Του Γιάννου Χαραλαμπίδη
Οι ιδιωτικοποιήσεις και οι τρύπες της ευρωζώνης -
Οι διαπραγματευτικές δυνατότητες της Κυβέρνησης και πώς η πολιτική αστάθεια στην Ιταλία επηρεάζει την ευρωζώνη και το κυπριακό μνημόνιο
- ΠΟΙΟΣ θα ξεχρεώσει ποιον: Οι Γερμανοί του Ρώσους ή αντίστροφα;
Η νέα Κυβέρνηση της Κύπρου μπαίνει από την αρχή στα βαθιά, έχοντας να επιλύσει το τεράστιο οικονομικό πρόβλημα και δη τη βιωσιμότητα του χρέους, που είναι ζήτημα συναφές με το περιεχόμενο του μνημονίου και την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Η αυριανή συνεδρίαση του Γιούρογκρουπ θα είναι καθοριστική υπό την έννοια ότι θα πρέπει να τεθεί στην ουσία ένα road map για την τελική υπογραφή του μνημονίου και της δανειακής σύμβασης, αφού τα κεφαλαιουχικά αποθέματα λειτουργίας του κράτους αρκούν ώς τον Μάιο.
Θετικό κλίμα, ψηλές προσδοκίες
Τα ταμεία είναι άδεια και οι τόκοι των δανείων και των ομολόγων τρέχουν. ΄Οσο συντομότερα κλείσει η δανειακή σύμβαση τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες για τη δημιουργία σταθερού περιβάλλοντος, εφόσον, βεβαίως, το μνημόνιο δεν προκαλεί και εφόσον η αντιπολίτευση επιδείξει την ανάλογη σοβαρότητα, κατά τρόπον ώστε να υπάρξει κοινωνική συνοχή και πολιτική σταθερότητα.
Το γεγονός ότι ο χρόνος πιέζει δεν σημαίνει ότι η νέα Κυβέρνηση θα πέσει αμαχητί. Άλλωστε, η νέα Κυβέρνηση ενδέχεται να αδικηθεί για δύο λόγους: Αφενός διότι έχει να αντιμετωπίσει μια κακή κατάσταση την οποία άφησε πίσω της η προηγούμενη Κυβέρνηση και αφετέρου διότι δεν έχει μεγάλα περιθώρια διαπραγμάτευσης. Υπάρχει, όμως, και κάτι άλλο: Το θετικό κλίμα που υπάρχει στην Ευρώπη μετά την εκλογή Αναστασιάδη δημιουργεί ψηλές προσδοκίες στην Κύπρο και στην ΕΕ. Γιατί μπορεί να αδικηθεί η Κυβέρνηση;
Για τους εξής λόγους: Αφενός το μνημόνιο ενδέχεται να μην είναι τόσο θετικό όσο θα προσδοκούμε να είναι, διότι δεν υπάρχει ούτε χρόνος, αλλά ούτε μέσα διαπραγμάτευσης, καθότι, εκτός των άλλων, το κράτος δεν έχει χρήματα να λειτουργήσει. Αφετέρου, όπως έχει ήδη τονιστεί, η Κυβέρνηση θα βρεθεί σε δύσκολη θέση, εάν τα περί θετικού κλίματος εκληφθούν ως διάθεση για υποχωρήσεις χωρίς διεκδίκηση, τουλάχιστον στα αυτονόητα. Δηλαδή στα ζητήματα εκείνα που αφορούν κυρίως στις αλλαγές, που πρέπει να γίνουν στο μνημόνιο για τις ευπαθείς ομάδες και για άλλες κατηγορίες του πληθυσμού που έχουν ανάγκες και δικαιούνται καλύτερης και δικαιότερης μεταχείρισης.
Το ιταλικό ζήτημα
Επειδή το ζήτημα του κυπριακού μνημονίου είναι συναφές με άλλες παραμέτρους και γεγονότα εντός της ΕΕ, λογικό είναι να ληφθεί υπόψη και η υφιστάμενη κατάσταση στην Ιταλία, όπου μετά τις εκλογές επικρατεί πολιτική αστάθεια. Το βλέμμα όλων στρέφεται στην Ιταλία, της οποίας η οικονομία αντιμετωπίζει τον κίνδυνο σαφούς επιδείνωσης, μια εξέλιξη που θα επηρεάσει κατ΄ επέκταση και την ευρωζώνη. Και αυτό είναι φυσιολογικό εάν λάβει κάποιος υπόψη ότι η Ιταλία είναι η τρίτη μεγαλύτερη χώρα της ευρωζώνης. Η όξυνση της οικονομικής και πολιτικής κατάστασης στην Ιταλία θα έχει εκ των πραγμάτων αντίκτυπο και στην Κύπρο. Εάν το πρόβλημα της Κύπρου είναι μία φορά συστημικό, της Ιταλίας είναι χίλιες φορές.
Το σπιράλ της οικονομίας
Εκ των πραγμάτων, η περίπτωση της Κύπρου θα πέσει σε δεύτερη μοίρα, υπό την έννοια ότι προτεραιότητα θα είναι η διάσωση της Ιταλίας, οπότε τα περιθώρια δικής μας διαπραγμάτευσης θα περιοριστούν εκ νέου. Από την άλλη, όμως, η ευρωζώνη θα θέλει να κλείσει και τις μικρές της τρύπες, όπως είναι η Κύπρος, για να αφοσιωθεί στις μεγαλύτερες. Καμιά όμως ψευδαίσθηση δεν μπορεί να υπάρχει ότι η γερμανική στάση θα γίνει ηπιότερη λόγω Ιταλίας.
Οι Γερμανοί γνωρίζουν ό,τι και εμείς. Ακόμη και αν είναι κακό το μνημόνιο, αυτό το κακό μνημόνιο θα είναι καλύτερο από την άτακτη χρεοκοπία και την επιστροφή στη λίρα, η οποία λίρα δεν θα έχει την αξία που είχε πριν από την είσοδό μας στο ευρώ, αλλά θα ισοδυναμεί με πετσετάκια. Με χρήματα της παιδικής μονόπολης! Συνεπώς, γνωρίζουν ότι είναι προτιμότερο για μας το μνημόνιο από τη χρεοκοπία.
Γι΄ αυτό θεωρούν ότι έχουν ως δανειστές το πάνω χέρι. Εξού και οι πιέσεις που ασκούν για τις
ιδιωτικοποιήσεις. Εξ αφορμής τούτου επισημαίνουμε τα εξής: Όσοι διαμαρτύρονται σήμερα στην επιλογή των ιδιωτικοποιήσεων, εάν το χρέος δεν είναι βιώσιμο, που δεν είναι, θα κατανοήσουν σε περίπτωση άτακτης χρεοκοπίας, κατά τραγικό τρόπο, ότι οι ημικρατικοί οργανισμοί είτε δεν θα πωλούνται ή, ακόμη και να πωληθούν, θα πωληθούν τσάμπα.
Ο δε πολίτης θα γίνει ακόμη φτωχότερος, διότι η ισοτιμία του χειρότερου ευρώ θα είναι πολύ μεγαλύτερη από μιας χρεοκοπημένης λίρας σε ένα κράτος που δεν παράγει και συνεπώς δεν θα μπορεί να αυξήσει τις εξαγωγές του, παρά την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς του. Ακόμη όμως και αυτή η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας τίθεται εν αμφιβόλω, εάν λάβει κάποιος υπόψη ότι δεν έχουμε πρώτες ύλες και ότι η παραγωγή μας σε τέτοιους τομείς και δη βιομηχανικούς θα είναι ακριβή. Στην πραγματικότητα οι Κύπριοι πολίτες δεν θα γίνουν φτωχότεροι εσωτερικά, αλλά πάμφτωχοι συγκριτικά με τις χώρες του εξωτερικού, επειδή η νέα λίρα δεν θα έχει την παλιά ισοτιμία. Συνεπώς, οι τιμές θα αυξηθούν και η οικονομία θα μπει σε ένα τραγικό σπιράλ.
Συστημικό πρόβλημα και βρόμικο χρήμα
Από την άλλη, εφόσον δέχεται η ευρωζώνη ότι το πρόβλημα της Κύπρου είναι συστημικό, γίνεται αντιληπτό ότι η κατάρρευση της κυπριακής οικονομίας θα επιδεινώσει τις προσπάθειες αντιμετώπισης και βελτίωσης της κατάστασης της Ιταλίας. Γι΄ αυτό, άλλωστε, υπάρχουν περιθώρια συμβιβασμού και ορθολογιστικής προσέγγισης. Και εδώ είναι που θα πρέπει: Πρώτο, να ενταθούν οι προσπάθειες ενημέρωσης για την αντιμετώπιση των κατηγοριών σε βάρος της Κύπρου για το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος. Το γεγονός ότι θα υπάρχει επί του θέματος ρήτρα στο μνημόνιο, θεωρείται ως δεδομένο.
Το ζητούμενο είναι όπως η ρήτρα αυτή μην προσβάλλει βάναυσα τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Διότι το θέμα δεν είναι η υποταγή αλλά η εξουδετέρωση και της παραμικρής υποψίας ότι μπορεί να γίνεται ξέπλυμα βρόμικου χρήματος μέσω Κύπρου. Δεύτερο, η εισροή ρωσικών κεφαλαίων δεν σημαίνει ταυτόχρονα ότι τα χρήματα αυτά είναι βρόμικα. Αντιθέτως, τα ρωσικά χρήματα στην Κύπρο δεν βοηθούν μόνο την κυπριακή οικονομία αλλά και ευρύτερα την ευρωζώνη. Άλλωστε, όσες περισσότερες ή άλλες ρωσικές επενδύσεις γίνονται στην Κύπρο, όλο και μεγαλύτερη θα είναι η ανάπτυξη και συντομότερη η αποπληρωμή των χρεών.
Συνεπώς, ο γερμανικός ισχυρισμός μπορεί να αντιστραφεί. Ενώ, δηλαδή, οι Γερμανοί τονίζουν ότι θα πληρώσουν μέσω της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών χρήματα για να σωθούν τα ρωσικά κεφάλαια, από την άλλη μπορεί να προβληθούν οι ακόλουθοι ισχυρισμοί:
1. Εφόσον η οικονομική κρίση στην Κύπρο είναι συστημική, στην περίπτωση κατάρρευσης θα προκληθούν σοβαρά προβλήματα στην ευρωζώνη που κανείς δεν θα τα ήθελε, ειδικότερα σήμερα που φαίνεται να προκύπτει σοβαρό πρόβλημα με την Ιταλία.
2. Τα ρωσικά και άλλα κεφάλαια είναι εκείνα που θα βοηθήσουν στην αποπληρωμή του δανείου.
Βιωσιμότητα χρέους και ΔΝΤ
Βεβαίως, το μεγάλο πρόβλημα είναι η βιωσιμότητα του χρέους, που σημαίνει ότι ξεπερνά το 120% επί του ΑΕΠ. Οι Γερμανοί, και αυτό αφορά και στους Σοσιαλιστές και στους Χριστιανοδημοκράτες, υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να συμμετέχει και η Ρωσία στη διάσωση της κυπριακής οικονομίας. Και αυτό μπορεί να συμβεί με ρωσική συνεισφορά, η οποία θα δοθεί μέσω του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Αυτή είναι η μια επιλογή για τη μείωση του χρέους κάτω του 120%, ώστε αυτό να είναι βιώσιμο.
Υπάρχουν ακόμη δύο:
Πρώτο, το κούρεμα των ομολόγων ή/και καταθέσεων πάνω από 100 χιλιάδες ευρώ, που θα είναι για την Κύπρο καταστροφική αφού οι θεσμικοί επενδυτές είναι Κύπριοι και όχι ξένοι, όπως συνέβαινε στην Ελλάδα.
Δεύτερο, οι ιδιωτικοποιήσεις ή/και πώληση κρατικής περιουσίας για να πέσει το χρέος κάτω του 120% επί του ΑΕΠ και να μπορεί να συμμετάσχει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο θεσμικά δεν δύναται να συμμετάσχει στη διάσωση της Κύπρου, εάν το χρέος δεν είναι βιώσιμο.
Τρία καρφιά και ανάπτυξη
Υπό αυτές τις συνθήκες η νέα Κυβέρνηση έχει να αντιμετωπίσει στο Γιούρογκρουπ:
1. Τις κατηγορίες για το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος.
2. Το ζήτημα της βιωσιμότητας του χρέους και πώς αυτό θα διευθετηθεί. Με ιδιωτικοποιήσεις ή με τη συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
3. Τη συρρίκνωση του τραπεζικού τομέα, το οποίο είναι ζήτημα συναφές με τη βιωσιμότητα του χρέους, την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και ενδεχομένως συγχωνεύσεις.
Αληθές, όμως, είναι ότι τα μεγάλα προβλήματα που θα προκύψουν στην οικονομία ακόμη να αρχίσουν, διότι το μνημόνιο δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί. Είναι δε κατανοητό ότι, εάν το μνημόνιο δεν συνοδευτεί με αναπτυξιακές πολιτικές επιλογές, που θα απεγκλωβίσουν την Κύπρο από την ύφεση, πώς θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και πώς θα ξεκολλήσουμε από τον πάτο; Και το θέμα της ανάπτυξης είναι πολύ περισσότερο δικό μας θέμα και ευθύνη και πολύ λιγότερο των τροϊκανών...
