Ο κομβικός ρόλος του Ιράν στην περιφερειακή σταθερότητα και την αγορά Ενέργειας

Πώς θα επιδράσει τους υδρογονάνθρακες της ανατολικής Μεσογείου, ενδεχόμενη πλήρης άρση των κυρώσεων απέναντι στο Ιράν;

Γράφει: Κωνσταντίνος ΦίληςΟι εξελίξεις το 2013 στην ευρύτερη Μέση Ανατολή υπήρξαν καταιγιστικές. Η παρατεταμένη εμφύλια σύρραξη στη Συρία ναι μεν αποσταθεροποίησε μεγάλο μέρος της περιφέρειας, ωστόσο, από την άλλη, κατέστησε αναγκαία τη συνεννόηση μεταξύ εγχώριων και εξωτερικών δρώντων μπροστά στο φάσμα της πλήρους αστάθειας. Και η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν θα ωφελούνταν αν η κατάσταση μετατρέπετο σε απρόβλεπτη, πλην ενός, του τρομοκρατικού δικτύου. Το οποίο βρήκε μοναδική ευκαιρία να επεκτείνει την επιρροή του και τις βάσεις του πέραν της Ασίας και της Αφρικής, και δη σε μία περιοχή που χαρακτηρίζεται ως εθνοτικό μωσαϊκό, με προαιώνιες θρησκευτικές έχθρες να αναζωπυρώνονται επικίνδυνα.

Το Ιράν με τη χειραγώγηση σιιτικών θυλάκων σε Ιράκ, Λίβανο, Συρία και στο εξτρεμιστικό κομμάτι της Παλαιστίνης, κατοχύρωνε, το προηγούμενο διάστημα, τα συμφέροντα του, υπονομεύοντας τη συνοχή άλλων κρατών ή αμφισβητώντας (επισήμως) ακόμη και την ίδια τους την ύπαρξη. Από την άλλη, το φιλόδοξο πυρηνικό πρόγραμμα σε συνάρτηση με την εντεινόμενη θηλιά του οικονομικού εμπάργκο στα πλέον εξαγώγιμα προϊόντα του, δυσχέραναν αισθητά τις προσπάθειες ανοικοδόμησης της οικονομίας του.

Οι πιέσεις μέρους της κοινωνίας, και πιο συγκεκριμένα του πλέον δυναμικού κομματιού, της νεολαίας, καθώς και το αποτέλεσμα των πρόσφατων εκλογών, κατέδειξαν τους δραματικούς περιορισμούς της ριζοσπαστικής πολιτικής απομόνωσης του θρησκευτικού ηγέτη της χώρας.
Από τη στιγμή, λοιπόν, που η επιβίωση του συντηρητικού κατεστημένου τέθηκε σε αμφιβολία, η υιοθέτηση ενός πιο συναινετικού μοντέλου ήταν αναμενόμενη. Εκ των λόγων που επιταχύνθηκαν οι εξελίξεις, από πλευράς Τεχεράνης, είναι η αβεβαιότητα για την τύχη του Άσαντ (ο οποίος, έστω και με ανταλλάγματα, μάλλον θα θυσιαστεί στο βωμό της όποιας αποκατάστασης στη Συρία), η αποδυνάμωση των δεσμών με τη Χαμάς λόγω της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο, και κυρίως η ενδυνάμωση της θέσης της σουντιτικής Αλ Κάιντα σε συνδυασμό με την έντονη δραστηριοποίηση Κατάρ και Σαουδικής Αραβίας στην περιοχή.

Οι ΗΠΑ, διαπιστώνοντας την κρισιμότητα της κατάστασης σε μία σειρά από κράτη, από τη Λιβύη και την Αίγυπτο μέχρι το Λίβανο και το Ιράκ, ανεξάρτητα από το αν η τελική τους πρόθεση είναι η αποστασιοποίηση από τα δρώμενα, συνειδητοποίησαν την αναγκαιότητα κλεισίματος των ανοιχτών μετώπων. Και όσο παράδοξο και αν μοιάζει, το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, με το τελευταίο να πιέζεται ασφυκτικά από το εμπάργκο, ήταν από τα λιγότερο πολύπλοκα ζητήματα, στα οποία θα μπορούσε να αναζητηθεί κοινός τόπος. Και, μάλιστα, με το διακύβευμα να ξεφεύγει αισθητά από την κατοχή πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς και να επεκτείνεται στο οφέλη σταθεροποίησης της ευρύτερης περιφέρειας, μέσω ενός εποικοδομητικού ρόλου της Τεχεράνης στις εξελίξεις. Στοιχείο που αν παγιωθεί, θα απομακρύνει έτι περαιτέρω το ενδεχόμενο στρατιωτικών επεμβάσεων σε μία πολύπαθη περιοχή, προτάσοντας τα κέρδη της διπλωματικής παρέμβασης.
Σε περίπτωση που η εξάμηνη συμφωνία τελεσφορήσει (υπάρχουν ακόμη εμπόδια και δρόμος να διανυθεί), τότε το επόμενο βήμα θα είναι να αναζητηθεί ένα αξιόπιστο και καθολικά αποδεκτό διαμεσολαβητικό όργανο, που αυτή τη στιγμή εμφανώς λείπει, που θα κληθεί να διαχειριστεί, μεταξύ άλλων προκλήσεων, την επιδείνωση στις σχέσεις στο εσωτερικό αρκετών κρατών, αλλά και το εκρηκτικό δίπολο Σιιτών-Σουνιτών.

Τέλος, σε ό,τι αφορά την πολυσυζητημένη επάνοδο του Ιράν στην αγορά ενέργειας, παράλληλα με τυχόν οριστική συμφωνία, πρέπει να προχωρήσουν οι ξένες επενδύσεις και ο εκσυγχρονισμός των ενεργειακών υποδομών της Τεχεράνης, προκειμένου η τελευταία να βρεθεί το ταχύτερο σε θέση να διαθέσει σημαντικά μεγαλύτερες ποσότητες της στην αγορά. Ήδη μία σειρά από εταιρίες προμήθειας εξοπλισμού παραγωγής και σχετικών υπηρεσιών έρευνας και παραγωγής έχουν πολλαπλασιάσει τις επαφές τους με τις αρμόδιες αρχές του Ιράν, προσδοκώντας σε μερίδιο της ενεργειακής πίτας μόλις αρθούν οι σχετικές κυρώσεις, στοιχείο που καταδεικνύει και την τεράστια δυναμική.

Η περαιτέρω ανάπτυξη των διαπιστωμένων αποθεμάτων φυσικού αερίου του Ιράν είναι δυνατόν να επηρεάσει όλη την παγκόσμια αγορά, αλλά ειδικότερα την ανάπτυξη των αναμενόμενων κοιτασμάτων φυσικού αερίου της ανατολικής Μεσογείου. Ιδιαίτερα στη χώρα μας, όπου δεν γνωρίζουμε ακόμη σε ποιες ακριβώς περιοχές διαθέτουμε υδρογονάνθρακες, τις εκτιμώμενες ποσότητες και τους όρους βάσει των οποίων θα προσελκύσουμε επενδυτές, η είσοδος στην αγορά τόσο μεγάλων αποθεμάτων όσο του Ιράν θα μπορούσε να αποδειχθεί κρίσιμη.
Ταυτόχρονα, πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη ότι ο ενεργειακός πλούτος της ανατολικής Μεσογείου είναι επί το πλείστον πολύ υψηλής έντασης κεφαλαίου και, βεβαίως, υψηλότερου συνολικού ρίσκου από τα αντίστοιχα χερσαία και θαλάσσια διαπιστωμένα κοιτάσματα του Ιράν, τα οποία (και λόγω βάθους) εξορύσσονται ευκολότερα και φθηνότερα.

Υ.Γ. Προς κάποιους νεόκοπους αναλυτές Ενέργειας, που μοιράζονται δήθεν αποκλειστικές πληροφορίες για τα ελληνικά κοιτάσματα, παίζοντας το εύκολο αλλά επικίνδυνο παιχνίδι δημιουργίας εντυπώσεων και προσδοκιών, να τους γνωστοποιήσω πως «κοίτασμα» ορίζεται μόνο η πιστοποιημένη δια γεωτρήσεων συγκέντρωση υδρογονανθράκων η οποία είναι τεχνικά εκμεταλλεύσιμη και οικονομικά βιώσιμη. Δυστυχώς, στην Ελλάδα είμαστε ακόμα μακράν πίσω από τέτοιους ορισμούς.

*Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι Διεθνολόγος και Διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.
Follow on Twitter: @confilis