Του Χριστόδουλου Γιαλλουρίδη
Έπληξαν ένα από τα κρίσιμα πεδία παραγωγής πολιτισμού και ταυτότητας της νεοελληνικής κοινωνίας, την ΕΡΤ
Η ΕΡΤ μπορεί σήμερα να κατάντησε ένα είδος καθρέφτη του ίδιου του κράτους, της κακοδιοίκησης και της διαφθοράς. Εντούτοις, η σχέση της με την κοινωνία, τον λαό και το έθνος είναι ισχυρή
Η ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ είναι πρωτίστως δημόσιο αγαθό, όπως είναι η ασφάλεια, η άμυνα, η εξωτερική πολιτική
Η φράση ανήκει στον Υπουργό Εξωτερικών του Ναπολέοντα, Talleyrand, όταν ο τελευταίος αναφέρθηκε στη δολοφονία ευγενών, αντιπάλων του καθεστώτος για λόγους πολιτικούς. Ο ευφυής πολιτικός στράφηκε στον Ναπολέοντα και του είπε: «Μεγαλειότατε, αυτό που έγινε δεν είναι έγκλημα, είναι κάτι χειρότερο, είναι λάθος!».
Σε μια στιγμή που παρουσιάζονται ίχνη μιας προσδοκώμενης βελτίωσης, με την προοπτική της ανάκαμψης να διαφαίνεται σε στοιχειώδεις αφετηριακές γραμμές και που ανακτάται η διεθνής νομιμοποίηση της χώρας, ήρθε ένας κεραυνός εν αιθρία, απροσδόκητος και μη αναμενόμενος, να πλήξει κατά τρόπον απολύτως ατυχή, ένα από τα κρίσιμα πεδία παραγωγής πολιτισμού και ταυτότητας της νεοελληνικής κοινωνίας, την Ελληνική Ραδιοφωνία και Τηλεόραση.
Το πρόβλημα με την ΕΡΤ, έναν δημόσιο θεσμό, φορέα παραγωγής πολιτικής και πολιτισμού και επικοινωνιακής προβολής της χώρας, παντού σε όλο τον κόσμο, κυρίως τον απανταχού Ελληνισμό και τη διασπορά, συνίστατο στο ότι χρειαζόταν ριζική αναδιάρθρωση, εκσυγχρονισμό και κερδοφόρο management.
Το δυστύχημα σε αυτήν την ιστορία έγκειται στον τρόπο σύλληψης και εκτέλεσης του αιφνιδιαστικού, άμεσου και ξαφνικού θανάτου της ΕΡΤ. Ο τρόπος, είναι αυτό που προκάλεσε τις μεγάλες και μαζικές αντιδράσεις, εντός και εκτός Ελλάδος, οι οποίες δεν συνιστούν κομματική ή στενά νοούμενη αντικυβερνητική ενέργεια, αλλά αντίδραση σε μια συμπεριοφορά αδικαιολόγητη και απαράδεκτη. Ταυτόχρονα, η αντίδραση ήταν και εκδήλωση της συναισθηματικής και ψυχικής ταύτισης των ανθρώπων ως κοινωνίας και ως Ελληνισμού, με ένα κομμάτι του πολιτισμού, της ψυχής, της ιστορίας, της παράδοσής τους και των αγώνων του έθνους.
Όντως η ΕΡΤ μπορεί σήμερα να κατάντησε ένα είδος καθρέφτη του ίδιου του κράτους, των πελατειακών σχέσεων, της κακοδιοίκησης και της διαφθοράς. Εντούτοις, η σχέση της με την κοινωνία, τον λαό και το έθνος είναι ισχυρή γιατί είναι ιστορική, γιατί συνδέει τον καθένα με στιγμές προσωπικού περάσματος στην ιστορία τούτου του τόπου και συλλογικές ως λαού και ως έθνους από την εποχή της πρωτοεμφάνισης του ραδιοφώνου και της συνωμοτικής, αγωνιστικής του παρουσίας στον αγώνα ενάντια στον ναζισμό και τον φασισμό, στους αγώνες για την Κύπρο, τη δημοκρατία και την ελευθερία.
Η ΕΡΤ είναι η συλλογική μνήμη τούτου του τόπου, όχι μόνο γιατί κατάφερε να παράγει και να διαφυλάξει τα ιστορικά αρχεία που καταγράφουν το διάβα της χώρας και του λαού στην ιστορία, της πολιτικής, των κυβερνήσεων, του πολιτισμού και της εν γένει της παρουσίας της Ελλάδος στην περιοχή και στον κόσμο, αλλά και γιατί κατάφερε να παραγάγει ποιότητα στον πολιτισμό, ποιότητα στην πολιτική και ποιότητα στην ενημέρωση.
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως δεν μπορούν, δεν επιτρέπεται να ιδιωτικοποιούνται τα πάντα. Η ενημέρωση είναι πρωτίστως δημόσιο αγαθό, όπως είναι η ασφάλεια, η άμυνα, η εξωτερική πολιτική. Αυτή η ενημέρωση κατάφερε την τελευταία περίοδο να ξεφύγει από τα στενά κομματικά ή κυβερνητικά πλαίσια και να επιχειρεί την υπερκομματική διάσταση της πολιτικής και της αντικειμενικής ενημέρωσης που να υπερβαίνει ιδιοτέλειες και συμφέροντα διαπλεκόμενα ή μη. Ακριβώς γιατί οι συντελεστές παραγωγής του δημόσιου τούτου αγαθού δεν διαπνέονται από τον φόβο της εξάρτησης και το άγχος της επιβεβαίωσης προσδοκώμενων συμφερόντων.
Αυτό που έγινε, προκάλεσε ένα κύμα διεθνών αντιδράσεων εις βάρος της Ελλάδας, εντελώς ανώφελα και άδικα, διότι μπορούσε και έπρεπε να είχε αποφευχθεί, αφού το ίδιο εγχείρημα ήταν εφικτό να γίνει κατά τρόπο συντεταγμένο και καλά σχεδιασμένο, ώστε να μη δίδεται η αίσθηση, είτε της προχειρότητας και της βιασύνης για να επιτευχθεί ένας μνημονιακός στόχος, είτε ότι όλο το εγχείρημα ήταν σε διατεταγμένη υπηρεσία έξωθεν υπαγορευόμενη. Αυτό που μαρτυρεί το ανεξήγητο της όλης αιφνιδιαστικής και ατυχούς συμπεριφοράς της ελληνικής κυβέρνησης είναι στην καλύτερη περίπτωση η προχειρότητα και η μη πρόβλεψη των συνεπειών, εσωτερικών και διεθνών, της συγκεκριμένης απόφασης.
Αυτό που πρέπει να γίνει τώρα είναι η ταχύτερη δυνατή επαναλειτουργία της ΕΡΤ, αναμορφωμένης και ανανεωμένης, εκσυγχρονισμένης και ενταγμένης στο σύστημα της δημόσιας υπηρεσίας και προσφοράς εθνικού αγαθού που να απηχεί την ταυτότητα της Ελλάδος, του πολιτισμού και της ιστορίας της, των προσδοκιών και των αγώνων τούτου του τόπου και του λαού, έτσι ώστε η ενημέρωση να αναβαθμιστεί και να κερδίζει σε αντικειμενικότητα και πλουραλισμό στην κοινωνία, στην ιστορική διαδρομή τούτου του έθνους, τούτης της ελληνικής πολιτείας.
Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε πως οι κοινωνίες και τα κράτη δεν λειτουργούν πάντοτε και σε όλα τα επίπεδα με κριτήριο αποκλειστικά το κέρδος και το οικονομικό όφελος, αλλά συνεισφέρουν από το υστέρημα ή το απόθεμά τους για να απολαμβάνουν την ποιότητα του πολιτισμού, την αναβάθμιση της πολιτικής, την εκπαίδευση και την παιδεία, που μπορεί να προσφέρει ένα δημόσιο κανάλι ραδιοτηλεόρασης, που δεν είναι κερδοφόρο, αποτελεί όμως ένα διαρκές και ατελεύτητο όφελος για τον καθένα και για όλους μαζί.
Η συμβολή της ΕΡΤ ως δημόσιου θεσμού διεθνούς προβολής της χώρας, του πολιτισμού και της ιστορίας της είναι ανεκτίμητη. Αυτό σημαίνει πως η αξιολόγηση και η αξιοποίηση ενός τέτοιου θεσμού, ο οποίος είναι απολύτως απαραίτητος για την παραγωγή και προβολή του εθνικού προϊόντος της χώρας, οφείλει να κρίνεται όχι από ποσοστά τηλεθέασης και χρηματοπιστωτικές αξίες, αλλά επί τη βάσει του ιστορικού μεγέθους και του εθνικού συμφέροντος της χώρας ως παρουσίας και κύρους, αξιοπρέπειας και αξιοπιστίας στον κόσμο.
Οφείλουμε να διδαχθούμε από το λάθος στην ΕΡΤ
ΠΡΕΠΕΙ η ΕΡΤ, όπως και το ΡΙΚ στην Κύπρο να αντιμετωπίζονται από την οπτική γωνία της εθνικής διάστασης, της παρουσίας τους στον κόσμο, ακριβώς στο πλαίσιο της ιστορικής αποστολής τους ως διαπαιδαγωγών του λαού και του έθνους ευρύτερα, με έμφαση στη συνεισφορά τους στη διασπορά. Ταυτόχρονα, θα πρέπει αυτό που συνέβη με την ΕΡΤ να αποτελέσει παράδειγμα προς αποφυγήν για την αντιμετώπιση αντίστοιχων περιπτώσεων άλλων εθνικών διαστάσεων θεσμών της χώρας, των οποίων τη σημασία και το ιστορικό περιεχόμενο δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί η Τρόικα και η όποια αντίστοιχη Τρόικα εποπτείας της πορείας εξυγίανσης των κρατών.
Οι Τρόικες λειτουργούν σύμφωνα με τις δικές τους παγκοσμιοποιημένες και ξένες προς την ελληνική ιστορία, τις παραδόσεις και τα εθνικά συμφέροντα, αντιλήψεις. Θα πρέπει να καθίσταται σαφές από την εκάστοτε ηγεσία της χώρας ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με εθνικό πολιτισμό και αξίες ενός λαού που δεν μπορούν να παραβιαστούν, ούτε τα πάντα να ισοπεδωθούν, χάριν των δόσεων που αναμένονται.
Εξάλλου, προκειμένου να σωθεί βραχυπρόθεσμα ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα που εμφανίζει προβλήματα στην οικονομική του βιωσιμότητα, δεν μπορεί να θυσιαστεί η ιδιοπροσωπία και η ταυτότητα ενός λαού, δηλαδή ο πολιτισμός και οι παραδόσεις του, διότι εάν χάσει τη συνείδησή του, δηλαδή την υπαρξιακή και πνευματική του διάσταση, δεν θα είναι σε θέση να αποδώσει ούτε ως οικονομικό μέγεθος σε μια πορεία μακράς διαδρομής.
Επομένως, όπως αρχικά αναφέρθηκε στην περίφημη φράση του Talleyrand, που μας λέει ότι τα λάθη στην πολιτική είναι κάτι παραπάνω από εγκλήματα, οφείλουμε να διδαχθούμε από το σημερινό λάθος στην ΕΡΤ και να μην το επαναλάβουμε σε άλλες περιπτώσεις, διότι λαοί και ηγεσίες που δεν μαθαίνουν από τα λάθη τους, είναι καταδικασμένοι να κλείσουν τον κύκλο της ζωής τους σε μιαν αναπόφευκτη τραγωδία, η οποία αφεύκτως θα επέλθει.
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗΣ
Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής,
Διευθυντής Κέντρου Ανατολικών Σπουδών,
Πάντειο Πανεπιστήμιο
Η ΕΡΤ μπορεί σήμερα να κατάντησε ένα είδος καθρέφτη του ίδιου του κράτους, της κακοδιοίκησης και της διαφθοράς. Εντούτοις, η σχέση της με την κοινωνία, τον λαό και το έθνος είναι ισχυρή
Η ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ είναι πρωτίστως δημόσιο αγαθό, όπως είναι η ασφάλεια, η άμυνα, η εξωτερική πολιτική
Η φράση ανήκει στον Υπουργό Εξωτερικών του Ναπολέοντα, Talleyrand, όταν ο τελευταίος αναφέρθηκε στη δολοφονία ευγενών, αντιπάλων του καθεστώτος για λόγους πολιτικούς. Ο ευφυής πολιτικός στράφηκε στον Ναπολέοντα και του είπε: «Μεγαλειότατε, αυτό που έγινε δεν είναι έγκλημα, είναι κάτι χειρότερο, είναι λάθος!».
Σε μια στιγμή που παρουσιάζονται ίχνη μιας προσδοκώμενης βελτίωσης, με την προοπτική της ανάκαμψης να διαφαίνεται σε στοιχειώδεις αφετηριακές γραμμές και που ανακτάται η διεθνής νομιμοποίηση της χώρας, ήρθε ένας κεραυνός εν αιθρία, απροσδόκητος και μη αναμενόμενος, να πλήξει κατά τρόπον απολύτως ατυχή, ένα από τα κρίσιμα πεδία παραγωγής πολιτισμού και ταυτότητας της νεοελληνικής κοινωνίας, την Ελληνική Ραδιοφωνία και Τηλεόραση.
Το πρόβλημα με την ΕΡΤ, έναν δημόσιο θεσμό, φορέα παραγωγής πολιτικής και πολιτισμού και επικοινωνιακής προβολής της χώρας, παντού σε όλο τον κόσμο, κυρίως τον απανταχού Ελληνισμό και τη διασπορά, συνίστατο στο ότι χρειαζόταν ριζική αναδιάρθρωση, εκσυγχρονισμό και κερδοφόρο management.
Το δυστύχημα σε αυτήν την ιστορία έγκειται στον τρόπο σύλληψης και εκτέλεσης του αιφνιδιαστικού, άμεσου και ξαφνικού θανάτου της ΕΡΤ. Ο τρόπος, είναι αυτό που προκάλεσε τις μεγάλες και μαζικές αντιδράσεις, εντός και εκτός Ελλάδος, οι οποίες δεν συνιστούν κομματική ή στενά νοούμενη αντικυβερνητική ενέργεια, αλλά αντίδραση σε μια συμπεριοφορά αδικαιολόγητη και απαράδεκτη. Ταυτόχρονα, η αντίδραση ήταν και εκδήλωση της συναισθηματικής και ψυχικής ταύτισης των ανθρώπων ως κοινωνίας και ως Ελληνισμού, με ένα κομμάτι του πολιτισμού, της ψυχής, της ιστορίας, της παράδοσής τους και των αγώνων του έθνους.
Όντως η ΕΡΤ μπορεί σήμερα να κατάντησε ένα είδος καθρέφτη του ίδιου του κράτους, των πελατειακών σχέσεων, της κακοδιοίκησης και της διαφθοράς. Εντούτοις, η σχέση της με την κοινωνία, τον λαό και το έθνος είναι ισχυρή γιατί είναι ιστορική, γιατί συνδέει τον καθένα με στιγμές προσωπικού περάσματος στην ιστορία τούτου του τόπου και συλλογικές ως λαού και ως έθνους από την εποχή της πρωτοεμφάνισης του ραδιοφώνου και της συνωμοτικής, αγωνιστικής του παρουσίας στον αγώνα ενάντια στον ναζισμό και τον φασισμό, στους αγώνες για την Κύπρο, τη δημοκρατία και την ελευθερία.
Η ΕΡΤ είναι η συλλογική μνήμη τούτου του τόπου, όχι μόνο γιατί κατάφερε να παράγει και να διαφυλάξει τα ιστορικά αρχεία που καταγράφουν το διάβα της χώρας και του λαού στην ιστορία, της πολιτικής, των κυβερνήσεων, του πολιτισμού και της εν γένει της παρουσίας της Ελλάδος στην περιοχή και στον κόσμο, αλλά και γιατί κατάφερε να παραγάγει ποιότητα στον πολιτισμό, ποιότητα στην πολιτική και ποιότητα στην ενημέρωση.
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως δεν μπορούν, δεν επιτρέπεται να ιδιωτικοποιούνται τα πάντα. Η ενημέρωση είναι πρωτίστως δημόσιο αγαθό, όπως είναι η ασφάλεια, η άμυνα, η εξωτερική πολιτική. Αυτή η ενημέρωση κατάφερε την τελευταία περίοδο να ξεφύγει από τα στενά κομματικά ή κυβερνητικά πλαίσια και να επιχειρεί την υπερκομματική διάσταση της πολιτικής και της αντικειμενικής ενημέρωσης που να υπερβαίνει ιδιοτέλειες και συμφέροντα διαπλεκόμενα ή μη. Ακριβώς γιατί οι συντελεστές παραγωγής του δημόσιου τούτου αγαθού δεν διαπνέονται από τον φόβο της εξάρτησης και το άγχος της επιβεβαίωσης προσδοκώμενων συμφερόντων.
Αυτό που έγινε, προκάλεσε ένα κύμα διεθνών αντιδράσεων εις βάρος της Ελλάδας, εντελώς ανώφελα και άδικα, διότι μπορούσε και έπρεπε να είχε αποφευχθεί, αφού το ίδιο εγχείρημα ήταν εφικτό να γίνει κατά τρόπο συντεταγμένο και καλά σχεδιασμένο, ώστε να μη δίδεται η αίσθηση, είτε της προχειρότητας και της βιασύνης για να επιτευχθεί ένας μνημονιακός στόχος, είτε ότι όλο το εγχείρημα ήταν σε διατεταγμένη υπηρεσία έξωθεν υπαγορευόμενη. Αυτό που μαρτυρεί το ανεξήγητο της όλης αιφνιδιαστικής και ατυχούς συμπεριφοράς της ελληνικής κυβέρνησης είναι στην καλύτερη περίπτωση η προχειρότητα και η μη πρόβλεψη των συνεπειών, εσωτερικών και διεθνών, της συγκεκριμένης απόφασης.
Αυτό που πρέπει να γίνει τώρα είναι η ταχύτερη δυνατή επαναλειτουργία της ΕΡΤ, αναμορφωμένης και ανανεωμένης, εκσυγχρονισμένης και ενταγμένης στο σύστημα της δημόσιας υπηρεσίας και προσφοράς εθνικού αγαθού που να απηχεί την ταυτότητα της Ελλάδος, του πολιτισμού και της ιστορίας της, των προσδοκιών και των αγώνων τούτου του τόπου και του λαού, έτσι ώστε η ενημέρωση να αναβαθμιστεί και να κερδίζει σε αντικειμενικότητα και πλουραλισμό στην κοινωνία, στην ιστορική διαδρομή τούτου του έθνους, τούτης της ελληνικής πολιτείας.
Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε πως οι κοινωνίες και τα κράτη δεν λειτουργούν πάντοτε και σε όλα τα επίπεδα με κριτήριο αποκλειστικά το κέρδος και το οικονομικό όφελος, αλλά συνεισφέρουν από το υστέρημα ή το απόθεμά τους για να απολαμβάνουν την ποιότητα του πολιτισμού, την αναβάθμιση της πολιτικής, την εκπαίδευση και την παιδεία, που μπορεί να προσφέρει ένα δημόσιο κανάλι ραδιοτηλεόρασης, που δεν είναι κερδοφόρο, αποτελεί όμως ένα διαρκές και ατελεύτητο όφελος για τον καθένα και για όλους μαζί.
Η συμβολή της ΕΡΤ ως δημόσιου θεσμού διεθνούς προβολής της χώρας, του πολιτισμού και της ιστορίας της είναι ανεκτίμητη. Αυτό σημαίνει πως η αξιολόγηση και η αξιοποίηση ενός τέτοιου θεσμού, ο οποίος είναι απολύτως απαραίτητος για την παραγωγή και προβολή του εθνικού προϊόντος της χώρας, οφείλει να κρίνεται όχι από ποσοστά τηλεθέασης και χρηματοπιστωτικές αξίες, αλλά επί τη βάσει του ιστορικού μεγέθους και του εθνικού συμφέροντος της χώρας ως παρουσίας και κύρους, αξιοπρέπειας και αξιοπιστίας στον κόσμο.
Οφείλουμε να διδαχθούμε από το λάθος στην ΕΡΤ
ΠΡΕΠΕΙ η ΕΡΤ, όπως και το ΡΙΚ στην Κύπρο να αντιμετωπίζονται από την οπτική γωνία της εθνικής διάστασης, της παρουσίας τους στον κόσμο, ακριβώς στο πλαίσιο της ιστορικής αποστολής τους ως διαπαιδαγωγών του λαού και του έθνους ευρύτερα, με έμφαση στη συνεισφορά τους στη διασπορά. Ταυτόχρονα, θα πρέπει αυτό που συνέβη με την ΕΡΤ να αποτελέσει παράδειγμα προς αποφυγήν για την αντιμετώπιση αντίστοιχων περιπτώσεων άλλων εθνικών διαστάσεων θεσμών της χώρας, των οποίων τη σημασία και το ιστορικό περιεχόμενο δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί η Τρόικα και η όποια αντίστοιχη Τρόικα εποπτείας της πορείας εξυγίανσης των κρατών.
Οι Τρόικες λειτουργούν σύμφωνα με τις δικές τους παγκοσμιοποιημένες και ξένες προς την ελληνική ιστορία, τις παραδόσεις και τα εθνικά συμφέροντα, αντιλήψεις. Θα πρέπει να καθίσταται σαφές από την εκάστοτε ηγεσία της χώρας ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με εθνικό πολιτισμό και αξίες ενός λαού που δεν μπορούν να παραβιαστούν, ούτε τα πάντα να ισοπεδωθούν, χάριν των δόσεων που αναμένονται.
Εξάλλου, προκειμένου να σωθεί βραχυπρόθεσμα ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα που εμφανίζει προβλήματα στην οικονομική του βιωσιμότητα, δεν μπορεί να θυσιαστεί η ιδιοπροσωπία και η ταυτότητα ενός λαού, δηλαδή ο πολιτισμός και οι παραδόσεις του, διότι εάν χάσει τη συνείδησή του, δηλαδή την υπαρξιακή και πνευματική του διάσταση, δεν θα είναι σε θέση να αποδώσει ούτε ως οικονομικό μέγεθος σε μια πορεία μακράς διαδρομής.
Επομένως, όπως αρχικά αναφέρθηκε στην περίφημη φράση του Talleyrand, που μας λέει ότι τα λάθη στην πολιτική είναι κάτι παραπάνω από εγκλήματα, οφείλουμε να διδαχθούμε από το σημερινό λάθος στην ΕΡΤ και να μην το επαναλάβουμε σε άλλες περιπτώσεις, διότι λαοί και ηγεσίες που δεν μαθαίνουν από τα λάθη τους, είναι καταδικασμένοι να κλείσουν τον κύκλο της ζωής τους σε μιαν αναπόφευκτη τραγωδία, η οποία αφεύκτως θα επέλθει.
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗΣ
Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής,
Διευθυντής Κέντρου Ανατολικών Σπουδών,
Πάντειο Πανεπιστήμιο
