Ενας νέος όρος έχει
εμφανιστεί εσχάτως στο λεξιλόγιο της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής: η
ευρωπαϊκή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ). Συνέπεσε με την απόφαση
της κυβέρνησης «να ανακρούσει πρύμναν» σε μονομερείς επιλογές στο ζήτημα
των θαλασσίων ζωνών και να αναζητήσει εναλλακτικούς τρόπους προάσπισης
των εθνικών συμφερόντων στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Η έννοια
μιας «ευρωπαϊκής ΑΟΖ» όμως είναι, όπως πληροφορείται «Το Βήμα» από
κοινοτικές πηγές, σε πολύ εμβρυϊκό στάδιο. Μελλοντικά θα μπορούσε να
αποτελέσει όπλο στην ελληνική διπλωματική φαρέτρα. Ωστόσο δεν πρέπει να
θεωρηθεί πανάκεια για τα ελληνικά συμφέροντα.
Η επίκληση του συγκεκριμένου όρου λαμβάνει ιδιαίτερη σημασία από τη στιγμή που εκφέρεται από τον ίδιο τον κ. Αντ. Σαμαρά, όπως συνέβη την περασμένη Πέμπτη κατά τη συνεδρίαση του προεδρείου του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) στη Βουλιαγμένη. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο κ. Σαμαράς διατηρεί άμεση επαφή με ιθύνοντες των Βρυξελλών επί του θέματος.
Η Επιτροπή επιδιώκει προς το παρόν να ολοκληρώσει (ει δυνατόν ως τον Απρίλιο) μια επιστημονική μελέτη που εκτείνεται σε μια σειρά τομέων (ενέργεια, περιβάλλον, αλιεία, έρευνα, μεταφορές). Σκοπός είναι να υπάρξει μια κατ' αρχάς ανάλυση κόστους - οφέλους από την ανάληψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών σε κοινοτικό επίπεδο, αν και ορισμένες πλευρές λένε ότι «τα κράτη πρέπει να αφεθούν να κάνουν ό,τι θέλουν». Ωστόσο, υπάρχει προβληματισμός διότι η Μεσόγειος είναι μια θάλασσα «μωσαϊκό», όπου κάθε παράκτιο κράτος επιλέγει διαφορετικές μεθόδους για να κατοχυρώσει τα συμφέροντά του. Πρόσφατα άλλωστε ανέκυψε ξανά η αντιπαράθεση Γαλλίας και Ισπανίας έπειτα από την απόφαση του Παρισιού να κηρύξει μονομερώς ΑΟΖ στη Μεσόγειο.
Με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής θα καθοριστούν τα επόμενα βήματα. Θα μπορούσαν να εξεταστούν ακόμη και ζητήματα εναρμονισμένων μεθόδων οριοθέτησης των ΑΟΖ των κρατών-μελών βάσει της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), της οποίας συμβαλλόμενο μέρος είναι η ΕΕ. Κάτι τέτοιο δεν θα αφήσει ανεπηρέαστη και τη στάση χωρών όπως π.χ. η Τουρκία, που είναι υποψήφια προς ένταξη, και δεν έχουν επικυρώσει την UNCLOS. Ενα θέμα που θα μπορούσε να απασχολήσει την ΕΕ είναι π.χ. το μέχρι πού θα πρέπει να φθάνουν οι ΑΟΖ των κρατών-μελών και πόσο θα επηρεάζουν την έκταση των ανοιχτών θαλασσών.
Παράλληλα, πρέπει να σημειωθεί ότι ανάλογη κινητικότητα παρατηρείται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στην προσεχή Ολομέλεια θα συζητηθεί έκθεση της ελληνίδας ευρωβουλευτού κυρίας Νίκης Τζαβέλλα με τίτλο «Οδικός χάρτης για την Ενέργεια 2050». Σε αυτήν υπογραμμίζεται το «αναδυόμενο ενδιαφέρον για έρευνες σε κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Μεσόγειο», καθώς επίσης και «η επείγουσα ανάγκη να υπάρξει μια ολοκληρωμένη πολιτική της ΕΕ για γεωτρήσεις στη θάλασσα».
Προχωρά όμως παραπέρα, σημειώνοντας ότι «έμφαση θα έπρεπε να δοθεί στους πιθανούς κινδύνους και στον καθορισμό ΑΟΖ για τα κράτη-μέλη, αλλά και για τρίτα μέρη σε συμφωνία με τη Σύμβαση UNCLOS». Και τούτο διότι τα θέματα αυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν εστίες έντασης, επομένως απαιτείται η ΕΕ να δημιουργήσει ένα νομικό μηχανισμό που θα εδράζεται στο κοινοτικό κεκτημένο, άρα και στο Δίκαιο της Θάλασσας.
Εγκυρες πηγές τονίζουν ότι μελλοντικά θα μπορούσε να γίνει συζήτηση για μια «ευρωπαϊκή ΑΟΖ», όχι όμως με την έννοια μιας πανευρωπαϊκής οριοθέτησης, αλλά ως μιας έννοιας-«ομπρέλας» που θα ευνοεί τη συνεννόηση και την οικονομική συνεργασία.
Αυτό που είναι σαφές είναι ότι η Επιτροπή δεν θέλει να υφαρπάξει αρμοδιότητες από τα κράτη-μέλη. Αλλωστε, όταν η ΕΕ έγινε μέρος της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας προέβη σε δήλωση αρμοδιότητας, βάσει της οποίας υπάρχουν δύο ενέργειες που παραμένουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα των μελών της. Πρόκειται για το θέμα των χωρικών υδάτων και της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών που συνιστά κυριαρχικό δικαίωμα κάθε κράτους. Επομένως, εξηγούν κοινοτικοί διπλωμάτες, δεν πρόκειται η ΕΕ να ανακηρύξει ΑΟΖ στη Μεσόγειο. Θα μπορούσε όμως να προσφέρει μια ομπρέλα κανόνων για την αποφυγή εντάσεων ή για την υιοθέτηση Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης σε τομείς όπως το περιβάλλον. Οσοι περιμένουν την ΕΕ να παρέμβει δραστικά υπέρ των ελληνικών συμφερόντων μάλλον βιάζονται, τονίζουν κοινοτικές πηγές.
