Fischer Joschka -Οι σχέσεις Ευρώπης - Τουρκίας χαρακτηρίζονται επί πολύ καιρό από
μια βαθιά αντίφαση. Αν και η συνεργασία για την ασφάλεια (ιδίως στον
Ψυχρό Πόλεμο) και οι οικονομικές σχέσεις είναι στενές, οι καίριες βάσεις
της δημοκρατίας _ ανθρώπινα δικαιώματα, ελευθερία του Τύπου, δικαιώματα
των μειονοτήτων και ανεξάρτητη Δικαιοσύνη για να επιβάλει την έννομη
τάξη _ παραμένουν αδύναμες στην Τουρκία. Αλλά και η Ιστορία έχει διχάσει
τις δύο πλευρές, όπως δείχνει η διαμάχη για την αναγνώριση της
γενοκτονίας των Αρμενίων.
Πρόσφατα οι φορτισμένες σχέσεις Ευρώπης - Τουρκίας πήραν περίεργη
τροπή. Η τουρκική κυβέρνηση κάλεσε δυο φορές τον γερμανό πρέσβη για να
διαμαρτυρηθεί για ένα μικρό σατιρικό βίντεο για τον Ερντογάν που
προβλήθηκε από την κρατική τηλεόραση της Γερμανίας, απαιτώντας ακόμη και
να απαγορευτεί το βιντεάκι.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι έμπειροι τούρκοι διπλωμάτες κατανοούν
την σχέση της Γερμανίας με την ελευθερία του Τύπου και της έκφρασης. Το
ερώτημα είναι πόση από αυτή την κατανόηση συνεχίζει να περνάει στον
πρόεδρο Ερντογάν.
Οι σχέσεις μπορεί να επιδεινωθούν σύντομα, όταν η γερμανική Βουλή
περάσει ψήφισμα για να χαρακτηριστεί γενοκτονία η μαζική δολοφονία
Αρμενίων το 1915.
Ωστόσο, παρά τις πρόσφατες αυτές διαμάχες, η ΕΕ δεν πρέπει να
παραβλέψει ότι η δεκαετιών συνεργασία με την Τουρκία είναι κρίσιμης
σημασίας και για τις δυο πλευρές. Η τιμή της συνεργασίας αυτής όμως δεν
πρέπει ποτέ να είναι η εγκατάλειψη των δημοκρατικών αρχών. Πρέπει να
επικεντρωθούμε στη διατήρηση της σχέσης και στον περιορισμό των
εντάσεων.
Η Ευρώπη δεν μπορεί να αποφύγει την γεωπολιτική γειτονιά της. Από
τον 19ο αιώνα, αναγκάζεται να αντιμετωπίζει το αποκαλούμενο «ανατολικό
ζήτημα». Σήμερα, το ανατολικό ζήτημα έχει επιστρέψει στην Ευρώπη, εξίσου
επικίνδυνο. Τα Βαλκάνια _ αναμφισβήτητα ευρωπαϊκή περιοχή _ θα
παραμείνουν ειρηνικά όσο παραμένει ζωντανή η πίστη σε ένα μέλλον εντός
της ΕΕ. Αλλά η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική είναι παγιδευμένες σε
ένα κενό εξουσίας που γεννά πολιτικές κρίσεις, αναταραχή, πόλεμο,
τρομοκρατία και τεράστιο πλήγμα στην οικονομία και την ευημερία των
ανθρώπων.
Η επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράκ, την οποία ακολούθησε η αποδυνάμωση
(πραγματική ή θεωρούμενη) της εγγύησης που προσφέρουν οι Αμερικανοί για
την ασφάλεια της περιοχής, οδήγησε στον ανοιχτό στρατηγικό ανταγωνισμό
ανάμεσα στην κορυφαία σουνιτική δύναμη, τη Σαουδική Αραβία, και την
κορυφαία σιιτική δύναμη, το Ιράν. Και η Τουρκία αναμειγνύεται σ' αυτό το
παιχνίδι.
Εν τω μεταξύ, τα περισσότερα αραβικά κράτη αδυνατούν να προσφέρουν
επαρκείς δουλειές και ευκαιρίες στους όλο και νεότερους πληθυσμούς τους,
τροφοδοτώντας την υποστήριξη προς τον θρησκευτικό εξτρεμισμό. Η διαμάχη
ανάμεσα στο Ισραήλ και τους Παλαιστινίους κλιμακώνεται πάλι, όπως και η
κουρδική μαχητικότητα. Ο πόλεμος στη Συρία (και σε ένα βαθμό στο Ιράκ),
ο οποίος θέτει υπό αμφισβήτηση τα εκατονταετή σύνορα που όρισε η
συμφωνία Σάικς-Πικό του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, αποσταθεροποιεί την
περιοχή και τροφοδοτεί την προσφυγική ροή προς την Ευρώπη.
Η στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας στη Συρία έφερε το φάσμα μιας
στρατιωτικής σύγκρουσης με ένα μέλος του ΝΑΤΟ, όταν η Τουρκία κατέρριψε
ένα ρωσικό πολεμικό αεροπλάνο. Αν το Κρεμλίνο, που απέσυρε τις δυνάμεις
του, αποφασίσει να επιστρέψει, ο κίνδυνος για μια τέτοια σύγκρουση με
όλες τις αβέβαιες επιπτώσεις της θα επιστρέψει επίσης.
Η σημερινή εκδοχή του ανατολικού ζητήματος ενέχει τεράστιους
κινδύνους για την ασφάλεια της Ευρώπης. Και εύκολα θα μπορούσε να
κορυφωθεί με μια αποξενωμένη Τουρκία, απομονωμένη στο περιθώριο της
Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής, με την δημοκρατική δυναμική της να έχει
εξαντληθεί από το άλυτο κουρδικό ζήτημα.
Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η σύγκρουση αξιών θα
συνεχίσει να καθορίζει τις σχέσεις ανάμεσα στην Ευρώπη και την Τουρκία.
Αλλά όπως έχει φανεί επί έναν αιώνα, διακυβεύονται πολύ περισσότερα _ τα
ουσιώδη συμφέροντα ασφαλείας των δύο πλευρών.
*Ο κ. Joschka Fischer ήταν υπουργός Εξωτερικών της
Γερμανίας το 1998-2005 και επικεφαλής του Κόμματος των Πρασίνων επί
σχεδόν δυο δεκαετίες
