Ευσταθιάδης Στάθης
Μια προεδρία με άμεσα εκτελεστικά δικαιώματα θέλει για τον εαυτό του ο Ταγίπ Ερντογάν
Εναν και πλέον χρόνο πριν
από τις τουρκικές προεδρικές εκλογές έχει αρχίσει να δημιουργείται στη
χώρα προεκλογικό κλίμα. Αλλά όχι για τον απερχόμενο πρόεδρο Αμπντουλάχ Γκιουλ, ο οποίος δεν έχει δικαίωμα να διεκδικήσει μια νέα επταετία, αλλά για τον πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η συνταγματική «διευκρίνιση» του Ιανουαρίου 2012 επιτρέπει στον
πρωθυπουργό να είναι υποψήφιος για το προεδρικό αξίωμα χωρίς να
εγκαταλείψει το πρωθυπουργικό γραφείο του.
Θα είναι υποψήφιος για την προεδρία ο κ. Ερντογάν; Αγνωστο αυτή τη στιγμή. Ο ίδιος το θέλει, οι γύρω του το θεωρούν βέβαιον, αλλά ο πρωθυπουργός θέλει μια προεδρία με άμεσα εκτελεστικά δικαιώματα. Μια προεδρία που να είναι μείγμα αμερικανικού και γαλλικού τύπου. Δεν είναι εύκολο να την εξασφαλίσει. Πρέπει προηγουμένως να γίνουν γενναίες θεσμικές αλλαγές, να υπάρξει ένα νέο Σύνταγμα, και εδώ υπάρχουν δυσκολίες. Ο κ. Ερντογάν προσπαθεί να τις ξεπεράσει.
Δεν είναι εύκολος πολιτικός χαρακτήρας ο κ. Ερντογάν, αλλά η πολιτική του και ο τρόπος που χειρίζεται διαφορα ζητήματα τελευταία έχουν ανατρέψει προγνωστικά, αναλύσεις, ακόμη και αποφάσεις της τουρκικής Βουλής. Η τακτική που εφάρμοζε ως πρόσφατα ήταν απλούστατη: ανακάλυπτε έναν «εχθρό», εξαπέλυε εναντίον του δημαγωγικούς καταρράκτες, το πλήθος ζητωκραύγαζε και οι κάλπες αναδείκνυαν τον ίδιο και το κόμμα του νικητή, χωρίς απάτες, άσκηση βίας κτλ. Οι στρατιωτικοί, ο Τύπος, οι πανεπιστημιακοί, το δικαστικό σώμα ήταν ο «εχθρός» στην πρώτη εκλογική εμφάνισή του πριν από δέκα και πλέον χρόνια. Απέδωσε. Το Ισραήλ και οι πραξικοπηματίες στρατιωτικοί πήραν την πρώτη θέση στον κατάλογο των εχθρών της δεύτερης εκλογικής αναμέτρησης. Και τη δεύτερη φορά η τακτική απέδωσε. Ας σημειωθεί ότι δεν ήταν αβάσιμα τα επιχειρήματα σε βάρος του εκάστοτε «εχθρού» που παρέθετε ο κ. Ερντογάν.
Τούρκοι και ξένοι πολιτικοί αναλυτές όμως έχουν μπερδευτεί. Το τετρασέλιδο διπλωματικό έγγραφο με την «Ανάλυση της σημερινής πολιτικής κατάστασης» στην Τουρκία που έφθασε στις αρχές Φεβρουαρίου στο Κογκρέσο προλαμβάνει τον αναγνώστη με τη φράση «άνω-κάτω στη χώρα τελευταία». Με αυτό το κείμενο και με άλλα παρομοίου περιεχομένου φθάνει ο νέος αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι στην Αγκυρα την ερχόμενη Παρασκευή. Ο πρεσβευτής των ΗΠΑ Φράνσις Ριτσιαρντόνε θα του δώσει μια πολύ ζωντανή εικόνα για μερικά «φαινόμενα που γεννούν απορίες», έγραψε πρόσφατα ο «Monde». Το γεγονός ότι ο πρεσβευτής είναι στο στόχαστρο του ίδιου του Ερντογάν και όλου του κρατικού μηχανισμού επειδή σχολίασε αρνητικά την καθυστέρηση στην απονομή δικαιοσύνης στην Τουρκία ίσως κάνει πιο «πικάντικη» την ενημέρωση.
Πριν από περίπου έναν μήνα οι Τούρκοι έμειναν κατάπληκτοι βλέποντας στις οθόνες της τηλεόρασής τους - και την επομένη σε όλες τις εφημερίδες - τον κ. Ερντογάν να σφίγγει το χέρι του στρατηγού ε.α. Εργκίν Σαϊγκούν, ακριβώς εκείνου που ήταν κρατούμενος επειδή ως αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων είχε απειλήσει, τον Απρίλιο του 2007, με άμεση στρατιωτική επέμβαση αν η κυβέρνηση προχωρούσε σε κάποια θεσμικά μέτρα. Την επομένη έσπευσε ο πρόεδρος Γκιουλ να σφίξει το χέρι του στρατηγού και να φωτογραφηθεί μαζί του. Αλλάζει κατεύθυνση η κυβέρνηση, ειδικά ο κ. Ερντογάν; Δείχνουν μεταμέλεια για τη δίωξη τριακοσίων και πλέον στρατιωτικών που παραμένουν στην ανάκριση έναν και πλέον χρόνο για συμμετοχή σε πραξικόπημα; Μήπως αληθεύουν οι φήμες για «μαζική απόλυση των κρατουμένων» που θα κάνει ο κ. Ερντογάν με ταυτόχρονη απόλυση του αρχηγού των Κούρδων Αμπντουλάχ Οτσαλάν και έναρξη «ουσιαστικού διαλόγου με το πολιτικό κόμμα που εκπροσωπεί τους τρομοκράτες του ΡΚΚ»; Υπάρχουν ενδείξεις ότι δεν είναι αβάσιμη αυτή η «φήμη».
Η εκστρατεία
Νέος πιθανός «εχθρός» η Ευρωπαϊκή Ενωση
Η κυβέρνηση Ερντογάν δεν προχώρησε την έρευνα για τον βομβαρδισμό ενός χωριού σε ανατολική επαρχία που κόστισε τη ζωή σε 35 χωρικούς ούτε και περιόρισε, όπως είχε εξαγγείλει το 2011, τα έκτακτα επιδόματα σε στρατιωτικούς. Ταυτόχρονα - κατά σύμπτωση, προφανώς - βελτίωσε τις συνθήκες κράτησης των Κούρδων και του Οτσαλάν και φρόντισε να γίνει αυτό σε όλους γνωστό.
Η κυβέρνηση Ερντογάν δεν προχώρησε την έρευνα για τον βομβαρδισμό ενός χωριού σε ανατολική επαρχία που κόστισε τη ζωή σε 35 χωρικούς ούτε και περιόρισε, όπως είχε εξαγγείλει το 2011, τα έκτακτα επιδόματα σε στρατιωτικούς. Ταυτόχρονα - κατά σύμπτωση, προφανώς - βελτίωσε τις συνθήκες κράτησης των Κούρδων και του Οτσαλάν και φρόντισε να γίνει αυτό σε όλους γνωστό.
Το ΡΚΚ και οι Κούρδοι ήταν σε όλες τις εκλογικές εκστρατείες του κ. Ερντογάν ο «εχθρός». Ηταν και στις αρχές αυτής που έχει ξεκινήσει. Δεν είναι πλέον ή τουλάχιστον δεν προβάλλεται ως εχθρός. Ο κ. Ερντογάν για να εκλεγεί πρόεδρος της Δημοκρατίας πρέπει να έχει προηγουμένως έγκριση από την Εθνοσυνέλευση του νέου Συντάγματος που θα αλλάζει το πολίτευμα. Αλλά για την έγκριση χρειάζεται και τις ψήφους όχι μόνο του «κουρδικού» κόμματος αλλά και εκείνων που υποστηρίζουν μέτρα και νέες πολιτικές στην αντιμετώπιση του Κουρδικού. Ετσι, κάπως αιφνιδιαστικά, έχουμε (φραστική) ανοχή στο ΡΚΚ και, για να μην ξεσηκωθούν οι υπερπατριώτες, σφίγγουμε το χέρι ενός από τους πιο ανάλγητους στρατοκράτες.
Θα συνεχιστεί αυτή η τακτική; Με τα σημερινά δεδομένα, μάλλον ναι. Μάλιστα λέγεται ότι τους επόμενους μήνες η κυβέρνηση θα φέρει στη Βουλή «σειρά μέτρων λήθης στο παρελθόν - δημιουργικής συνύπαρξης στο μέλλον» («Le Monde»).
Καλού-κακού, όμως, θα υπάρχει και ο «εχθρός». Ετσι ακούσαμε τον κ. Ερντογάν να καταγγέλλει την ΕΕ για την «αδράνεια, αδιαφορία και απροθυμία» της να προωθήσει την ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας και να απειλεί ότι θα ζητήσει να ενταχθεί η Τουρκία στην Ομάδα της Σανγκάης. Πρακτικά αυτό είναι αδύνατον, στις Βρυξέλλες κανένας δεν ενοχλήθηκε, αλλά ο πρωθυπουργός έχει τώρα έναν «εχθρό» εναντίον του οποίου, αν χρειαστεί, θα μπορούν να στραφούν οι οπαδοί του.
