Του Γιάννου Χαραλαμπίδη
- Γιατί οι πολέμιοι του σχεδίου Ανάν χάνουν τον κύριο σύμμαχό τους
- Ποιος προορίζεται για αντικατάστασή του και ποια είναι τα τουρκικά χρονοδιαγράμματα και οι στόχοι
- ΣΤΙΣ ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ γιατί το πρόβλημα δεν είναι μόνο ο Ντάουνερ, αλλά και οι θέσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς
Ο ειδικός σύμβουλος του ΓΓ του ΟΗΕ στην Κύπρο Αλεξάντερ Ντάουνερ βρίσκεται με το ένα πόδι στην Κύπρο και με το άλλο εκτός. Τόσο οι Αμερικανοί όσο και οι Βρετανοί θεωρούν ότι η παρουσία του δεν θα βοηθήσει στη λύση του Κυπριακού λόγω του αρνητικού κλίματος που έχει δημιουργηθεί έναντι του προσώπου του στο στρατόπεδο της ελληνοκυπριακής πλευράς. Ως εκ τούτου, αυτό που μελετάται είναι η έντιμη αποχώρησή του (honorable withdrawal). Δηλαδή η αντικατάστασή του κατά τρόπον ώστε να μη φύγει ηττημένος και αποτυχημένος. Ήδη το πρώτο βήμα γίνεται με την ανάληψη των καθηκόντων του ως Προέδρου των Φιλελευθέρων στην Αδελαΐδα, ενώ πληροφορίες τον θέλουν να αναλαμβάνει σε κάποια φάση τη θέση του μόνιμου αντιπροσώπου της χώρας του στα Ην. Έθνη.
Επειδή η πιθανή αποχώρηση Ντάουνερ θα προκαλέσει αναστάτωση στις συνομιλίες που αναμένεται να επαναρχίσουν τον προσεχή Οκτώβριο, τα Ην. Εθνη δεν θα διορίσουν νέο Ειδικό Σύμβουλο του ΓΓ του ΟΗΕ και ως εκ τούτου καθήκοντα κύριου διαμεσολαβητή θα αναλάβει τουλάχιστον για κάποιο μεταβατικό στάδιο η άλλη Ειδική Σύμβουλος του ΓΓ του ΟΗΕ, Λίζα Μπάτενχαϊμ, η οποία έχει άμεση επαφή με τις συνομιλίες και γνωρίζει αρκετά καλά τι συμβαίνει, ενώ, ταυτοχρόνως, φαίνεται να είναι αποδεκτή και από τις δύο πλευρές.
Οι Τουρκοκύπριοι παρατηρητές και Ταλάτ
Η απαγκίστρωση του κ. Ντάουνερ σχεδιάζεται να γίνει μετά τον Οκτώβριο. Τόσο οι Αμερικανοί όσο και οι Βρετανοί τον θέλουν παρόντα στην επανέναρξη των συνομιλιών, οι οποίες πλέον θα πραγματοποιούνται μέσω των διαπραγματευτών εκ μέρους των δύο Κοινοτήτων και όχι εκ μέρους των ηγετών τους. Πάντως, στο τουρκοκυπριακό στρατόπεδο, η Άγκυρα προγραμματίζει αλλαγές στην τουρκοκυπριακή κοινότητα. Ευνοεί εμφανώς τον Κιουτσούκ, ως τον άνθρωπο του τουρκικού συστήματος και δη του ίδιου του Ταγίπ Ερντογάν, ενώ θα ήθελε να δει στη λεγόμενη Προεδρία του ψευδοκράτους εκ νέου τον Μεχμέτ Αλί Ταλάτ.
Ούτως ή άλλως οι εντολές της τουρκικής Κυβέρνησης μεταβιβάζονται στα κατεχόμενα μέσω Κιουτσούκ. Η Άγκυρα έχει διαμηνύσει ήδη προς τις ΗΠΑ και τη Βρετανία καθώς και προς τα Ην. Έθνη ότι οι συνομιλίες δεν θα είναι ανοικτές, δηλαδή δεν θα πραγματοποιούνται επ΄ άπειρον. Αντιθέτως, θέτει ένα πρώτο χρονοδιάγραμμα τις ευρωεκλογές προκειμένου να έχει το επιχείρημα ότι δικαιούται να διαθέτει δύο τουλάχιστον Τουρκοκύπριους παρατηρητές. Το θέμα αυτό είχε ανακινηθεί από τους Σοσιαλιστές και τους Πράσινους και ήταν αντικείμενο πρόσφατης συνάντησης του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη με τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς.
Η κυπριακή νομοθεσία είναι τέτοια που επιτρέπει και δεν αποκλείει τους Τουρκοκύπριους από τη συμμετοχή τους στις ευρωεκλογές στο πλαίσιο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όμως, το κύριο επιχείρημα προς τους θεσμούς της Ευρωβουλής, που προβάλλεται και από τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, είναι ότι οι κατοχικές «Αρχές» και η ίδια τη τουρκοκυπριακή ηγεσία δεν επιτρέπουν στους Τουρκοκύπριους να συμμετάσχουν στις ευρωεκλογές, που διοργανώνονται από την Κυπριακή Δημοκρατία. Και αυτό διότι θα προκύψει στην ουσία μαζική αναγνώριση από τους ίδιους του Τουρκοκύπριους, οι οποίοι θα συμμετάσχουν ως ευρωβουλευτές της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία είναι ενταγμένη στην ΕΕ επί τη βάσει του πρωτοκόλλου 10. Ο στόχος των Τουρκοκυπρίων είναι η συμμετοχή τους ως παρατηρητών και στην ουσία ως εκπροσώπων του ψευδοκράτους.
Στο Ευρωκοινοβούλιο, τόσο οι Σοσιαλιστές όπως και η Πράσινοι δεν έχουν κανένα νομικό επιχείρημα από τη στιγμή που οι Τουρκοκύπριοι αρνούνται να συμμετάσχουν στις ευρωεκλογές, που διοργανώνει η ΕΕ ως τέτοια και τα κράτη-μέλη της. Πάντως, οι Τουρκοκύπριοι επιδίδονται σε μια προσπάθεια να μαζέψουν υπογραφές από ευρωβουλευτές, προκειμένου να προβάλουν τον ισχυρισμό ότι έχουν πολιτική στήριξη εκ του καθεστώτος της παρουσίας τους ως παρατηρητών.
Βεβαίως, από ελληνοκυπριακής πλευράς προβάλλεται επίσης ο ισχυρισμός ότι εάν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθετήσει τη θέση περί παρουσίας Τουρκοκύπριων παρατηρητών, το γεγονός αυτό θα είναι πλήγμα για τις συνομιλίες και τις προσπάθειες λύσης, καθώς και για το νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ και του συστήματος αρχών και αξιών της. Είναι δε εμφανές ότι θα αποτελέσει προηγούμενο και για άλλες αποσχιστικές στην Ευρώπη εθνικές ομάδες, για να συμμετέχουν υπό καθεστώς παρατηρητών.
Στόχοι της Άγκυρας και βάση συνομιλιών
ΟΥΤΩΣ ή άλλως, επί του παρόντος, οι συνομιλίες για το Κυπριακό ξεκινούν χωρίς να υπάρχει κοινή βάση. Και αν υπάρχει είναι αυτή της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας και του σχεδίου Ανάν, που η κάθε πλευρά δίδει τη δική της ερμηνεία. Η τουρκική πλευρά έχει τονίσει διά της διπλωματικής οδού προς όλους τους εμπλεκομένους -από τους Βρετανούς, τους Αμερικανούς, τα Ην. Έθνη, ώς την ΕΕ- ότι:
1. Επιδιώκει λύση το συντομότερο, η οποία θα είναι στη βάση του σχεδίου Ανάν, που ενδεχομένως και εκ των πραγμάτων, όπως υποστηρίζει ο Εγκεμέν Μπαγίς, θα είναι σχέδιο Μπαν.
2. Θα πρέπει να τεθεί χρονοδιάγραμμα περί τα δύο με δύο και μισό έτη για την τελική λύση. Προς τον κ. Κιουτσούκ, ο κ. Ερντογάν φαίνεται να έχει εξηγήσει -όπως το έπραξε και σε επίπεδο πρέσβεων των κρατών-μελών της ΕΕ- ότι είναι ένα βήμα πριν από το κλείσιμο του Κουρδικού επί του οποίου υπάρχει συμφωνία και παρατήρησε ότι θα κλείσει και το Κυπριακό.
Εάν εντός των δύο και μισό ετών δεν εξευρεθεί λύση, τότε, όπως υποστηρίζει ο Ταγίπ Ερντογάν, θα προχωρήσει στο σχέδιο Β, δηλαδή τη διεθνή διεκδίκηση της αναγνώρισης του ψευδοκράτους με τη στήριξη κυρίως μουσουλμανικών κρατών, στον χώρο των οποίων θεωρεί ότι διαδραματίζει ηγετικό ρόλο. Συναφές εργαλείο πιέσεων που μπορεί να ενεργοποιήσει η Άγκυρα είναι η υπόθεση του «απευθείας εμπορίου», που παραμένει παγωμένη σε επίπεδο Διάσκεψης των Προέδρων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Επί του ζητήματος αυτού υπάρχουν δύο γνωματεύσεις της νομικής υπηρεσίας του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που θεωρούν ότι η νομική βάση του κανονισμού όπως καθορίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι λανθασμένη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ισχυρίζεται ότι τα κατεχόμενα είναι τρίτη υπό ένταξη επαρχία. Η θέση αυτή είναι αντίθετη με το πρωτόκολλο 10 που αναφέρει ρητώς ότι στην ΕΕ εντάχθηκε ολόκληρη η Κυπριακή Δημοκρατία, με αναστολή του κοινοτικού κεκτημένου στο βόρειο τμήμα του νησιού, λόγω της υφιστάμενης κατάστασης.
Η άρση της αναστολής του κοινοτικού κεκτημένου μπορεί επέλθει κατόπιν ομόφωνης απόφασης του Συμβουλίου. Επιπροσθέτως, τμήμα του κοινοτικού κεκτημένου αποτελεί και η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005 που καθιστά σαφές ότι η ΕΕ αναγνωρίζει στην Κύπρο ως μόνο κράτος, αυτό της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Συνεπώς, μια ορθή βάση των συνομιλιών θα έπρεπε να ήταν το νομικό πλαίσιο που καθορίζει η ίδια η ΕΕ με στόχο τη διαφύλαξη της Κυπριακής Δημοκρατίας ως ενιαίο κράτος και όχι τη δημιουργία μιας διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας στη φιλοσοφία του σχεδίου Ανάν, που νομιμοποιεί τα τετελεσμένα της εισβολής, δηλαδή τον διοικητικό, γεωγραφικό και πληθυσμιακό διαχωρισμό στη λογική και πρακτική των δύο συνιστώντων κρατών. Χειρότερη, δε, είναι πιθανό εξελιχθεί η πρόταση της Συμμαχίας των Πολιτών για πολυπεριφερειακή ομοσπονδία που οδηγεί είτε στον πολυτεμαχισμό της Κύπρου είτε στη διζωνική ομοσπονδία, στην περίπτωση κατά την οποία τα δύο από τα έξι συνιστώντα κράτη ή περιφέρειες, που θα είναι υπό τουρκοκυπριακό έλεγχο, θα εφάπτονται το ένα με το άλλο γεωγραφικά - εδαφικά.
Το ερώτημα, λοιπόν, είναι εάν ο τελικός στόχος των συνομιλιών είναι η διατήρηση του ενιαίου κράτους της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο αποτελεί κράτος-μέλος της ΕΕ ή εάν είναι η μετατροπή του σε σύνθετο ομοσπονδιακό ή συνομοσπονδιακό σύστημα που θα διαλύει την Κυπριακή Δημοκρατία και θα νομιμοποιεί τους τουρκικούς και βρετανικούς σχεδιασμούς για τη διχοτόμηση και τον πολυτεμαχισμό της Κύπρου.
Η σημασία της λανθασμένης πολιτικής Ντάουνερ
Το ζητούμενο, λοιπόν, δεν είναι μόνο εάν θα μείνει ή εάν θα φύγει ο Ντάουνερ αλλά τι θέτει ως στόχο η ελληνοκυπριακή πλευρά. Για τους Βρετανούς και τους Αμερικανούς η σταδιακή απαγκίστρωση του κ. Ντάουνερ από το Κυπριακό είναι θετική εξέλιξη καθότι φεύγει το κόκκινο πανί της ελληνοκυπριακής πλευράς και είναι ευκολότερο να περάσουν μια λύση ανάλογη με εκείνη του Ανάν, αλλά με άλλο όνομα. Συνεπώς, ας μην πανηγυρίσουν όσοι εκ των Ελληνοκυπρίων ήθελαν δικαίως την αποχώρηση Ντάουνερ, που είναι ενδεχόμενο να συμβεί στο επόμενο διάστημα. Με τα λάθη του, την αλαζονεία και τις επιλογές του θα ήταν δύσκολο να αποδεχθούν οι Ελληνοκύπριοι μια λύση στην οποία θα ήταν ο ίδιος εμπλεκόμενος.
Ενδεχομένως, όλοι εκείνοι που αντιτίθενται στην επαναφορά του σχεδίου Ανάν και στη συγκαλυμμένη διχοτόμηση, χάνουν έναν ισχυρό σύμμαχο, ο οποίος προωθούσε και προωθεί φανερά τις τουρκικές θέσεις της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, που έλαβε συνταγματική μορφή εντός του σχεδίου Ανάν. Και που είναι ταυτοχρόνως η σημαία συμβιβασμού, δηλαδή ο στόχος της ελληνοκυπριακής πλευράς στις συνομιλίες! Συνεπώς, το πρόβλημα δεν είναι μόνο εάν θα φύγει ή όχι ο Ντάουνερ, αλλά εάν εμείς έχουμε ως στόχο τη διάσωση της Κυπριακής Δημοκρατίας ή τη δημιουργία ενός σύνθετου πολιτειακού μοντέλου, που θα τη διαλύει και θα νομιμοποιεί τα τετελεσμένα της εισβολής.
