Του Λεωνίδα Φολάκου*
Ενώ
πυκνώνουν οι εθνικές φωνές για την ανακήρυξη της ΑΟΖ με στόχο την
εκμετάλλευση των όποιων κοιτασμάτων υπάρχουν στο Αιγαίο, εντούτοις δεν
γίνεται καμιά συζήτηση για τα εντοπισμένα με αποδείξεις πλούσια
κοιτάσματα σε απολύτως μη διφορούμενες περιοχές. Αυτό γεννάει όμως
μεγάλες υποψίες για το αν στ’ αλήθεια κόπτονται όλοι αυτοί για τον
υπόγειο εθνικό πλούτο ή απλώς θέλουν να διαρραγούν οι σχέσεις μας με τη
γείτονα. Εξηγούμαστε, λοιπόν.Ενα ντοκουμέντο του 1794 αναφέρεται στον «εκ Λακεδαίμονος
ληστοπειρατή Ζαχαριά που ήλθε μετά μιας γαλέρας, ίνα λεηλατήσει την
νήσον, εναυάγησε εις τα βορειοδυτικά εις θέσιν καλουμένη Λυγαριά». Το
ντοκουμέντο εξιστορεί στη συνέχεια το πώς κάποιοι ναυτικοί, στην
προσπάθειά τους να φτάσουν στους απόκρημνους βράχους στο σημείο του
ναυαγίου, παρατήρησαν κόκκινα μεταλλικά πετρώματα με πολύ χαρακτηριστική
οσμή και ατμούς που έβγαιναν μέσα από τις ρωγμές τους. Σημειώνεται εδώ
ότι ήδη το μικρό αυτό νησί με τους λιγοστούς κατοίκους είχε, παρακαλώ,
δικό του νόμισμα με την «κεφαλή του Απόλλωνος και εκατέρωθεν κερασφόρον
ταύρον».Πολλά χρόνια αργότερα, και συγκεκριμένα το 1956, έγινε ο σεισμός στη Σαντορίνη. Σύμφωνα με τον καθηγητή Β. Παπαζάχο, «Ο σεισμός της 9ης Ιουλίου 1956 (μέγεθος 7,5 R), που έλαβε χώρα στο ρήγμα της θαλάσσιας λεκάνης της νότιας Αμοργού, ήταν ο μεγαλύτερος του 20ού αιώνα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το τσουνάμι που ακολούθησε (σε ύψος) έφτασε τα 25 μ. στην Αμοργό, τα 20 μ. στην Αστυπάλαια και τα 10 μ. στη Φολέγανδρο». Οσο κι αν αυτά φαίνονται ασύνδετα προς το παρόν, η ιστορία δεν τελειώνει εκεί.
Τι λέει το Υπουργείο
Στην επίσημη ιστοσελίδα του ΥΠΕΚΑ διαβάζουμε ότι «Οι έρευνες για υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα ανάγονται στις αρχές του 20ού αιώνα (1903), παρά το γεγονός ότι υπάρχουν αναφορές για κάποιες προσπάθειες οι οποίες έλαβαν χώρα τη δεκαετία του 1860. Το 1960 ξεκινά μια συστηματικότερη προσπάθεια από το υπουργείο Βιομηχανίας με τη συνδρομή του ΙΓΜΕ και σύμβουλο το Γαλλικό Ινστιτούτο Πετρελαίων (IFP). Οι περισσότερες γεωτρήσεις έδωσαν ενθαρρυντικές ενδείξεις υδρογονανθράκων και ενίσχυσαν την πεποίθηση για το πετρελαϊκό δυναμικό της χώρας με την ανακάλυψη των πρώτων εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων σε θαλάσσια περιοχή».
Το 1975 ιδρύεται ο Φορέας Διαχείρισης των δικαιωμάτων του Ελληνικού Δημοσίου στην αναζήτηση, έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, δηλαδή η ΔΕΠ Α.Ε. Λίγο αργότερα άρχισαν οι παραχωρήσεις για έρευνες σε ξένες εταιρείες. «Εκτελέστηκαν 73.000 χιλιόμετρα σεισμικών 2D και 2.500 τ.χιλ. σεισμικών 3D, καθώς και 73 ερευνητικές γεωτρήσεις βασισμένες στις σεισμικές έρευνες. Τον Απρίλιο του 2006 εμφανίζεται στην Ελλάδα ο ωκεανογράφος Ρόμπερτ Μπάλαρντ με το ερευνητικό σκάφος Endeavor, κάνοντας την έρευνα που ήθελε εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων στη Σαντορίνη, όπου το ενδιαφέρον ήταν κυρίως γεωλογικό (υποθαλάσσια μελέτη του ηφαιστείου). Ο πρώτος φορέας που άνοιξε τον δρόμο στις έρευνες του Ρόμπερτ Μπάλαρντ στο Αιγαίο ήταν δυστυχώς το υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο του χορήγησε την άδεια για «γεωλογικές» έρευνες. Οπως ανέφερε όμως η έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης, ο Μπάλαρντ ερευνούσε για λογαριασμό των ΗΠΑ και τις ορυκτές πλουτοπαραγωγικές πηγές στην Ελλάδα.
Το 2010 ολοκληρώνεται το ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο «New Frontiers in Ocean Exploration 2010» (με τη συνεργασία του University of Rhode Island (URI), του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών, του ΙΓΜΕ και άλλων ινστιτούτων), που «έβγαλε» πολλά ευρήματα. «Το ιδιόμορφο περιβάλλον που αναπτύχθηκε στον κρατήρα του ηφαιστείου περιείχε ενεργά υδροθερμικά πεδία, παράξενα βακτήρια και ιδιόμορφες συνθήκες περιβάλλοντος», ενώ «όλος ο πυθμένας του ηφαιστείου -όπως φάνηκε από τις εικόνες που έστειλαν τηλεκατευθυνόμενα ρομπότ στο Ω/Κ σκάφος “Nautilus”- καλύπτεται από ένα κοκκινωπό πορτοκαλί στρώμα […]».
Βλέπουμε λοιπόν ότι και οι σημερινές τεχνολογικά άρτιες έρευνες συμπίπτουν με τις ερασιτεχνικές παρατηρήσεις των ναυτικών αλλά και των κατοίκων που αναφέρει το ντοκουμέντο του 1794, ενώ η συνισταμένη όλων συγκλίνει στο συμπέρασμα ότι στη συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή (βλ. χάρτη) υπάρχουν μεγάλες ποσότητες πετρελαίου όπως και μέταλλα πολύτιμα και ίσως και χρυσός. Η περιοχή αυτή της Λυγαριάς ανήκει στη Φολέγανδρο, την οποία καθόλου τυχαία είχε αποκαλέσει ο Αρατος «Σιδηράν», όπως αναφέρει ο περιηγητής Τουρνεφόρτ τον 18ο αιώνα, τότε πού έγινε δηλαδή και το φοβερό ναυάγιο του πειρατή Ζαχαριά.
Το ερώτημα όμως για τους λόγους που δεν προχωράει αυτή η έρευνα παραμένει και οι απαντήσεις των αρμοδίων αναμένονται.
*Καθηγητής του GLI των ΗΠΑ
