Η κρίση δεν είναι πλέον προ
των πυλών. Είναι εντός των τειχών. Πρόσωπα σκυφτά, απώλεια ακόμη και του
υποτυπώδους χιούμορ, εσωστρέφεια, ήταν κάποια από τα στοιχεία της
συμπεριφοράς των ανθρώπων που κάποιος εξόφθαλμα μπορούσε να παρατηρήσει
τις τελευταίες μέρες. Το άγχος και η ψυχολογική βία που προκαλεί ο φόβος
απόλυσης, η αποπληρωμή των οικογενειακών χρεών προκάλεσαν μία μορφή
εργασιακής σκλαβιάς, ψυχολογικά εξοντωτικής. Η οικονομική κρίση έφερε
στην επιφάνεια την εύθραυστη ευδαιμονία που μας παρέχουν οι
ψευδαισθήσεις του μοντέρνου και λουστραρισμένου μας βίου.
Η κατάσταση για τους πτυχιούχους ή «μορφωμένους» εργαζομένους είναι πολλαπλώς δυσμενέστερη από αυτή των μη πτυχιούχων ή «αγράμματων» εργαζόμενων. Οι δεύτεροι αμείβονται χαμηλότερα και μετά από τέσσερις και πλέον δεκαετίες εργασίας λαμβάνουν πενιχρές συντάξεις και πολλές φορές ανεπαρκή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Έτσι κανείς δεν τους ζηλεύει και αποτελούν για τις νέες γενιές πρότυπο προς αποφυγή. Και ο λόγος είναι ότι στην μοντέρνα κοινωνία μας θεωρούμε τους αγρότες και τους εργάτες υποδεεστέρους, ενώ αντιθέτως στους «μορφωμένους», δηλαδή αυτούς που ασχολούνται με τον τομέα των υπηρεσιών, αποδίδουμε ανώτερο νόημα στο επάγγελμά τους και κατ’ επέκταση θα πρέπει να τους ικανοποιούμε με υψηλότερη αμοιβή για να δικαιολογείται το «ανώτερο» κοινωνικό τους καθεστώς. Έτσι στην κοινωνία μας το επάγγελμα έγινε ιδεολογία, ένα αναπόσπαστο κομμάτι αυτού που ονομάζουμε lifestyle.
Αυτό είναι περίπου το πρότυπο του πετυχημένου σήμερα ανθρώπου και αυτό που καλλιεργείται ως όραμα στους νέους. Σήμερα στην κοινωνία μας, οι νέοι μεγαλώνουν εντρυφώντας στο ψυχωτικό και ωφελιμιστικό μοντέλο που φυτεύουν με τόση μανία οι μεγαλύτεροι στο μυαλό τους. Σπουδάστε, επιλέγοντας κάποιο κλάδο που θα σας εξασφαλίζει καριέρα σε κάποια μοντέρνα δουλειά και η οποία θα σας αποφέρει υψηλές απολαβές και «ανώτερο» κοινωνικό στάτους! Λες και στη ζωή χρειάζεσαι καταξιωμένο επάγγελμα, τίτλους , υψηλό μισθό και ικανότητες στο να πουλάς τον εαυτό σου για να έχεις αξιοπρέπεια και να αισθάνεσαι ευτυχισμένος.
Από νωρίς φορτώνονται οι μαθητές με το άγχος της εξασφάλισης μίας πανεπιστημιακής θέσης και μάλιστα με βαθμολογικό ανταγωνισμό. Θα ήταν ενδιαφέρον να ερευνήσει κανείς τι απογίνονται μετά την αποφοίτησή τους όλοι αυτοί που πρωτεύουν κάθε χρόνο στις εισαγωγικές εξετάσεις των πανεπιστημίων. Αλήθεια, πόση κατανόηση μπορούν να δείξουν σήμερα οι νέοι όταν κάποιος δάσκαλος τούς διαβάσει αυτό που ο Νίκος Καζαντζάκης έγραψε στην Ασκητική: «Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα…είμαι ελεύθερος».
Η τρέχουσα οικονομική κρίση έχει απογυμνώσει το πρόβλημα από τις όποιες πλασματικές επικαλύψεις. Ο φόβος κατάρρευσης του σημερινού lifestyle, από τη μια, προκαλεί απύθμενο άγχος. Από την άλλη αποκαλύπτει τα θεμέλια μιας ψεύτικης και υλιστικής ευδαιμονίας, όπου οι αξίες της ανθρωπιάς, της κατανόησης του ανθρώπινου πόνου, της φιλίας, συντρίβονται από τον κτηνώδη αμοραλισμό της επαγγελματικής επιτυχίας. Πόσες φορές εσχάτως δεν ακούσαμε τη φράση «άλλο δουλειά και άλλο φιλία», λες και ο άνθρωπος θα πρέπει να κάνει να κάνει αναστολή των συναισθημάτων του.
Τελικά το άγχος, οι φοβίες, η ντροπή, η επιτηδευμένη αλαζονεία, η επιθετικότητα, η διαρκής θέληση απόκτησης και άσκησης δύναμης δεν είναι τίποτε άλλο από μία καταπιεσμένη και ανεκπλήρωτη θέληση για μία λουστραρισμένη ζωή. Όσοι πετύχουν αυτή τη λουστραρισμένη ζωή απολαμβάνουν την μακαρία ευδαιμονία των ψευδαισθήσεων που τους παρέχει το lifestyle μέσα στο οποίο ζουν, μέχρι που να αντιληφθούν ότι οι απαστράπτουσες επαγγελματικές καριέρες που έκτισαν στηρίχθηκαν πάνω σε προσωπικές ή οικογενειακές τραγωδίες. Όσοι πάλι πέφτουν απότομα από το μαγικό βουνό των ψευδαισθήσεων τους, γιατί έτσι τα έφερε η ζωή (όπως πολλοί πέφτουν και θα πέφτουν λόγω της κρίσης), είτε γίνονται πιο σοφοί είτε επανέρχονται στο μύθο του Σίσυφου. Σημασία στη ζωή δεν έχει αν έπεσες. Σημασία έχει αν μπορείς να σηκωθείς και να γίνεις πιο σοφός μέσα από τα λάθη σου.
Για όσους πάλι η λουστραρισμένη ζωή παραμένει ανεύρετη, το προσωπικό, ίσως και το οικογενειακό, δράμα επιτείνει το άγχος και την εσωστρέφεια που ανανεώνουν τις φρούδες ελπίδες σε ένα αγώνα…για ένα πουκάμισο αδειανό…για μια Ελένη!
Ο Χρήστος Ιακώβου είναι Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελέτων (ΚΥΚΕΜ)
