισχυρή παρουσία των πολιτικών άκρων στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο θα είναι ιδιαίτερα καλοδεχούμενη στο Κρεμλίνο - και θα προκαλέσει σύγχυση στις φιλελεύθερες πολιτικές δυνάμεις της Ε.Ε., που στρέφονται στις Βρυξέλλες και στο Στρασβούργο για στήριξη.
Τα πολιτικά άκρα στην Ευρώπη έχουν ενισχυθεί εν μέρει κεφαλαιοποιώντας τη λαϊκή εχθρότητα προς τη διεύρυνση της Ε.Ε. Αφηρημένα επιχειρήματα αναφορικά με την ανάγκη να σταθεροποιηθεί η ευρύτερη γειτονιά δεν φαίνεται να εντυπωσιάζουν τους ψηφοφόρους στα δυτικά της ηπείρου, οι οποίοι έχουν πληγεί σοβαρά από την ύφεση και την κρίση της ευρωζώνης. Αντιθέτως, φοβούνται τη μαζική μετανάστευση φθηνών εργατών από τα νέα κράτη-μέλη.
Αν οι πολιτικοί, στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν τους γείτονες της Ε.Ε., στείλουν μεγάλα πακέτα βοήθειας στη βόρεια Αφρική, ή χαλαρώσουν τα καθεστώτα βίζας για χώρες όπως η Ουκρανία, τότε κινδυνεύουν να εξοργίσουν ακόμα περισσότερο τους ψηφοφόρους, οι οποίοι ήδη συρρέουν στο πολιτικό περιθώριο της Ευρώπης.
Δεν είναι τυχαίο που η Ουκρανία έχει επιλέξει να πραγματοποιήσει τις προεδρικές της εκλογές την ίδια ημέρα με τις εκλογές για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Τι καλύτερος τρόπος να δείξει ότι η χώρα βλέπει προς τις Βρυξέλλες και όχι τη Μόσχα; Όμως ο συμβολισμός μοιάζει λίγο ελεεινός. Διότι μία από τις ειρωνείες της ουκρανικής κατάστασης είναι ότι, ενώ η Ρωσία έχει κινηθεί ανηλεώς για να μπλοκάρει τον δρόμο της Ουκρανίας προς την Ε.Ε., την ίδια ώρα ούτε η Ε.Ε. έχει ακριβώς στρώσει το χαλί για να καλωσορίσει την Ουκρανία.
Έχοντας επίγνωση της εχθρικής στάσης των δυτικοευρωπαίων ψηφοφόρων ως προς την περαιτέρω διεύρυνση προς την ανατολή, η Ε.Ε. εσκεμμένα έκανε την παρεία προς τις Βρυξέλλες μακρύ και τρομακτικό δρόμο μετ' εμποδίων. Η απελπισμένη δέσμευση της Ουκρανίας και ο αγώνας της με τη Ρωσία μπορεί να υποδηλώνουν ότι ήρθε η ώρα να αρθούν ορισμένα από αυτά τα εμπόδια. Όμως οι ευρωπαϊκές κοινοβουλευτικές εκλογές είναι πιθανό να στείλουν ένα πολύ διαφορετικό μήνυμα.
Εν τω μεταξύ, ο Βλ. Πούτιν θα επιχειρήσει να διατηρήσει ζωντανή την ευρασιατική ιδέα του, με την τελετή υπογραφής στη μακρινή Αστανά, την πρωτεύουσα του Καζακστάν.
Οι αιγυπτιακές προεδρικές εκλογές, που γίνονται μία ημέρα μετά τις ευρωεκλογές, θα εντείνουν τη σκοτεινή ατμόσφαιρα. Η νίκη του στρατηγού Αμπντέλ Φαντάχ αλ Σίσι, μετά από πραξικόπημα και τη συντριβή της δημοκρατικά εκλεγμένης Μουσουλμανικής Αδελφότητας, θα γίνει δεκτή με μια αμήχανη σιωπή στις Βρυξέλλες.
Οι μεθυστικές ημέρες του 2011, όταν οι Ευρωπαίοι ιδεολόγοι χαιρέτιζαν τις επαναστάσεις στον αραβικό κόσμο ως ενδείξεις ότι η βόρεια Αφρική μπορεί σύντομα να ενωθεί με την Ευρώπη ως μέρος μιας κοινότητας δημοκρατιών και οικονομιών της αγοράς, έχουν φύγει προ πολλού. Αυτές τις ημέρες η Ευρώπη θα υποδεχθεί έναν ισχυρό Άραβα όπως ο στρατηγός Σίσι, ο οποίος υπόσχεται να διατηρήσει την ειρήνη στη χώρα του, να πατάξει την τρομοκρατία και να αποτρέψει τη μαζική μετανάστευση. Εάν μπορέσει με κάποιον τρόπο να θεωρηθεί «μεταρρυθμιστής», τόσο το καλύτερο.
Είναι ένα σκοτεινό και βρόμικο όραμα. Όμως η εποχή όπου η Ε.Ε. μπορούσε με αυτοπεποίθηση να χαρακτηρίσει τον εαυτό της μοντέλο για τη γειτονιά της -και για τον κόσμο- φεύγει. Αυτές τις ημέρες, η Ε.Ε. έχει υπερβολικά πολλά δικά της προβλήματα.
Τότε φαινόταν απόλυτα δυνατό η διεύρυνση να συνεχίσει να είναι μια ισχυρή δύναμη για το μέλλον, καθώς η Ε.Ε. επεκτεινόταν στα Βαλκάνια, στην Τουρκία, στην Ουκρανία - και ίσως μελλοντικά ακόμα και στη βόρεια Αφρική και τη Ρωσία. Ακόμα και αν η ίδια η συμμετοχή στην Ε.Ε. παρέμενε μακρυνή προοπτική για ορισμένες από αυτές τις περιοχές, οι Ευρωπαίοι ήλπιζαν να διαμορφώσουν τη γειτονιά τους παρέχοντας πρόσβαση στην αγορά, βοήθεια και τεχνική στήριξη με αντάλλαγμα πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Ακουγόταν σαν ένα ευλογοφανές αντάλλαγμα. Δυστυχώς, η Σούπερ Κυριακή της Ευρώπης είναι πιθανό να δείξει πόσο πολύ απέχει τώρα από αυτό το ιδεαλιστικό όραμα.
Στις ευρωπαϊκές εκλογές, τα κόμματα της ακροδεξιάς και της ακροαριστεράς είναι πιθανό να κερδίσουν έως και το 30% των εδρών. Δεν θα μπορούν να ελέγξουν την πολιτική ατζέντα της Ε.Ε. Όμως η ανοδός τους θα πανικοβάλει τις εθνικές κυβερνήσεις και θα στείλει πολύ αρνητικό μήνυμα στον έξω κόσμο.
Πολλά ακραία κόμματα στην Ευρώπη -κυρίως το Εθνικό Μέτωπο της Marine Le Pen στη Γαλλία και το Die Linke, το ακροαριστερό κόμμα της Γερμανίας- θαυμάζουν ανοικτά τον Βλ. Πούτιν. Στην ακροδεξιά ο Ρώσος πρόεδρος αρέσει διότι είναι εθνικιστικής και συντηρητικός, που απεχθάνεται την Ε.Ε. - όπως και η ακροδεξιά. Στην ακροαριστερά της Ευρώπης αρέσει ο Πούτιν διότι τα χώνει στους Αμερικάνους. Μια ισχυρή παρουσία των πολιτικών άκρων στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο θα είναι ιδιαίτερα καλοδεχούμενη στο Κρεμλίνο - και θα προκαλέσει σύγχυση στις φιλελεύθερες πολιτικές δυνάμεις της Ε.Ε., που στρέφονται στις Βρυξέλλες και στο Στρασβούργο για στήριξη.
Τα πολιτικά άκρα στην Ευρώπη έχουν ενισχυθεί εν μέρει κεφαλαιοποιώντας τη λαϊκή εχθρότητα προς τη διεύρυνση της Ε.Ε. Αφηρημένα επιχειρήματα αναφορικά με την ανάγκη να σταθεροποιηθεί η ευρύτερη γειτονιά δεν φαίνεται να εντυπωσιάζουν τους ψηφοφόρους στα δυτικά της ηπείρου, οι οποίοι έχουν πληγεί σοβαρά από την ύφεση και την κρίση της ευρωζώνης. Αντιθέτως, φοβούνται τη μαζική μετανάστευση φθηνών εργατών από τα νέα κράτη-μέλη.
Αν οι πολιτικοί, στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν τους γείτονες της Ε.Ε., στείλουν μεγάλα πακέτα βοήθειας στη βόρεια Αφρική, ή χαλαρώσουν τα καθεστώτα βίζας για χώρες όπως η Ουκρανία, τότε κινδυνεύουν να εξοργίσουν ακόμα περισσότερο τους ψηφοφόρους, οι οποίοι ήδη συρρέουν στο πολιτικό περιθώριο της Ευρώπης.
Δεν είναι τυχαίο που η Ουκρανία έχει επιλέξει να πραγματοποιήσει τις προεδρικές της εκλογές την ίδια ημέρα με τις εκλογές για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Τι καλύτερος τρόπος να δείξει ότι η χώρα βλέπει προς τις Βρυξέλλες και όχι τη Μόσχα; Όμως ο συμβολισμός μοιάζει λίγο ελεεινός. Διότι μία από τις ειρωνείες της ουκρανικής κατάστασης είναι ότι, ενώ η Ρωσία έχει κινηθεί ανηλεώς για να μπλοκάρει τον δρόμο της Ουκρανίας προς την Ε.Ε., την ίδια ώρα ούτε η Ε.Ε. έχει ακριβώς στρώσει το χαλί για να καλωσορίσει την Ουκρανία.
Έχοντας επίγνωση της εχθρικής στάσης των δυτικοευρωπαίων ψηφοφόρων ως προς την περαιτέρω διεύρυνση προς την ανατολή, η Ε.Ε. εσκεμμένα έκανε την παρεία προς τις Βρυξέλλες μακρύ και τρομακτικό δρόμο μετ' εμποδίων. Η απελπισμένη δέσμευση της Ουκρανίας και ο αγώνας της με τη Ρωσία μπορεί να υποδηλώνουν ότι ήρθε η ώρα να αρθούν ορισμένα από αυτά τα εμπόδια. Όμως οι ευρωπαϊκές κοινοβουλευτικές εκλογές είναι πιθανό να στείλουν ένα πολύ διαφορετικό μήνυμα.
Εν τω μεταξύ, ο Βλ. Πούτιν θα επιχειρήσει να διατηρήσει ζωντανή την ευρασιατική ιδέα του, με την τελετή υπογραφής στη μακρινή Αστανά, την πρωτεύουσα του Καζακστάν.
Οι αιγυπτιακές προεδρικές εκλογές, που γίνονται μία ημέρα μετά τις ευρωεκλογές, θα εντείνουν τη σκοτεινή ατμόσφαιρα. Η νίκη του στρατηγού Αμπντέλ Φαντάχ αλ Σίσι, μετά από πραξικόπημα και τη συντριβή της δημοκρατικά εκλεγμένης Μουσουλμανικής Αδελφότητας, θα γίνει δεκτή με μια αμήχανη σιωπή στις Βρυξέλλες.
Οι μεθυστικές ημέρες του 2011, όταν οι Ευρωπαίοι ιδεολόγοι χαιρέτιζαν τις επαναστάσεις στον αραβικό κόσμο ως ενδείξεις ότι η βόρεια Αφρική μπορεί σύντομα να ενωθεί με την Ευρώπη ως μέρος μιας κοινότητας δημοκρατιών και οικονομιών της αγοράς, έχουν φύγει προ πολλού. Αυτές τις ημέρες η Ευρώπη θα υποδεχθεί έναν ισχυρό Άραβα όπως ο στρατηγός Σίσι, ο οποίος υπόσχεται να διατηρήσει την ειρήνη στη χώρα του, να πατάξει την τρομοκρατία και να αποτρέψει τη μαζική μετανάστευση. Εάν μπορέσει με κάποιον τρόπο να θεωρηθεί «μεταρρυθμιστής», τόσο το καλύτερο.
Είναι ένα σκοτεινό και βρόμικο όραμα. Όμως η εποχή όπου η Ε.Ε. μπορούσε με αυτοπεποίθηση να χαρακτηρίσει τον εαυτό της μοντέλο για τη γειτονιά της -και για τον κόσμο- φεύγει. Αυτές τις ημέρες, η Ε.Ε. έχει υπερβολικά πολλά δικά της προβλήματα.
ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
