Τίποτα δεν προμήνυε πως ο Στέφαν Λοβέαν (Stefan Löfven) θα μπορούσε να είναι ο άνθρωπος που θα έβγαζε το σουηδικό «σοσιαλδημοκρατικό εργατικό κόμμα» (SAP)
από την άβυσσο της κρίσης, για να το ξαναφέρει στα πρόθυρα της
εξουσίας. Ως εδώ και ενάμισι χρόνο, λίγες φορές είχε διανύσει το κατώφλι
της έδρας του κόμματος, στην παλιά πόλη της Στοκχόλμης. Η δική του σταδιοδρομία ήταν στην ηγεσία του συνδικάτου «ΙΦ μέταλ», ενός από τα ισχυρότερα της χώρας. Από εκεί επελέγη ως ηγέτης του κόμματος τον Ιανουάριο του 2012 σε μια συνεδρίαση κεκλεισμένων των θυρών, ενώ η λαϊκή υποστήριξη προς το κόμμα πήγαινε από το κακό στο χειρότερο.
«Έχουμε στα σίγουρα πολλές πιθανότητες» μου είπε ο Λοβέαν όταν τον συνάντησα στα ήδη έρημα για τις καλοκαιρινές διακοπές γραφεία του SAP. «Η κυβέρνηση είναι αδύναμη και κουρασμένη ενώ εμείς πολύ καλά προετοιμασμένοι και αποφασισμένοι».
Ο 55χρονος Λοβέαν έχει ήδη διαμορφώσει το γραφείο κατά τα γούστα του. Στον τοίχο δεσπόζει μια κορνιζαρισμένη φωτογραφία του Ούλοφ Πάλμε (Olof Palme), του σοσιαλδημοκράτη πρωθυπουργού που δολοφονήθηκε το 1986.
Ο Λοβέαν
αναφέρεται κάπως αφηρημένα στην απασχόληση και την εκπαίδευση, αλλά
είναι ξεκάθαρο πως αυτό που πραγματικά θέλει είναι μια διεθνής παρουσία
ανάλογη με εκείνη του Πάλμε. «Στην Σουηδία δημιουργήσαμε μια κατάσταση "win-win" που συνδυάζει την κερδοφορία και την ισχύ των επιχειρήσεων με εκείνη των εργαζομένων, σε συνδυασμό με πολλά κοινωνικά μέτρα», επισημαίνει. «Καταφέραμε να στηρίξουμε αυτό το μοντέλο σε εθνικό επίπεδο. Αλλά αυτό δεν είναι πλέον δυνατό». Όπως το βλέπει, η λύση είναι μια «παγκόσμια συμφωνία» μεταξύ εργοδοσίας και εργασίας. «Χρειάζεται να οικοδομήσουμε συμμαχίες», λέει. «Αυτός είναι ο λόγος που ενδιαφέρομαι να συμμαχήσω με τον Εντ Μίλιμπαντ (Ed Miliband)».
Ο Λοβέαν κατάγεται από μια μικρή βιομηχανική πόλη της βόρειας Σουηδίας και περηφανεύεται για την αγάπη του για τον Μπρους Σπρίνγκστιν (Bruce Springsteen), την Τότεναμ Χότσπερ και το χόκεϊ επί πάγου, πράγμα που κάνει κάπως δύσκολο να τον φανταστεί κανείς στο διανοουμενίστικο περιβάλλον του Μίλιμπαντ. Αλλά έχει ήδη συναντήσει τον ηγέτη των Εργατικών
τέσσερις φορές μέσα σε κάτι περισσότερο από ένα χρόνο και τον
Φεβρουάριο τον φιλοξένησε κατά τη διήμερη επίσκεψή του στη Σουηδία.
«Μου αρέσει», λέει ο Λοβέαν. «Βλέπουμε με παρόμοιο τρόπο την απασχόληση, αλλά και την εκπαίδευση. Φυσικά βιώνουμε και παρόμοιες καταστάσεις, όντας εκτός κυβέρνησης και οι δύο». Ο σύμβουλός του στην εξωτερική πολιτική Όσκαρ Στένστρομ (Oscar Stenström) αστειεύεται: «πάντως δεν καταφέραμε να τον πείσουμε να κάνει σάουνα. Αρνιόταν κάθε φορά, πολύ ευγενικά».
Σαν τον Μίλιμπαντ, ο Λοβέαν απορρίπτει εντελώς την κοινωνική πολιτική που εφαρμόζει στην Βρετανία η συμμαχική κυβέρνηση: «οι Συντηρητικοί
θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε πως όσοι είναι άνεργοι, όσοι είναι
άρρωστοι, δεν θέλουν να δουλέψουν και προτιμούν να κάθονται σπίτι μην
κάνοντας τίποτα».
Ο
λόγος που η Σουηδία είναι τόσο πετυχημένη βιομηχανική χώρα, μας λέει,
είναι ακριβώς πως ουδέποτε υιοθέτησε τέτοιες μονομερείς λογικές. «Οι εργαζόμενοι χρειάζεται να κατανοήσουν πως καλούνται να αλλάζουν αδιάκοπα», εξηγεί. «Αλλά πώς μπορείς να κάνεις ένα άτομο να θέλει να αλλάζει; Μόνο δημιουργώντας σταθερότητα και εμπιστοσύνη: αν ξέρω πως ακόμα κι αν χάσω τη δουλειά μου θα επιβιώσω, θα αντιμετωπίζω τις αλλαγές με μεγαλύτερη προθυμία». Αλλά δεν θέλει να κατηγορήσει για την βιομηχανική παρακμή της Βρετανίας την αδιαλλαξία των συνδικάτων της: «δεν πρόκειται από εδώ να αρχίσω να λέω πως φταίνε τα βρετανικά συνδικάτα που δε χειρίστηκαν καλά τις καταστάσεις», λέει. «'Αραγε, αισθάνονταν ασφάλεια εμπρός στις αλλαγές της κοινωνίας τους;».
Πάντως ο Λοβέαν λίγα κοινά έχει με τους -πολύ πιο πολεμοχαρείς- Βρετανούς συνδικαλιστές ηγέτες. Η «ΙΦ μέταλ» της οποίας ο Λοβέαν ηγείτο επί δωδεκαετία, είναι ένα από τα διαλλακτικότερα συνδικάτα της Σουηδίας, και ως ηγέτης της ο Λοβέαν συνεργαζόταν με τους εργοδότες πολύ καλύτερα από πολλούς άλλους συνδικαλιστές.
Εκτός όμως από το να μάχεται για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των
εργαζομένων, δραστηριοποιήθηκε και διεθνώς, προκειμένου να πείσει τη
Νότιο Αφρική να αγοράσει πολεμικά αεροπλάνα «γκρίπεν» της «σάαμπ» ή να βάλει τους μεταλλωρύχους της Βραζιλίας να στηρίξουν την αγορά των «γκρίπεν» από τα αεροπλάνα της γαλλικής «Ντασό». Αλλά και στην αυτοκινητοβιομηχανία, συνέβαλε ενεργά στη διαπραγμάτευση της πώλησης της «βόλβο» από τη «Φορντ» και της «σάαμπ» από την «τζένεραλ μότορς». «Χρειαζόμασταν επενδύσεις», λέει για τις εξαγορές. «Χρειαζόμασταν κεφάλαια, κι από τη στιγμή που οι σουηδικές επιχειρήσεις δεν τα διέθεταν, αναγκαστήκαμε να τα αναζητήσουμε αλλού». Παράλληλα, απέκτησε τόσο στενές σχέσεις με την οικογένεια Βάλενμπεργκ (Wallenberg), τον σημαντικότερο μέτοχο της «σάαμπ», που ο Γιάκομπ Βάλενμπεργκ (Jacob Wallenberg) τον πήρε φέτος μαζί του στις συνεδριάσεις της «λέσχης Μπίλντερμπεργκ», της κλειστής συνάντησης πολιτικών και επιχειρηματιών.
Ο Λοβέαν
είναι πραγματιστής όσον αφορά το ρόλο των κερδοσκοπικών επιχειρήσεων
στην παιδεία, την υγεία και την κοινωνική πρόνοια της Σουηδίας.
Προτείνει έτσι τον αυστηρότερο έλεγχο των δραστηριοτήτων τους, αλλά όχι
την πλήρη κρατικοποίηση των τομέων αυτών. «Είναι σημαντικότερο να έχουμε ποιοτικές υπηρεσίες από το ποιος τις παρέχει. Το σημαντικότερο είναι η ποιότητα».
Πρόσφατα
κατηγορήθηκε πως φλερτάρει τη ξενόφοβη ψήφο, διότι πρότεινε την
κατάργηση των νόμων χαλάρωσης της μετανάστευσης που εισήγαγε η
κεντροδεξιά κυβέρνηση. Αλλά
απορρίπτει την ιδέα πως οι θέσεις του στο ζήτημα αυτό τον τοποθετούν στη
δεξιά πτέρυγα του κόμματός του: «ποτέ μου δεν κατάλαβα πολύ καλά τι
εννοούν ορισμένοι όταν μιλάνε για δεξιά και αριστερά. Για μένα, το πιο αριστερό είναι να εξασφαλίζεις τις δουλειές των ανθρώπων. Είναι
σαν την οικονομία, που όταν λέω πως "θέλω σταθερά δημόσια οικονομικά"
μερικοί μου λένε πως "α, είσαι δεξιός αν το λες αυτό " κι εγώ τους
απαντώ, "καθόλου, είναι αριστερό, γιατί αυτός είναι ο μόνος τρόπος
προκειμένου να έχει ο κόσμος κοινωνικές υπηρεσίες". Αν η οικονομία πάει άσχημα, αυτό δεν γίνεται».
Αν αντιμετώπιζε τα δημοσιονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Λοβέαν θα έκανε κι εκείνος περικοπές, όπως περικοπές αναγκάστηκε να κάνει και ο προκάτοχός του Γκόραν Πέρσον (Göran Persson)
στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν η Σουηδία, σαν τη σημερινή
Βρετανία, αντιμετώπιζε δημόσιο χρέος στα επίπεδα του 80% του ΑΕΠ.
«Έπρεπε πάση θυσία, αν μην τι άλλο λόγω των αγορών, κάποια στιγμή να τιθασεύσουμε το χρέος», λέει. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως θα ακολουθούσε την προσέγγιση της σημερινής βρετανικής κυβέρνησης. «Κατανοώ την άποψη των Εργατικών, πως πρέπει επίσης να γίνουν επενδύσεις», λέει. Σημειώνει πως ο Πέρσον έριξε λεφτά στην επαγγελματική κατάρτιση και την ανώτατη εκπαίδευση. «Δόθηκε
η δυνατότητα σχεδόν σε ένα εκατομμύριο ανθρώπους να βελτιώσουν την
εκπαίδευσή τους, πράγμα που ήταν πολύ θετικό, γιατί ο κόσμος ανέβασε το
επίπεδό του».
Ο Λοβέαν είναι απόλυτος όταν λέει πως ουδέποτε είχε την φιλοδοξία να ηγηθεί του SAP. «Όχι, όχι, όχι. Θεωρούσα εαυτόν πολύ τυχερό που ηγούμουν του συνδικάτου μου. Ήμουν ευτυχέστατος και προσδοκούσα πως θα παρέμενα σε αυτή τη θέση μέχρι να συνταξιοδοτηθώ».
Με την πολιτική ασχολήθηκε από πολύ νέος. «Θυμάμαι ξεκάθαρα τη μέρα που δολοφονήθηκε ο Ρόμπερτ Κένεντι (Robert Kennedy).
Αν κι ήμουν μόλις 11 ετών, συμβόλιζε στα μάτια μου κάτι πολύ σημαντικό.
Λίγα χρόνια αργότερα δραστηριοποιήθηκα στη νεολαία του κόμματος,
εμπνεόμενος κυρίως από τον Ούλοφ Πάλμε». Το επιτελείο του Λοβέαν σχεδιάζει να υπογραμμίσει αυτή τη σχέση του με τον Πάλμε. Οι
βοηθοί του βεβαιώνονται πως θα προσέξω την καδραρισμένη φωτογραφία του,
που απεικονίζει τον πρώην πρωθυπουργό κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψής
του στο εργοστάσιο «Χάγκλουντς» τον κατασκευαστή αρμάτων μάχης όπου ο Λοβέαν υπήρξε εκπρόσωπος των εργαζομένων.
Όπως θυμάται ο Λοβέαν, κάποια στιγμή ο Πάλμε
σταμάτησε την ξενάγησή του στο εργοστάσιο και άρχισε να συνομιλεί με
τους εργαζόμενους, προς μεγάλη αναστάτωση του διευθύνοντος συμβούλου. «Αργότερα
του είπα πόσο καλό ήταν που το είχε κάνει αυτό και εκείνος μου απάντησε
κάτι σαν "υπάρχουν στιγμές που πρέπει να κόβεις τον αέρα αυτών των
εργοδοτών"», μου λέει γελώντας ο Λοβέαν.
Αν ο Λοβέαν
εκλεγεί του χρόνου, σκοπεύει να αναζωπυρώσει το παλιό διεθνιστικό
όνειρο της «παγκόσμιας συμφωνίας» για τα δικαιώματα των εργαζομένων. «Δείτε τι συμβαίνει στο Μπαγκλαντές», λέει. «Αγοράζουμε
ρούχα από ένα μέρος που χρειάζεται θέσεις εργασίας, αλλά όχι θέσεις
εργασίας όπου ανά πάσα στιγμή κινδυνεύεις να σκοτωθείς επειδή καταρρέει
το κακοφτιαγμένο κτίριο όπου εργάζεσαι: αυτό δείχνει πως χρειάζεται
παγκόσμια αντιπροσώπευση των εργαζομένων και παγκόσμια διαπραγμάτευση με
τους εργοδότες»
Σε αυτή τη μάχη σκοπεύει να μιμηθεί σε πολλά τον Πάλμε. «Μας έδειξε πώς κάποιος από μια μικρή χώρα μπορεί να κάνει τη διαφορά σε όλο τον κόσμο. Θέλω να το ξανανιώσουμε αυτό: πώς μπορούμε να κάνουμε τη διαφορά».
