Πώς εξηγούνται οι όλο και
πιο συχνές εκρήξεις ρατσιστικής βίας σαν αυτήν που είδαμε την περασμένη
εβδομάδα στη Μόσχα, με αφορμή την δολοφονία 25χρονου Ρώσου από Αζέρο
μετανάστη; Γιατί βλέπουμε τέτοια άνοδο στον υπερεθνικισμό, και την
ξενοφοβία, με 350 νεκρούς από εγκλήματα μίσους την τελευταία πενταετία;
Το Κρεμλίνο του Πούτιν, και τα ΜΜΕ που ελέγχει, έχουν μεγάλο μέρος της
ευθύνης, λένε τρεις ειδικοί στο ΒΗΜΑ.
«Στη Ρωσία ζουν περισσότεροι από 12 εκατ. μετανάστες, πολλοί εκ
των οποίων είναι παράνομοι. Αυτό το γεγονός παίζει, φυσικά, ρόλο στην
μετασοβιετική άνοδο του ρωσικού εθνικισμού. Αλλά οι εκρήξεις που
βλέπουμε είναι επίσης αποτέλεσμα σκόπιμης χειραγώγησης από το Κρεμλίνο
του Πούτιν», μας λέει ο Αντρέας Ούμλαντ, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο πανεπιστήμιο του Κιέβου, και ειδικός σε ζητήματα ρωσικής πολιτικής.
«Αντιδρώντας στις γνωστές εκλογικές εξεγέρσεις, στις λεγόμενες
Εγχρωμες Επαναστάσεις, σε ορισμένες μετα- κομμουνιστικές χώρες (Σερβία
1999, Γεωργία 2003, Κιργιζία 2005), και κυρίως στην Πορτοκαλί Επανάσταση
στην Ουκρανία στα τέλη του 2004, η ρωσική κυβέρνηση έχει αυξήσει, από
το 2005, την προπαγανδιστική χρήση των κρατικώς κατευθυνόμενων ΜΜΕ.
Το Κρεμλίνο ενίσχυσε την ήδη παρούσα αντιαμερικανική και
συνωμοσιολογική προκατάληψη στις ειδήσεις στην τηλεόραση, και στις
δημόσιες συζητήσεις. Επιπλέον, δημιούργησε μια σειρά από καινούργιες
ψευδοπολιτικές δομές, με σκοπό να διαδώσει εθνικιστικές ιδέες, και μια
κοσμοθεωρία απομονωτισμού», λέει ο Ούμλαντ.
«Αυτές οι πρωτοβουλίες, που εφαρμόστηκαν από το 2005, περιλαμβάνουν
νέους τηλεοπτικούς σταθμούς όπως ο θρησκευτικός ρωσο-ορθόδοξος «Spas», ο
φιλο-στρατιωτικός «Zvezda», και το αγγλόφωνο κανάλι «Russian Today».
Δημιουργήθηκε επίσης και ο παραπλανητικώς ονομαζόμενος «Evropa
Press» - εκδοτικός οίκος φιλο-πουτινικών ψευδο-επιστημονικών κειμένων.
Μέσα σε λίγους μήνες μετά την Πορτοκαλί Επανάσταση, το Κρεμλίνο
ίδρυσε αρκετές φιλοκυβερνητικές, κρατικώς χρηματοδοτούμενες οργανώσεις
νεολαίας, όπως η «Nashi» (Ενας από εμάς), με 100.000 μέλη.
Το 2005 θεσπίστηκε ως εθνική αργία, η Ημέρα Εθνικής Ενότητας, στις 4
Νοεμβρίου, η οποία έκτοτε έχει γίνει πεδίο δράσης για τις διαβόητες
Ρωσικές Πορείες του νεο-φασιστικού περιθωρίου. Και από τις αρχές της
δεκαετίας του 2000 υπήρξε μια ραγδαία αύξηση στα ποσοστά όσων εγκρίνουν
το σύνθημα «Η Ρωσία ανήκει στους Ρώσους». Σήμερα ένας στους δύο Ρώσους
πιστεύει ότι οι εθνικές μειονότητες θα πρέπει να περιοριστούν ή να
αποβληθούν από την πόλη του», προσθέτει ο Ούμλαντ.
«Υπάρχουν, βεβαίως, πολλοί λόγοι για την άνοδο του ρωσικού εθνικισμού.
Ενας από τους βασικούς είναι η κληρονομιά που άφησε πίσω του ο
σοβιετικός φεντεραλισμός, σε συνδυασμό με την έλλειψη πολιτικής βούλησης
εκ μέρους των ελίτ για την δημιουργία μιας πραγματικής σύγχρονης
δημοκρατίας στην μετα-κομμουνιστική Ρωσία», μας λέει η Ουλρίκε Τσίμερ, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο Γουίντσεστερ στη Βρετανία, ειδική στα κινήματα της Ακροδεξιάς.
«Οταν ο Πούτιν ανέβηκε στην εξουσία το 2000, υπέθεσε ότι δεν υπήρχε
καμμία ανάγκη να ψάξει για να βρει μια νέα εθνική ιδέα, επειδή υπήρχε
ήδη μία που προερχόταν από το σοβιετικό, ιμπεριαλιστικό παρελθόν. Η
επιστροφή του παλιού σοβιετικού εθνικού ύμνου, αν και με κάποιες
αλλαγές, δείχνει καθαρά αυτόν τον τρόπο σκέψης», προσθέτει η Τσίμερ.
«Η μισαλλοδοξία και η βία στη ρωσική κοινωνία συνδέονται άμεσα με την
ξενοφοβική ρητορεία στην κρατική τηλεόραση και στα μέσα ενημέρωσης, που
παρακολουθεί και διαβάζει ο μέσος Ρώσος», λέει στο ΒΗΜΑ η Τάνια Κούπερ από την οργάνωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα Human Rights Watch.
«Επίσης, αν πάρουμε ως παράδειγμα τα πρόσφατα πογκρόμ στα προάστια
της Μόσχας, η ατιμωρησία για τα εγκλήματα μίσους και η παραπληροφόρηση
σχετικά με την εγκληματικότητα με δράστες μετανάστες συμβάλλουν κατά
πολύ στη διάδοση της ξενοφοβίας», τονίζει.
Οι περισσότεροι Ρώσοι πιστεύουν, πράγματι, ότι οι ξένοι είναι πίσω
από την εγκληματικότητα. Αλλά κάνουν λάθος. Σύμφωνα με τα επίσημα
στοιχεία του υπουργείου Δικαιοσύνης, οι μη Ρώσοι ευθύνονται για μόλις το
3% των εγκλημάτων που διαπράττονται στη χώρα.
«Η απουσία σοβαρής μεταναστευτικής πολιτικής από το ρωσικό κράτος φαίνεται ξεκάθαρα στον τρόπο με τον οποίον
προσπάθησε να αντιμετωπίσει τις πρόσφατες ρατσιστικές ταραχές στην
Μόσχα. Αντί για την αποτελεσματική δίωξη των δραστών, η αστυνομία
συνέλαβε περισσότερους από 1.000 αλλοδαπούς, οι περισσότεροι από τους
οποίους δεν είχαν καμμία σχέση με την βία.
Αυτό στέλνει ένα επικίνδυνο μήνυμα στη ρωσική κοινωνία - οι
επιθέσεις κατά αλλοδαπών δεν τιμωρούνται. Αντί να προσπαθούν να λύσουν
κοινωνικο- οικονομικά προβλήματα, όπως η ανεργία, η αύξηση της
εγκληματικότητας, και η ακρίβεια στα τρόφιμα, οι ρωσικές αρχές
μετατρέπουν τους ξένους σε εξιλαστήρια θύματα για αυτές τις κρίσεις»,
καταλήγει η Κούπερ.
