Οι πολίτες να διεκδικήσουν την κοινωνία που ονειρεύονται Παρά τη δημιουργία νέων κομμάτων οι Ελληνες εξακολουθούν να αναζητούν μια νέα, εναλλακτική πρόταση που θα δώσει λύσεις

ΕΡΕΥΝΑ: Της ΝΕΦ. ΤΖΑΝΕΤΑΚΟΥ

«Ο καθένας από εμάς μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Ακόμη και αν δεν κατέχει καμία θέση εξουσίας, ακόμη και αν είναι ασήμαντος, ο καθένας από εμάς μπορεί να αλλάξει τον κόσμο».Το κίνημα των αγανακτισμένων έδειξε ότι οι πολίτες θέλουν υπερκομματικές λύσεις στα προβλήματά τους Αυτό ήταν το μήνυμα του Βάτσλαβ Χάβελ, του τελευταίου προέδρου της Τσεχοσλοβακίας και του πρώτου προέδρου της Τσεχίας, λίγες εβδομάδες μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, το Νοέμβρη του 1989.Το 1989 ήταν οι άνδρες και οι γυναίκες «δίχως την παραμικρή αξία» που άλλαξαν το ρου της Ιστορίας.Είκοσι τέσσερα χρόνια αργότερα το νεοφιλελεύθερο σύστημα τόσο στην υπόλοιπη Ευρώπη όσο και στη χώρα μας φαίνεται πως δεν είχε τα αποτελέσματα που οι υποστηρικτές του θα ήθελαν να έχει.

Ο δικομματισμός
Στην περίπτωση δε της Ελλάδας, την κατάρρευσή του ακολούθησε και η αποδόμηση του δικομματισμού.Τα δύο κόμματα που ταυτίστηκαν με τη μεταδικτατορική Ελλάδα, η Νέα Δημοκρατία αλλά ιδίως το ΠΑΣΟΚ, υπέστησαν πολύ σημαντικές απώλειες κατά τις δύο τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις.Το ΠΑΣΟΚ, το οποίο εμφανίστηκε στην πολιτική σκηνή το 1974 ως ο «νέος» φορέας πολιτικών ιδεών, 39 χρόνια αργότερα και αφού προηγήθηκε η σταδιακή μετάλλαξή του με την προμετωπίδα του «εκσυγχρονισμού» επέλεξε την πολιτική του νεοφιλελευθερισμού, με φυσιολογικό αποτέλεσμα στις εκλογές του 2012 να συντριβεί. Αποτέλεσμα της εξέλιξης αυτής υπήρξε η άνοδος ενός κόμματος της Αριστεράς, του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, το οποίο τον Ιούνιο του 2012 συγκέντρωσε ποσοστό 26,89%, μεγαλύτερο από αυτό που είχε λάβει η ΕΔΑ το 1958.Ο νέος πόλος Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο άνοιξε το δρόμο για την εμφάνιση νέων κομματικών σχηματισμών.

«Η αναζήτηση του "νέου" είναι ο τρόπος για να πει κανείς "κάτι σημαντικό πρέπει να γίνει"», υπογραμμίζει ο αναπληρωτής καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Γεράσιμος Μοσχονάς.Τόσο το ΠΑΣΟΚ όσο και η Ν.Δ. υπέστησαν λόγω Μνημονίου αξιοσημείωτες διαρροές βουλευτών.Ενα νέο κόμμα δημιουργήθηκε στις παρυφές της Ν.Δ., οι Ανεξάρτητοι Ελληνες, ενώ «νομιμοποιήθηκε» εκλογικά και η Χρυσή Αυγή.Παρ' όλα αυτά, όπως τονίζει ο καθηγητής Νομικής, Κώστας Χρυσόγονος, «η αποχή είναι σήμερα η πρώτη πολιτική δύναμη».Η αποχή όμως, όπως πολύ σωστά σημειώνει, «δεν μπορεί να οφείλεται σε αδιαφορίατων πολιτών για τα δημόσια πράγματα».Πράγματι, εξακολουθούν οι πολίτες να αναζητούν μια εναλλακτική πρόταση, παρά το γεγονός ότι νέα κόμματα δημιουργήθηκαν και νέα πρόσωπα εισήλθαν στο ελληνικό Κοινοβούλιο.
«Υπό μια έννοια η "ανατροπή" έχει ήδη γίνει», επισημαίνει ο κοινωνιολόγος και ερευνητής Αλέξανδρος Αφουξενίδης.Δεν έχουν ωστόσο, όπως ο ίδιος επισημαίνει, αναδειχθεί ακόμη οι μηχανισμοί αντικατάστασής του.Το αίτημα σήμερα είναι «μια κοινωνία δικαιωμάτων», σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα Λευτέρη Κουσούλη.Είναι στο χέρι του κάθε πολίτη να διεκδικήσει όμως σε τι είδους κοινωνία θέλει να ζήσει.

Το «νέο» ως φλυαρία

Του ΓΕΡ. ΜΟΣΧΟΝΑ αν. καθηγητή Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Παν/μιο

Θα ήταν χρήσιμο να μη διαβάζονται τα ευρήματα των ερευνών κοινής γνώμης με επιφανειακό τρόπο.

Θα ήταν δε σοφό να μην υπερεκτιμάται η αναζήτηση του «νέου». Η εκλογική αναμέτρηση του Μαΐου 2012 εγκαινίασε μια πορεία μεγάλης απορύθμισης του κληρονομημένου κομματικού τοπίου. Εφερε στο προσκήνιο νέα κόμματα και έδωσε νέους ρόλους στα παλαιά. Οταν ένα κόμμα από πολύ μικρό γίνεται μεγάλο ή το αντίστροφο, ακόμη και τίποτε αν δεν άλλαζε στο εσωτερικό του, στο πρόγραμμα ή στην ηγεσία του, τείνει να μετατραπεί σε άλλο κόμμα. Ασκεί «νέο» ρόλο. Το νέο είναι εδώ. Το κομματικό σύστημα έχει αποκτήσει νέα δομή. Στη νέα δομή, η Ν.Δ. και ο ΣΥΡΙΖΑ έχουν τον κεντρικό ρόλο. Διαχειρίζονται μεγάλες και ανταγωνιστικές ιστορικές επιλογές - για πρώτη φορά τόσο ανταγωνιστικές στην ιστορία της μεταπολίτευσης. Στηρίζονται δε από δύο διακριτές, ταξικά, ηλικιακά αλλά και γεωγραφικά, ομάδες εκλογέων. Σε τελική ανάλυση, αυτοί οι δύο κεντρικοί πρωταγωνιστές θα προσδιορίσουν το περιεχόμενο και τις προοπτικές του νέου και του παλαιού. Εάν επιτύχουν, θα μετατρέψουν σε ανούσια συζήτηση τις «νέες αναζητήσεις». Εάν όμως αποτύχουν, θα διευκολύνουν την ανάδυση νέων παικτών (που μπορεί να είναι και παλαιοί, όπως η σε μεγάλη κρίση ταυτότητας σημερινή κεντροαριστερά). Η επιτυχία ή η αποτυχία της Ν.Δ. και του ΣΥΡΙΖΑ θα προσδιορίσουν τα πάντα.
Αυτή η κοινωνία ζει μια τραγωδία. Νοικοκυριά, επιχειρήσεις και άνθρωποι απαξιώνονται ή καταστρέφονται. Η αναζήτηση του «νέου» είναι ο τρόπος για να πει κανείς «κάτι σημαντικό πρέπει να γίνει». Τα υπόλοιπα ανήκουν στις τετριμμένες φλυαρίες της ελληνικής δημοσιότητας. Οταν το κουβάρι είναι μπερδεμένο, κουβέντα να γίνεται.

Τι ζητείται το 2013

Του Λ. ΚΟΥΣΟΥΛΗ πολιτικού επιστήμονα

Μετά την εμπειρία και το βίωμα της κρίσης, η ελληνική κοινωνία ζητάει κάτι καινούργιο και διαφορετικό. Πολιτικά καινοτόμο. Τα εκλογικά αποτελέσματα των δύο τελευταίων αναμετρήσεων -κυρίως του Μαΐου- επιβεβαιώνουν αυτή την αλήθεια. Αυτό που συνηθίζουμε να ονομάζουμε κομματικό σύστημα, κυρίαρχο για τέσσερις δεκαετίες, δεν έχει πια την εμπιστοσύνη του λαού.

Τι ζητάει η κοινωνία;
Ενα άλλο κράτος. Αποτελεσματικό και σύγχρονο. Το κράτος αιχμαλώτισε την κοινωνία. Αυτό το κράτος είναι ο εχθρός και πρέπει να κατεδαφιστεί. Απέναντι στο κράτος των απαγορεύσεων το αίτημα είναι μια κοινωνία δικαιωμάτων.
Ζητάει, ακόμη, έναν προσανατολισμό των πολιτικών εκφραστών στο συγκεκριμένο. Αρκετά με τις διακηρύξεις, τις ιδεοληψίες και τα ιδεολογήματα.
Μέσα στη διπλή αυτή αναζήτηση, αναδύεται σιγά σιγά και συνειδητοποιείται όλο και περισσότερο ως αίτημα και ως αξία η προτεραιότητα στο Νόμο.
Η ανάγκη εναντίωσης στην ανομία, την ανομία που έχει δηλητηριάσει όχι μόνο τις σχέσεις εξουσίας, αλλά και τις καθημερινές κοινωνικές σχέσεις.
Και, σίγουρα, η κοινωνία ζητάει πλέον αλήθεια. Η συνάντηση με την ανάγκη και την αλήθεια είναι πάντοτε λυτρωτική.
Η ματιά αυτή της κοινωνίας είναι η εκδήλωση της συγκλονιστικής συνειδητοποίησης που βρίσκεται σε εξέλιξη σήμερα στη χώρα και που θα οδηγήσει, μέσα από τον κατακερματισμό τους σε πρώτη φάση, στη θεμελιακή αναδιάταξη των πολιτικών δυνάμεων και την απομάκρυνση από τα φεουδαρχικά υπολείμματα και τις εξουσιαστικές τους αντιλήψεις.

Τι περιμένει ο κόσμος

Του Α. ΑΦΟΥΞΕΝΙΔΗ κοινωνιολόγου, ερευνητή

Οι άνεργοι, οι φτωχοί και οι άστεγοι προσδοκούν σε εργασία και κάποιας μορφής προστασία.

Τα μεσαία στρώματα σε διατήρηση του απομειωμένου βιωτικού τους επιπέδου. Τα άνω-μεσαία στρώματα σε ανάκαμψη της οικονομίας. Οι ελίτ σε διατήρηση και αναπαραγωγή των παραδοσιακών προνομιακών τους δικαιωμάτων. Και οι μετανάστες σε διεύρυνση των κοινωνικών τους δικαιωμάτων. Κι ενδεχομένως όλοι μαζί να ενδιαφέρονται περισσότερο για εκπαίδευση.
«Τι πρέπει να γίνει από δω και πέρα;»
Πέρα από θεσμικού τύπου απαντήσεις (ρόλος δημόσιου τομέα κ.λπ.), εφόσον δεν υπάρχουν δυνάμεις που να προτάσσουν ποιοτικά διαφορετικές μορφές οργάνωσης της κοινωνίας και της οικονομίας, τότε το σύστημα θα ισορροπήσει. Αυτό συνέβη σε πολλές χώρες του κόσμου που ακολούθησαν τις βασικές αρχές της νεοφιλελεύθερης πολιτικής κουλτούρας.
«Γιατί υπήρξε μεγάλο ποσοστό αποχής στις εκλογές παρά τη γενικευμένη δυσαρέσκεια;»
Οι παραδοσιακές μορφές πολιτικής εξουσίας (κόμματα, συνδικάτα κ.λπ.) έχουν απονομιμοποιηθεί. Εμφανίζονται νέες μορφές δράσεων και συλλογικότητες. Η αυτόνομη δραστηριοποίηση της κοινωνίας και η απομάκρυνση από το παραδοσιακό πολιτικό κατεστημένο μπορεί ενδεχομένως να ανανοηματοδοτήσουν την έννοια της δημοκρατίας.
«Ανατροπή υπάρχοντος πολιτικού συστήματος;»
Η βαθιά κρίση σάρωσε το πολιτικό σύστημα της χώρας. Υπό μια έννοια, η «ανατροπή» έχει ήδη γίνει. Δεν έχουν αναδειχθεί όμως οι μηχανισμοί αντικατάστασής του. Συνεπώς, η μετάβαση σε ένα διαφορετικό μοντέλο πολιτικής κουλτούρας αποτελεί το ζητούμενο για τα επόμενα χρόνια.

Αποδοκιμασία η αποχή

Του Κ. Χ. ΧΡΥΣΟΓΟΝΟΥ καθηγητή Νομικής ΑΠΘ

Στις εκλογές του Ιουνίου 2012 η αποχή έφθασε στο 38%, σε κορύφωση της σταθερά ανοδικής τάσης της από το 1981 (όταν ήταν μόλις 18%).

Είναι συνεπώς σήμερα η πρώτη πολιτική δύναμη, αφού υπερβαίνει σε αριθμό δυνητικών ψηφοφόρων ακόμη και τις ψήφους του πρώτου κόμματος. Είναι φανερό ότι σε μια στιγμή όπου η οικονομία της χώρας καταρρέει, εξαιτίας της υπερχρέωσης την οποία προκάλεσε η «τάξη» των επαγγελματιών πολιτικών, η αποχή δεν μπορεί να οφείλεται σε αδιαφορία των πολιτών για τα δημόσια πράγματα. Πρέπει μάλλον να ερμηνευθεί ως εκδήλωση της εντεινόμενης αποδοκιμασίας προς την «τάξη» αυτή. Η αποδοκιμασία συμβαδίζει με την απελπισία, αφού όσοι απείχαν, καθώς και όσοι ψήφισαν λευκό, μάλλον πιστεύουν ότι η ψήφος τους υπέρ του ενός ή του άλλου κόμματος δεν μπορεί να επηρεάσει το περιεχόμενο της ασκούμενης από το κράτος πολιτικής. Η τελευταία φαίνεται να προσδιορίζεται μετά τις εκλογές και σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητα από το αποτέλεσμά τους, με βάση την ικανότητα των άμεσα ενδιαφερόμενων φορέων έκφρασης ειδικών και ιδιωτικών συμφερόντων να ασκήσουν ποικίλες πιέσεις προς την πολιτική τάξη. Το πρόσθετο στοιχείο της τελευταίας τριετίας είναι ο ασφυκτικός έλεγχος από την περιβόητη «τρόικα», που επιτείνει την απαξίωση της πολιτικής. Και βέβαια η απαξίωση του κοινοβουλευτισμού, αν δεν ανακοπεί έγκαιρα, μπορεί ν' αποτελεί το προοίμιο της κατάλυσής του.