Τα έκτακτα Στρατοδικεία του Εμφυλίου Πολέμου

Η αδιαμφισβήτητη ένταξη της Ελλάδας -με τις ευλογίες της Σοβιετικής Ενωσης- στο δυτικό στρατόπεδο μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου προϋπέθετε την πλήρη συντριβή του μεγάλου λαϊκού αντιστασιακού κινήματος που είχε δημιουργηθεί την περίοδο της τριπλής γερμανο-ιταλο-βουλγαρικής κατοχής

Του ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ *

Τα 25 έκτακτα Στρατοδικεία και τα 6 Μεραρχιακά συστάθηκαν με βασιλικό διάταγμα στις 9 Σεπτεμβρίου του 1946 βάσει του Γ' Ψηφίσματος της Δ' Αναθεωρητικής Βουλής «Περί εκτάκτων μέτρων αφορώντων στην δημόσιαν τάξιν και ασφάλειαν». Το Ψήφισμα αυτό στρεφόταν ευθέως κατά της Αριστεράς και ειδικότερα κατά των συμμετεχόντων στις οργανώσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος και επιχειρούσε με νομικά μέσα να εξαλείψει κάθε μορφής αντιπαράθεση με το κράτος που προέκυψε μετά την ένοπλη βρετανική επέμβαση το Δεκέμβριο του '44.

Ο Νίκος Ζαχαριάδης, γ.γ. του ΚΚΕ, ήταν και ο εκφραστής των σοβιετικών συμφερόντων στον ελλαδικό χώρο Η αδιαμφισβήτητη ένταξη της Ελλάδας -με τις ευλογίες της Σοβιετικής Ενωσης- στο δυτικό στρατόπεδο μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου προϋπέθετε την πλήρη συντριβή του μεγάλου λαϊκού αντιστασιακού κινήματος που είχε δημιουργηθεί την περίοδο της τριπλής γερμανο-ιταλο-βουλγαρικής κατοχής. Το Γ' Ψήφισμα ήρθε να συμπληρώσει το νόμο 509/47 «περί μέτρων ασφαλείας του κράτους, του πολιτεύματος, του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών» και το νόμο 511/47 περί στρατοπέδων συγκέντρωσης (αναφέρονται ως «στρατόπεδα πειθαρχημένης διαβίωσης»).
 
Η Λευκή Τρομοκρατία
Η πρώτη πράξη της προσπάθειας περιθωριοποίησης του λαϊκού κινήματος συνέβη το Δεκέμβρη του '44. Η νίκη των Βρετανών και των Ελλήνων συνεργατών τους θα επισφραγιστεί με τη Συμφωνία της Βάρκιζας (Φεβρουάριος του '45) και τις υπογραφές της κυβέρνησης Πλαστήρα και του ΕΑΜ, που βρισκόταν υπό τον έλεγχο του ΚΚΕ. Στη συμφωνία αυτή δεν συμπεριελήφθη η ρήτρα της πλήρους αμνηστίας για όσα είχαν συμβεί έως εκείνη την εποχή.

Αυτή η παράλειψη -και η αδιαφορία από την πλευρά της αριστερής ηγεσίας για τη μοίρα των αγωνιστών- θα επιτρέψει τους νικητές να εξαπολύσουν εκστρατεία αντεκδικήσεων και τρομοκρατίας εις βάρος των παλιών αγωνιστών. Οι πλέον σκληροί εκφραστές της Λευκής Τρομοκρατίας, όπως ονομάστηκε η πολιτική των μεταδεκεμβριανών κυβερνήσεων, θα είναι οι παλιοί δωσίλογοι συνεργάτες των κατακτητών, οι οποίοι θα ενσωματωθούν στις δομές του νέου κράτους με πρόσχημα την «καταπολέμηση του κομμουνισμού».

Η πολιτική αυτή θα οδηγήσει και πάλι στο Βουνό χιλιάδες αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης. Οι συνθήκες που θα δημιουργήσουν η τρομοκρατία, η ξενοκρατία και η υποταγή των διεφθαρμένων κυρίαρχων ελίτ στους βρετανικούς σχεδιασμούς, θα υπονομεύσουν τις προσπάθειες συμφιλίωσης και θα ευνοήσουν την πολιτική της σύγκρουσης που εξέφραζε ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης, ο οποίος ήταν και ο εκφραστής των σοβιετικών συμφερόντων στον ελλαδικό χώρο. Ο Λαός θα βρεθεί παγιδευμένος μεταξύ ενός σκληρού κράτους-προτεκτοράτου και ενός γραφειοκρατικού μηχανισμού που ήλεγχε ένα εξαρτημένο κόμμα. Ετσι θα ξεκινήσει ο Εμφύλιος Πόλεμος, θα συγκροτηθεί ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας και θα δημιουργηθεί τον Δεκέμβριο του '47 η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, με πρωθυπουργό τον Μάρκο Βαφειάδη.
 
Τα Στρατοδικεία θερίζουν
Εργαλείο νομιμοποίησης της ανελέητης κρατικής καταστολής υπήρξαν τα έκτακτα Στρατοδικεία. Υπολογίζεται ότι τον πρώτο χρόνο λειτουργίας τους (1946) καταδικάστηκαν σε θάνατο 116 πολίτες, το 1947 καταδικάστηκαν σε θάνατο 688, ενώ μόνο το πρώτο εξάμηνο του 1948 οι καταδικασμένοι ήταν 1.547. Καταδικαστικές αποφάσεις έβγαζαν επίσης και τα κακουργιοδικεία, τα οποία εκδίκαζαν υπαρκτά ή ανύπαρκτα «εγκλήματα» που έγιναν την περίοδο της κατοχής και των Δεκεμβριανών. Την ίδια χρονική περίοδο που καλύπτουν τα παραπάνω στοιχεία, τα κακουργιοδικεία εξέδωσαν 310 θανατικές καταδίκες. Κατά το χρονικό διάστημα 1946-1951 εκδόθηκαν 4.851 θανατικές καταδίκες, ενώ 198 καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη και 916 σε ποινές άνω των 10 ετών.
* Διδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός, http://kars1918.wordpress.com/. Βασικές πηγές είναι η διδακτορική διατριβή της ιστορικού Βασιλικής Λάζου για την απονομή της δικαιοσύνης στην πόλη της Λαμίας την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου και η δημοσιευμένη μελέτη του Νίκου Μιχιώτη με τίτλο «Τα Εκτακτα Στρατοδικεία της περιόδου 1946-1960. Εν ονόματι του βασιλέως».

«Αυτή τη στιγμή φεύγω για εκτέλεση...»

Ωρα 3 τα μεσάνυχτα. Στη Β' αχτίνα οι φύλακες απόψε έχουν πολλή «δουλειά». Ανοίγουν πρώτα το κελί του Μήτσου Γεωργαντά του Αχιλλέα. Ενα τριαντάχρονο παλικάρι από το Σχηματάρι Θηβών. Τελειόφοιτος Γυμνασίου, γραμματέας της αχτίνας του.

«Αγαπημένα μου αδέλφια σας φιλώ. Αυτή τη στιγμή φεύγω για εκτέλεση...». Η τελευταία επιστολή του Γεωργαντά προς τους γονείς του γραμμένη λίγο πριν από την εκτέλεση * Ποιον θέλετε; ρωτάει ένας κρατούμενος. Δείχνουν τον Μήτσο.
* Ετοιμος είμαι... σας περίμενα.

Πράγματι, τους περίμενε. Γιατί το 'ξερε ο ίδιος από πριν. Ο Μήτσος γνώρισε και την ιδιαίτερη δοκιμασία της επικείμενης εκτέλεσης. Αυτή η δοκιμασία έδειξε και το χαρακτήρα του, τη γενναιότητά του. Στην ίδια αχτίνα μέναν και οι δύο συγκατηγορούμενοι και χωριανοί του, ο Ταξιάρχης Κουρουτός και ο Λεωνίδας Λάμπρου...

Πριν από μερικές μέρες ο ισοβίτης Παντελής Κουρτίδης είχε καταφέρει να πάρει κρυφά από την
υπηρεσία σημείωμα με τα ονόματα της νέας εκτέλεσης. Μέσα σ' αυτούς ήταν και το όνομα του γραμματέα της αχτίνας Μ. Γεωργαντά. Το σημείωμα έπρεπε να δοθεί στον Μήτσο. Ο συναγωνιστής Κουρτίδης βρέθηκε σ' ένα τρομερό δίλημμα. Να το δώσει το χαρτί στον ίδιο που αναφέρει και το όνομά του ή να κάνει άλλο, δικό του, που να αφαιρέσει τον Μήτσο; Αλλά τότε πώς θα ξέρει το κεντρικό γραφείο ότι είναι και ο Μήτσος; Υστερα ο Μήτσος θα το καταλάβει αφού στο νέο χαρτί-σημείωμα θα είναι τα ονόματα των συγκατηγορουμένων του, πώς θα λείπει το δικό του; Επειτα θα δημιουργηθεί και ηθικό θέμα για τον Μήτσο. Θα του γεννηθεί ίσως η εντύπωση πως δεν εκτιμάμε σωστά τη γενναία του ψυχή. Οχι, δεν θα του το κρύψει. Μόνο που προτού του το δώσει θα του πει τι λέει. Εσφιξε την καρδιά του και τράβηξε.

Οπως έβγαλε το μοιραίο χαρτάκι, τον ρωτάει ο Μήτσος.
* Ποιους είναι για να πάρουν;
Τότε, ένας κόμπος τού στάθηκε στο λαιμό. Εσκυψε το κεφάλι, προσπαθώντας να συγκρατήσει τον εσωτερικό κλονισμό του. Ετσι, δεν έδωσε απάντηση.
Ο Μήτσος διάβασε το σημείωμα. Μια σκληράδα πέτρωσε το πρόσωπό του. Απευθυνόμενος στον Κουρτίδη, του λέει:
- Συναγωνιστή, εμείς είμαστε οι άνθρωποι της αχτίνας -ήταν και εκείνος μέλος του γραφείου- σ'αυτές τις στιγμές της υπέρτατης δοκιμασίας, μας έχουν εμπιστευθεί ένα ιερό καθήκον. Επομένως, συναισθηματισμοί δεν χωράνε.

Κανένας από τους άλλους δεν κατάλαβε ούτε ήταν δυνατόν να καταλάβει ότι ο Μήτσος περνάει τις τελευταίες του μέρες, γιατί στάθηκε ο ίδιος πηγή θάρρους και εμψυχωτικών προτροπών και εκδηλώσεων... (Από το βιβλίο του Λ. Β. Κασσελούρη, «Της Λευτεριάς οι αθάνατοι», εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1982)