Του Κώστα Ράπτη-Στις 30 Μαρτίου συνελήφθη στη Σμύρνη ο
Alparslan Çelik ενώ δειπνούσε μαζί με 13φίλους του. Στην κατοχή των
συνδαιτυμόνων βρέθηκαν ένα Καλάσνικοφ, ένα αυτόματο όπλο, έξι πιστόλια,
150 σφαίρες και δύο walkie-talkie. Στον Çelik, υιό ηγετικού στελέχους
του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP) της Τουρκίας έχουν απαγγελθεί κατηγορίες για την διοργάνωση μίας απόδρασης κρατουμένου το 2014 στο Elazığ της ανατολικής Τουρκίας, για απάτη στην Άγκυρα το 2015 και για παραχάραξη νομίσματος στα Μούγλα.Συμβαίνει επίσης ο Çelik να δρα εδώ και
δυόμιση χρόνια στη βόρεια Συρία, ως επικεφαλής Τουρκομάνων ανταρτών και
να θεωρείται υπεύθυνος για τον φόνο του ενός από τους δύο πιλότους του
ρωσικού Suhoi-24 που κατερρίφθη από την τουρκική Πολεμική Αεροπορία τον
περασμένο Νοέμβριο.
Ο ίδιος εμφανιζόταν σε βίντεο την ημέρα
της κατάρριψης να επαίρεται για το γεγονός, ενώ σε συνέντευξή του στο
πρακτορείο Doğan, που δόθηκε τον περασμένο Ιανουάριο στην
Κωνσταντινούπολη, λέει πολλά και ενδιαφέροντα: ότι "δεν φοβάται τους
Ρώσους” διότι "πιστεύει στον Θεό”, ότι η βοήθεια της Τουρκίας προς τους
Τουρκομάνους αντάρτες δεν επαρκεί παρά για μάχες εκ του σύνεγγυς, με
αποτέλεσμα να έχουν εγκαταλειφθεί λόγω των ρωσικών βομβαρδισμών και
έχουν καταληφθεί από τις δυνάμεις της Δαμασκού τα περισσότερα
τουρκομανικά χωριά της περιοχής του Bayırbucak, ότι όχι μόνο οι ΗΠΑ αλλά
και οι Ευρωπαίοι ενθαρρύνουν τη δημιουργία από το PYD (την αδελφή
οργάνωση του ΡΚΚ στη Συρία) ενός "κουρδικού διαδρόμου” κατά μήκος των
τουρκο-συριακών συνόρων και ότι οι ντόπιοι θα πολεμήσουν μέχρι τέλους
για να μην επιτρέψουν κάτι τέτοιο.
Ο συνδυασμός οργανωμένου εγκλήματος,
παρακράτους, Ισλάμ και εθνικισμού στο πρόσωπο του Çelik δεν είναι κάτι
το καινοφανές στα τουρκικά πράγματα – και λέει πολλά για τον τρόπο με
τον οποίο η Άγκυρα παίζει το παιχνίδι της στη Συρία.
Όμως η "απόσυρση από την κυκλοφορία” του
Çelik, έστω και με κατηγορίες άσχετες από τον φόνο του Ρώσου πιλότου,
θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα "νεύμα” της τουρκικής πλευράς προς τη Μόσχα,
ότι η ώρα της εκτόνωσης των εντάσεων στις σχέσεις των δύο πλευρών έχει
έρθει.
Ιδίως, αν αναλογισθεί κανείς ότι την
ημέρα της σύλληψης του Çelik, ο Τούρκος πρόεδρος Tayyip Erdoğan τόνιζε,
κατά την ομιλία του στο Ινστιτούτο Brookings της Ουάσιγκτον ότι οι
ρωσο-τουρκικές σχέσεις "καλλιεργήθηκαν επιτυχώς μετά την κατάρρευση της
Σοβιετικής Ένωσης” και ότι "τα περιφερειακά προβλήματα επιβάλλουν την
αποκατάσταση της συνεργασίας, καθώς η Ρωσική Ομοσπονδία και η Τουρκία
αποτελούν σημαντικές χώρες στη γεωγραφική περιοχή μας”.
Άλλωστε, η όλη επίσκεψη Erdoğan ήταν
αφιερωμένη στην αποκατάσταση αντίστοιχων εκκρεμοτήτων, αν κρίνουμε από
την συνάντησή τους με ηγέτες της αμερικανο-εβραϊκής κοινότητας, με το
νου στραμμένο στην αποκατάσταση των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ.
Η Μόσχα αντέδρασε επιφυλακτικά, με τους
εκπροσώπους τόσο του Κρεμλίνου όσο και του υπουργείου Εξωτερικών να
τηρούν στάση αναμονής ως προς το τι σηματοδοτεί η σύλληψη Çelik. Όμως
ήταν η ίδια η ρωσική πλευρά που εγκαινίασε τα θετικά μηνύματα.
Όλως αιφνιδίως η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας της Ρωσίας
επέτρεψε την επανάληψη των πτήσεων της Ural Airlines (επτά την
εβδομάδα) από το Ροστόφ, το Νίζνι Νοβγκορόντ και το Καζάν προς την
Αττάλεια, αγαπημένο προορισμό εκατομμυρίων Ρώσων τουριστών. Στις 24
Μαρτίου, μάλιστα, η πρόεδρος της Άνω Βουλής Valentina Matviyenko (τρίτη
στην ιεραρχία του ρωσικού κράτους) δήλωσε ότι οι ρωσοτουρκικές σχέσεις
"πρέπει να βγουν από την κατάψυξη” και ότι προϋπόθεση για αυτό είναι με
κάποιον τρόπο να αναλάβει η Τουρκία την ευθύνη για την κατάρριψη του
Suhoi-24.
Όμως, η σημαντικότερη κίνηση από ρωσικής
πλευράς είναι ασφαλώς η ανακοίνωση της "απόσυρσης” των ρωσικών δυνάμεων
από τη Συρία και η επίμονη επένδυση της Μόσχας στην επιτυχία των
συνομιλιών για μια πολιτική διευθέτηση της συριακής κρίσης.Η έκφραση της επιθυμίας για αποκλιμάκωση
γίνεται βέβαια περισσότερο "πειστική”, αν συνυπολογισθεί η ανακατάληψη
(με ρωσική βοήθεια) της Παλμύρας από τα χέρια των τζιχαντιστών: ο
συσχετισμός στην περιοχή έχει σαφώς αλλάξει και το κλίμα
(συμπεριλαμβανομένων των ονείρων για "αλλαγή καθεστώτος” στη Δαμασκό)
επίσης.Η ανοιχτή γραμμή την οποία διατηρεί η Ρωσία
με το Κατάρ (όπως με τις δύο τηλεφωνικές συνομιλίες του Putin με τον
Εμίρη Tamim τον τελευταίο μήνα) σίγουρα διευκολύνει την μεταβίβαση
μηνυμάτων από και προς την Άγκυρα.
Η αναζωπύρωση των εχθροπραξιών ανάμεσα
στην Αρμενία, στενός σύμμαχο της Ρωσίας, και το Αζερμπαϊτζάν ("αδελφό
έθνος” της Τουρκίας) για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ αποτελεί, βεβαίως, προφανή
επιπλοκή ή ίσως ανάληψη της πρωτοβουλίας από κύκλους που δεν επιθυμούν
την ρωσοτουρκική επαναπροσέγγιση – αν και η Μόσχα διατηρεί το προνόμιο
να αποτελεί τον μόνο τρίτο που μπορεί να μεσολαβήσει ως εξίσου αποδεκτός
και από τα δύο αντιμαχόμενα καυκασιανά κράτη.
Σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία του Tayyip
Erdoğan έχει σοβαρά κίνητρα να επανεξετάσει τον "φάκελο” των σχέσεών της
με τη Ρωσία: οι φόβοι της σχετικά με το Κουρδικό ζήτημα προορίζονται να
την φέρουν πιο κοντά σε όσους μοιράζονται αντίστοιχες ανησυχίες, όπως
λ.χ. το Ιράν (το οποίο προσφάτως φρόντισε να επισκεφθεί ο Τούρκος
πρωθυπουργός), αλλά ακόμη και η Δαμασκός. Η αντίδραση στα σχέδια του
κουρδικού στοιχείου για ομοσπονδιοποίηση της Συρίας τις πιο ετερόκλητες
δυνάμεις, ενώ ο πρωταγωνιστικός της ρόλος στην διαδικασία των συνομιλιών
μετατρέπει την Ρωσία σε έναν πιθανό συνήγορο που θα μπορούσε να λάβει
υπόψη του τις τουρκικές ανησυχίες.
Αντιθέτως, η ψυχρότητα στις σχέσεις
Τουρκίας-Δύσης γίνεται όλο και πιο εμφανής: από την άρνηση του Barack
Obama να δεχθεί επισήμως τον Erdoğan ή να συμμετάσχει στα εγκαίνια
αμερικανικού τεμένους που ανεγέρθηκε με τουρκική χρηματοδότηση, μέχρι
τις ευρωπαϊκές αντιδράσεις στα θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην
Τουρκία κάτι έχει αλλάξει – και ο ισχυρός άνδρας της Άγκυρας δεν μπορεί
παρά να το έχει αισθανθεί...
