Πριν από μερικά χρόνια, μια τουρκική επαφή που είναι σε θέση να γνωρίζει, με διασκέδαζε με ιστορίες σχετικά με την εσωτερική λειτουργία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης –ποιος είχε ανοδικές τάσεις και ποιος πτωτικές, οι διαφορές προσωπικότητας, και ποιος έπαιρνε θέση να είναι ο επόμενος πρωθυπουργός (αυτό συνέβαινε σε μια περίοδο που η υγεία του πρωθυπουργού Recep Tayyip Erdogan θεωρούνταν ότι δεν πήγαινε καλά). Τα περισσότερα από αυτά ήταν αθώο κουτσομπολιό που δεν έπρεπε να τα λάβει κανείς σοβαρά. Όταν στραφήκαμε σε πιο ουσιαστικά ζητήματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος, φθάσαμε στις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ. Ο συνομιλητής μου ανέφερε ότι ο υπουργός Εξωτερικών Ahmet Davutoglu ήταν η κινητήρια δύναμη πίσω από τη συνεχιζόμενη ένταση μεταξύ της Άγκυρας και της Ιερουσαλήμ, καθώς και ότι υπήρχε μια αυξημένη συνειδητοποίηση ότι ενώ η υποβάθμιση των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων ήταν σκόπιμη, μια πολιτική κοντά στην απερίφραστη εχθρότητα, δεν ωφελεί την Τουρκία, ακόμη κι αν δεν έχουν διευθετηθεί τα παράπονά της.
Θεώρησα ότι σε ένα μεγάλο βαθμό αυτά ήταν «πόζες» από έναν φιλόδοξο νέο Τούρκο ο οποίος έλεγε στον Αμερικανό αυτό που πίστευε ότι θα ήθελε να ακούσει. Το θεώρησα ως τέτοιο, πιστεύοντας ότι ενώ ο Davutoglu είχε κρατήσει αποστάσεις από το να είναι πολύ σκληρός έναντι των Ισραηλινών, παρά το ότι κατά καιρούς έθεσε υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία του, αποκαλώντας το περιστατικό του Mavi Marmara ως «η 11η Σεπτεμβρίου της Τουρκίας» (ξέχασε την βομβιστική επίθεση στην Κωνσταντινούπολη το 2003;), υπήρχε μια ευρεία συναίνεση εντός της Τουρκίας για την ποιότητα των σχέσεών της με το Ισραήλ. Επιπρόσθετα, με δεδομένη την Επιχείρηση Συμπαγές Μολύβι, το περιστατικό «One Minute» του Νταβός, και το ίδιο το γεγονός ότι οι Ισραηλινοί σκότωσαν οκτώ Τούρκους και έναν Τουρκοαμερικανό στο Mavi Marmara, δεν υπήρξε καμία πολιτική ανταπόδοση για το ΑΚΡ –εκτός ίσως στην Ουάσιγκτον- στο να φτιάξει τις σχέσεις με τους Ισραηλινούς. Η επιδείνωση των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων περιόρισε την ικανότητα της Άγκυρας να διαδραματίσει ένα ρόλο στην αραβο-ισραηλινή διπλωματία, αλλά τα εγχώρια οφέλη από αυτή την κατάσταση αντισταθμίζονται από αυτό το αποτέλεσμα.
Κατά τη διάρκεια του περασμένου Σαββατοκύριακου, θυμήθηκα τη συνομιλία που είχα με την επαφή μου στο ΑΚΡ όταν ο υπεύθυνος της Hurriyet Daily News «τουίταρε» ένα άρθρο της εφημερίδας του με τίτλο «Γιατί ο al-Assad δεν έριξε ποτέ ούτε ένα πετραδάκι στο Ισραήλ –Τούρκος ΥΠΕΞ». Ίσως είχα εκπαιδευτεί πολύ και όλα όσα είχα σκεφτεί και γράψει για την λογική της απόφασης της Τουρκίας να υποβαθμίσει τις σχέσεις της, να ήταν απλώς λάθος. Ίσως ο Davutoglu να κινεί μόνος του τα νήματα σχετικά με το Ισραήλ. Στη διάρκεια μιας επίσκεψης στο Βελιγράδι, ο υπουργός Εξωτερικών φάνηκε να θλίβεται από το γεγονός ότι ο εμπόλεμος Assad δεν προχώρησε σε αντίποινα για την επιδρομή του Ισραήλ στις 30 Ιανουαρίου σε ένα κονβόι αντιαεροπορικών όπλων που προοριζόταν για την Χεζμπολάχ, η οποία επίσης κατέστρεψε μια εγκατάσταση ερευνών για χημικά όπλα, ρωτώντας:
«Γιατί ο συριακός στρατός, ο οποίος επιτίθεται τους δικούς μας αθώους πολίτες εδώ και 22 μήνες από αέρος και ξηράς με αεροσκάφη και άρματα μάχης και πυροβολικού, δεν απάντησε στην τελευταία επιχείρηση του Ισραήλ; Γιατί ο al-Assad, που έδωσε εντολή εκτόξευσης πυραύλων SCUD στο Χαλέπι, δεν μπορεί να κάνει τίποτα εναντίον του Ισραήλ;».
Συνήθως ο Davutoglu διατύπωνε την κριτική του για τη Συρία και το Ισραήλ στη γλώσσα της μουσουλμανικής αλληλεγγύης. Από μόνη της, η δήλωση δεν είναι εκτός της ευρείας, επικρατούσας λογικής στην περιοχή. Εξάλλου, ο Αραβικός Σύνδεσμος καταδίκασε την ενέργεια του Ισραήλ και μέρος του μεγάλου στρατηγικού σχεδίου του Davutoglu είναι να καταστήσει την Τουρκία ηγέτη του μουσουλμανικού κόσμου, το οποίο σημαίνει ότι ο υπουργός Εξωτερικών δεν θα μπορούσε να πει τίποτα λιγότερο από ό,τι θα έλεγε ο γραμματέας του Αραβικού Συνδέσμου, Στρατηγός Nabil al Araby. Παρόλα αυτά, ο Davutoglu -ο κορυφαίος διπλωμάτης μιας ανερχόμενης παγκόσμιας δύναμης, υποψήφιας για ένταξη στην ΕΕ και επί χρόνια εταίρο του ΝΑΤΟ- φάνηκε να κλείνει τα μάτια στις διαφορές μεταξύ των ισραηλινών υπερβολών του παρελθόντος και της απειλής που η Χεζμπολάχ και τα χημικά όπλα ή κάποιος συνδυασμός των δύο, αποτελούν για την περιοχή. Σε μια από εκείνες τις στιγμές όταν ο Davutoglu στρέφεται στον παραλογισμό, άφησε να εννοηθεί ότι οι κυβερνήσεις της Συρίας και του Ισραήλ συνεργάζονται:
«Υπάρχει μια μυστική συμφωνία μεταξύ του al-Assad και του Ισραήλ; Ο στρατός της Συρίας δεν ιδρύθηκε για να προστατεύει τη χώρα του και τους πολίτες της έναντι σε κάθε είδους επίθεση; Το καθεστώς του al-Assad μόνο καταχράται. Γιατί δεν χρησιμοποιείτε την ίδια δύναμη που χρησιμοποιείτε εναντίον ανυπεράσπιστων γυναικών, και έναντι του Ισραήλ, το οποίο θεωρείτε ως εχθρό από την ίδρυσή του;».
Είναι δύσκολο να βγάλει κανείς νόημα από αυτή τη δήλωση. Ίσως να απογοητεύτηκε με το γεγονός ότι ο στρατός του Assad κατόρθωσε να ρίξει ένα τουρκικό F-4 που επιχειρούσε στις συριακές ακτές τον περασμένο Ιούνιο, αλλά δεν έχει καταφέρει ούτε μια γρατσουνιά στα ισραηλινά αεροσκάφη εδώ και χρόνια. Το 2003, ισραηλινά αεροσκάφη τρόμαξαν τον Assad νωρίς κάποιο πρωί, θρυμματίζοντας τα παράθυρα των θερινών του ανακτόρων κοντά στη Λατάκια, βομβάρδισαν ένα ισλαμικό κέντρο εκπαίδευσης της τζιχάντ στη Συρία το ίδιο έτος, διενήργησαν ξανά υπερπτήσεις πάνω από το παλάτι το 2006, και αφάνισαν το υποτιθέμενο πυρηνικό πρόγραμμα της Συρίας το 2007, χωρίς καμία απολύτως τιμωρία.
Ανεξαρτήτως από το εάν ο Davutoglu είναι εξοργισμένος ή πιστεύει στα αλήθεια –σε αντίθεση με όλα τα αποδεικτικά στοιχεία- ότι υπάρχει μια συμφωνία μεταξύ Ισραηλινών και Συρίων, οι δηλώσεις του δεν είναι τίποτα λιγότερο από ανεύθυνες. Ακόμη κι αν είχαν απήχηση σε κάποιους Τούρκους και Άραβες, οι δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών στο Βελιγράδι αύξησαν την ένταση μεταξύ της Άγκυρας και της Ιερουσαλήμ, απομακρύνοντας περαιτέρω την Τουρκία από την περιφερειακή διπλωματία και συμβάλλουν σε ένα ασταθές περιβάλλον στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Ασφαλώς θα εγείρουν ερωτήματα στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ σχετικά με τον Davutoglu, ο οποίος συχνά θεωρείται ένας εξαιρετικά ταλαντούχος στοχαστής γεωστρατηγικής, αλλά που φαίνεται τόσο τυφλωμένος με οργή έναντι του Ισραήλ, που είναι πρόθυμος να ζητήσει μια κλιμάκωση της περιφερειακής βίας και να «υιοθετήσει» την πιο περίεργη από τις θεωρίες συνωμοσίας.
Το αρχικό κείμενο δημοσιεύθηκε εδώ: http://blogs.cfr.org/cook/2013/02/04/turkey-davutoglus-pebbles/
