Σπύρος ΛίτσαςΔύο είναι οι κομβικές στιγμές για τη ρωσική μετασοβιετική
εξωτερική πολιτική. Πρώτον, η ρωσογεωργιανή κρίση. Οταν πια η Δύση
συνειδητοποίησε ότι η Ρωσία ήταν έτοιμη για ένα ελεγχόμενο πλήγμα
εναντίον της γεωργιανής πρωτεύουσας, ήταν πολύ αργά. Ο Σαακασβίλι έτρωγε
αμήχανα on camera τη γραβάτα του, τα ρωσικά άρματα μάχης διέσχιζαν τη
γεωργιανή μεθόριο με περισσή άνεση και τα δυτικά think tanks αλλά και οι
διπλωμάτες έβλεπαν να πραγματώνεται ταχύτατα η ρωσική πολιτική ελέγχου
των περιοχών που η Μόσχα έχει ορίσει ως ζώνες πρωτογενούς συμφέροντος. Δεύτερον, η ρωσοουκρανική κρίση. Αν εξαιρέσουμε την ηγεσία της Ε.Ε., μονίμως στο ροζ σύννεφό της, είτε πρόκειται για οικονομική είτε για πολιτική κρίση, ο υπόλοιπος δυτικός κόσμος γνώριζε τι θα επακολουθούσε στην Ουκρανία. Συγκρίνετε τις υπερβολικές δηλώσεις αξιωματούχων της Ε.Ε., τη στιγμή που η κρίση κλιμακωνόταν στην πλατεία Ανεξαρτησίας του Κιέβου, με τις αντίστοιχες προσεκτικές και μετρημένες των Μπάρακ Ομπάμα και Τζο Μπάιντεν. Ενώ η Ευρώπη ξιφουλκούσε verbatim εναντίον της Ρωσίας, οι ΗΠΑ αποκλιμάκωναν υπεύθυνα την ένταση, ξεκαθαρίζοντας ότι στρατιωτική αντιπαράθεση με τη Ρωσία δεν θα υπάρξει και ότι η ρωσική πολιτική θα επιφέρει κυρώσεις κυρίως οικονομικού χαρακτήρα από μέρους της Δύσης.
Πολλές φορές έχω αναφερθεί από αυτήν εδώ τη στήλη στην έννοια του πολυπολισμού ως τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνει πλέον τις διεθνείς εξελίξεις. Τι διαπιστώνουμε από την κρίση στην Ουκρανία; Οτι τα ασταθή κράτη, είτε για λόγους οικονομίας είτε για λόγους κοινωνικής ετερογένειας, χαμηλού επιπέδου πολιτικών ελίτ κ.ά., θα σαρωθούν σε περίπτωση που οι αποφάσεις τους πλήξουν τις διαμορφούμενες πολικότητες των Μεγάλων Δυνάμεων. Με απλά λόγια, ουδόλως προβληματίζει τη Ρωσία αν η Ουκρανία θα επιβιώσει ή όχι στην επόμενη στροφή του δρόμου. Την ενδιαφέρει όμως να ελέγχει τους διαδρόμους αυτούς που οδηγούν από και προς τη Μαύρη Θάλασσα, αφού ο πυρηνικός στόλος της αποτελεί πλέον τη μοναδική, εξαιρετικά σοβαρή όμως, απειλή για τη Δύση, ιδίως μετά την ολοκλήρωση το 2018 της αντιβαλλιστικής ασπίδας AEGIS σε πολωνικό έδαφος.
Ταυτοχρόνως, όμως, την ενδιαφέρει να χρησιμοποιήσει το παράδειγμα της Ουκρανίας ως επιπρόσθετη πηγή ενίσχυσης του κύρους και του γοήτρου της σε διεθνές επίπεδο, όπως ακριβώς έγινε και με τη Γεωργία. Αν η Ρωσία υποχωρούσε με την ουρά στα σκέλια εμπρός στην ουκρανική εξέγερση, τότε οι προοπτικές διεύρυνσης της επιρροής της σε διεθνές επίπεδο θα εξασθενούσαν σοβαρά στο μέλλον. Αντιθέτως, τώρα η Ρωσία βρυχάται και στήνει θεαματικές σκηνές άμεσης στρατιωτικής κινητοποίησης, ενώ η Ευρώπη προσπαθεί να καταλάβει γιατί οι διεθνείς σχέσεις είναι τόσο πολύπλοκες και δεν εξελίσσονται μονομερώς μέσα από το διεθνοδικαϊκό φάσμα. Οι ΗΠΑ έχουν ήδη αντιληφθεί το παιχνίδι της Μόσχας και επιδιώκουν να μη δώσουν χώρο στους Ρώσους για να ξεδιπλώσουν την πολιτική του βρυχηθμού με κινήσεις συμβατικής διπλωματίας στη στρατηγική σκακιέρα, στοχεύοντας σε κλιμακούμενη αποκλιμάκωση.
O κεντρικός στόχος της Ρωσίας είναι η ομοσπονδοποίηση της Ουκρανίας και η παροχή καθεστώτος αυξημένης αυτοδιάθεσης στις ζώνες ρωσικής επιρροής, πλην ασφαλώς της Κριμαίας, που λόγω της βάσης στη Σεβαστούπολη το πιθανότερο είναι να ενσωματωθεί στη Ρωσική Ομοσπονδία. Η λήξη της κρίσης μπορεί να επιτευχθεί μόνο στην περίπτωση που η διπλωματία αναλάβει να βρει τα ανεκτά αυτά σημεία μιας εκατέρωθεν διευθέτησης, που σε καμία των περιπτώσεων δεν μπορεί να είναι ισομερής, τοποθετώντας δηλαδή τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ουκρανίας στις καλένδες, αλλά ούτε και ουτοπική, θεωρώντας ότι η Ρωσία απλώς θα υποχωρήσει «ησύχως».
Για άλλη μια φορά ο αδύναμος κρίκος για τη Δύση είναι η Ευρώπη. Για πολλούς και διάφορους λόγους που έχουν να κάνουν με τη σύσταση της Ε.Ε. οι Βρυξέλλες δεν κατανοούν τα δεδομένα, προβληματίζοντας τις ΗΠΑ, αφού και σε αυτή την περίπτωση ο στενότερος εταίρος της Ουάσινγκτον δείχνει ότι γίνεται εύκολα μέρος του προβλήματος αντί για συστατικό στοιχείο της λύσης.
Σπύρος Λίτσας
