«Τα σχέδια είναι άχρηστα, ο σχεδιασμός
όμως είναι το παν», είχε παρατηρήσει ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ ύστερα από
χρόνια στρατιωτικής και πολιτικής εμπειρίας. Το ίδιο θα μπορούσε να
ειπωθεί και για τη στρατηγική. Εάν η στρατηγική αφορά απλώς την επίτευξη
ενός προκαθορισμένου στόχου, τότε η πρακτική χρησιμότητά της είναι
μικρή στον απρόβλεπτο πραγματικό κόσμο. Εάν, ωστόσο, αποτελεί την
ικανότητα να ενεργεί κανείς μέσα σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον
όπου ανακύπτουν διάφοροι επιτεύξιμοι στόχοι, τότε μπορεί να καθορίσει
ζητήματα ζωής και θανάτου.Η ύπαρξη στρατηγικής από την πλευρά της Ευρώπης είναι ζωτικής σημασίας για την προσέγγιση της εξελισσόμενης κρίσης στην Ουκρανία και των σχέσεών της με τη Ρωσία. Υπό αυτό το πρίσμα, είναι θετική η δήλωση της κυβέρνησης Ομπάμα ότι «κοιτάζει πέρα από την παρούσα σύγκρουση και προσβλέπει στη δημιουργία μας μακροπρόθεσμης στάσης απέναντι στη Ρωσία, που θα αντιστοιχεί σε μια ανανεωμένη εκδοχή της στρατηγικής της ανάσχεσης, η οποία είχε εφαρμοσθεί κατά τον Ψυχρό Πόλεμο». Είναι θετικό γεγονός επειδή θα αναγκάσει όλους τους αρχηγούς της Δύσης, όχι μόνο τον Ομπάμα, να αποστασιοποιηθούν από την αστάθεια που επικρατεί στην Ανατολική Ουκρανία. Αυτό θα συμβάλει στη δημιουργία μακροπρόθεσμων αφηγήσεων και απαντήσεων στο πρόβλημα και με αυτήν την τακτική πιθανώς τα ανεπιθύμητα αποτελέσματα θα είναι λιγότερα. Πάνω από όλα σημαίνει ότι θα προσπαθήσουν να κατανοήσουν τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν. Το μειονέκτημα αυτής της προσέγγισης είναι η αφελής σκέψη πως οι λύσεις από το παρελθόν περιμένουν στο ράφι, ώστε να επιλύουμε τα προβλήματα του παρόντος και του μέλλοντος. Γι’ αυτόν τον λόγο είναι κρίσιμο να εντοπισθούν οι ομοιότητες που έχει η σημερινή σύγκρουση με τη Ρωσία με τον Ψυχρό Πόλεμο, αλλά και οι διαφορές.
Διαβάζοντας τα κείμενα του Τζορτζ Κέναν, του Αμερικανού διπλωμάτη που διαμόρφωσε την αμερικανική εξωτερική πολιτική και στρατηγική κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, τα γεγονότα στην Ουκρανία ερμηνεύονται υπό διαφορετικό φως. Οι παραλληλισμοί ανάμεσα στη Ρωσία του Πούτιν και τη Ρωσία του Στάλιν είναι ξεκάθαροι. Ανάμεσα σε άλλους υπάρχουν ο ρωσικός εθνικισμός, η αναξιοπιστία, η θεμελιώδης απουσία κοινών αξιών με τη Δύση, η σημασία του πυρηνικού αδιεξόδου. Οι διαφορές είναι εξίσου ξεκάθαρες. Ο Πούτιν δεν υποκρύπτει τον εθνικισμό του κάτω από έναν μαρξιστικό μανδύα, όπως ο Στάλιν. Ούτε έχει στη διάθεσή του ένα διεθνές κίνημα, που κάνει τη δουλειά του, όπως ο Στάλιν είχε τα εθνικά κομμουνιστικά κόμματα. Ακόμα και εάν κατορθώσει να προσδώσει υπόσταση στο ευρασιατικό του όνειρο, το οποίο δεν είναι απίθανο, ο Πούτιν δεν διαθέτει ένα δίκτυο κρατών-πελατών στο κατώφλι του σαν αυτό του Στάλιν το 1945. Ο Πούτιν, επίσης, προωθεί μια καπιταλιστική οικονομία που θα συνδέεται στενά με τη δυτική. Οι ηγέτες της Ρωσίας έχουν τους προσωπικούς τους δυτικούς τραπεζικούς λογαριασμούς. Ο δείκτης του χρηματιστηρίου της Μόσχας κατέρρευσε κατά 10% μετά την προσάρτηση της Κριμαίας. Ο Στάλιν δεν είχε ποτέ τέτοιου είδους ανησυχίες.
Ο Κέναν είχε πίστη στον ρωσικό λαό και πολλά εξαρτώνται από το εάν η δική μας γενιά μοιράζεται μια παρόμοια πεποίθηση. Ο Γάλλος διπλωμάτης Ταλεϋράνδος είχε πει κάποτε ότι το πρόβλημα με τη Ρωσία είναι πάντοτε ότι είναι ταυτόχρονα πολύ ισχυρή και πολύ αδύναμη. Τα πρόσφατα γεγονότα το επιβεβαιώνουν.
Είτε μας αρέσει είτε όχι, η Ρωσία είναι μια εχθρική δύναμη. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη πρέπει να είναι σοβαρές και ακριβείς στην περίπτωση της Ρωσίας, να μειώσουν την ενεργειακή εξάρτηση, να δώσουν ένα τέλος στο εμπόριο στρατιωτικού εξοπλισμού, να θέσουν τραπεζικούς περιορισμούς, ώστε να προστατεύσουν την Ουκρανία και τους γείτονές της. Θα ήταν λάθος, όμως, να ζωσθούν αδιάκριτα την ψυχροπολεμική ενδυμασία.
