Τα αίτια της εξέγερσης των Ουιγούρων

Η φονική επίθεση στην αγορά της πόλης Ουρούμτσι φέρνει στο προσκήνιο την ιστορία ενός μουσουλμανικού, τουρκόφωνου πληθυσμού που ζει επί αιώνες στα βορειοδυτικά εδάφη της Κίνας

Φτώχεια, καταπίεση, διακρίσεις, αλυτρωτισμός. Πάντα εκρηκτικό μείγμα για μειονότητες που διεκδικούν αυτονομία, ιδίως αν έχουν απέναντί τους ένα κράτος τόσο απολυταρχικό και ισχυρό όπως είναι η Λαϊκή Κίνα.Αυτή είναι με λίγα λόγια η ιστορία των Ουιγούρων, ενός μουσουλμανικού, τουρκόφωνου πληθυσμού που ζει επί αιώνες στα βορειοδυτικά εδάφη της Κίνας. Ερχονται πάλι στο προσκήνιο μετά τη φονική επίθεση, σήμερα, στην κατάμεστη υπαίθρια αγορά της πόλης Ουρούμτσι, με 30 νεκρούς.Δράστες ήταν φανατικοί ισλαμιστές της οργάνωσης Ισλαμικό Κίνημα του Ανατολικού Τουρκεστάν (ΕΤΙΜ), που ευθύνεται για σειρά αιματηρών επιθέσεων τα τελευταία χρόνια. Τρομοκράτες τους λέει το Πεκίνο, αγωνιστές του εθνικο-απελευθερωτικού κινήματος αυτοχαρακτηρίζονται εκείνοι.

Οι αυτονομιστές λένε ότι θέλουν «πατρίδα και ελευθερία».  Καταγγέλλουν ότι η κεντρική κυβέρνηση υπερβάλλει συστηματικά την απειλή από τους Ουιγούρους ώστε να δικαιολογήσει τη βίαιη καταστολή και τη στρατιωτική βία εις βάρος τους.

Την τελευταία δεκαετία, πολλοί εξέχοντες Ουιγούροι έχουν φυλακιστεί ή έχουν ζητήσει άσυλο στο εξωτερικό επειδή κατηγορούνται για τρομοκρατία.

Το Πεκίνο κατηγορείται επίσης ότι οργανώνει μαζική μετανάστευση Κινέζων Χαν εποίκων στην επαρχία Σινγιάνγκ για να αλλοιώσει τη σύνθεση του πληθυσμού. Πράγματι, οι Κινέζοι Χαν αντιπροσωπεύουν σήμερα περίπου το 40% των κατοίκων, έναντι 45% που είναι οι Ουιγούροι. Και στο Ουρούμτσι, όπου έγινε η τελευταία επίθεση, οι Ουιγούροι δεν ξεπερνούν σήμερα το 10% του πληθυσμού.

Ανοδος του εθνικισμού

Οι εντάσεις κορυφώθηκαν στη δεκαετία του 1990, με κατακόρυφη άνοδο του εθνικισμού των Ουιγούρων, αφότου αρκετές χώρες της Κεντρικής Ασίας απέκτησαν την ανεξαρτησία τους μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης. Το Πεκίνο κατέστειλε εκείνες τις εξεγέρσεις με βία και αίμα. Από τότε η Κίνα κατηγορεί τακτικά «εξωτερικές δυνάμεις» για υποδαύλιση της βίας, συμπεριλαμβανομένων των σοβαρών εθνοτικών ταραχών του 2009, που άφησαν πίσω τους 200 νεκρούς - κυρίως Κινέζους Χαν.Η κινεζική εθνικιστική προπαγάνδα υπέρ των Χαν και κατά των «άξεστων» και «βάρβαρων» μειονοτήτων στις τουρκόφωνες περιοχές της Κεντρικής Ασίας έχει προκαλέσει κατά καιρούς μαζικές κινητοποιήσεις των ντόπιων. Η εξέγερσή τους έχει εθνοτικές, θρησκευτικές και ταξικές ρίζες.

Η σουνιτική μειονότητα αποτελείται από οκτώ εκατομμύρια τουρκόφωνους, οι οποίοι ζουν εδώ και αιώνες στην περιοχή κοντά στα σύνορα της Κίνας με το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και την Κιργιζία.

Οι Ουιγούροι θεωρούν εαυτούς πολιτισμικά και εθνοτικά συγγενείς με τους άλλους τουρκόφωνους λαούς της Κεντρικής Ασίας, και όχι με τους Κινέζους. Ασχολούνται παραδοσιακά με τη γεωργία και το εμπόριο. Οι μεγάλες πόλεις τους, όπως το Κάσγκαρ, άνθησαν σαν σταθμοί για τα καραβάνια που ταξίδευαν στον «δρόμο του μεταξιού». Στις αρχές του 20ού αιώνα αυτοανακηρύχθηκαν ανεξάρτητοι, αλλά μόνο για σύντομο χρονικό διάστημα. Το «Ανατολικό Τουρκεστάν», ονομασία που οι ένοπλοι μουσουλμάνοι χρησιμοποιούν για να ορίσουν αυτή την περιοχή της Βορειοδυτικής Κίνας, περιήλθε υπό τον απόλυτο έλεγχο του Πεκίνου το 1949.

Στα χαρτιά η επαρχία Σινγιάνγκ είναι «αυτόνομη», ένα καθεστώς που επιτρέπει στους Ουιγούρους, σε αντίθεση με τη συντριπτική πλειοψηφία των υπόλοιπων Κινέζων, να μεταναστεύουν χωρίς ειδικές άδειες για να δουλέψουν ως φθηνοί εργάτες στις αναπτυσσόμενες βιομηχανικές περιοχές της Ανατολικής Κίνας.Οι Ουιγούροι διαμαρτύρονται επίσης ότι δεν μοιράζονται τα κέρδη της οικονομική άνθησης στην περιοχή τους. Ακόμη και ορισμένοι Κινέζοι παραδέχονται ότι αυτό είναι μέρος του προβλήματος.«Βλέπουμε εξεγέρσεις στη Σινγιάνγκ επειδή η ανάπτυξη στην περιοχή δεν είναι ισορροπημένη» λέει στο BBC ο Σιόνγκ Κουνσίν, καθηγητής Εθνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Μινζού στην Κίνα. Ο Σιόνγκ εκτιμά ότι η οικονομική ανάπτυξη στα βορειοδυτικά θα συμβάλει στην άμβλυνση του προβλήματος.

Οι ρίζες του προβλήματος

Ομως άλλοι αναλυτές πιστεύουν ότι το πρόβλημα έχει πιο βαθιές ρίζες και ότι οι λόγοι δεν είναι απλώς οικονομικοί.«Είναι η υπεροψία, οι διακρίσεις και η αποικιοκρατική στάση των αξιωματούχων Κινέζων Χαν έναντι των Ουιγούρων που δημιουργεί την τεράστια δυσαρέσκεια» λέει ο Μάικλ Ντίλον, πανεπιστημιακός και συγγραφέας ενός βιβλίου για τη Σινγιάνγκ.Οπως και το Θιβέτ, το Πεκίνο βλέπει τη Σινγιάνγκ ως αναπόσπαστο μέρος της σύγχρονης Κίνας. Οι ηγέτες της χώρας θεωρούν οποιαδήποτε συζήτηση για απόσχιση ως εσχάτη προδοσία - μια κόκκινη γραμμή που κανείς δεν μπορεί να διασχίσει.

Μητροπούλου Ειρήνη