Από
τη στήλη αυτή ασκήθηκε κατά καιρούς έντονη κριτική στην εξωτερική
πολιτική του Προέδρου Ομπάμα. Ειδικά για τον πόλεμο στο Αφγανιστάν, για
το Γκουαντάναμο, τα βασανιστήρια της CIA και τις μυστικές φυλακές σε
διάφορες χώρες, όπως και για την εχθρική πολιτική του απέναντι στα
προοδευτικά καθεστώτα της Λατινικής Αμερικής. Εντούτοις, προς το τέλος
της θητείας του, ο Αμερικανός Πρόεδρος άσκησε μια πιο υπεύθυνη εξωτερική
πολιτική και κατάφερε να κλείσει δύο μακροχρόνιες πληγές της εξωτερικής
πολιτικής της χώρας του. Είναι πολύ πιθανόν ότι θα μείνει στην ιστορία
των ΗΠΑ ως ο πρόεδρος που τόλμησε, παρά τις έντονες αντιδράσεις που
συνάντησε, την ομαλοποίηση των σχέσεων των ΗΠΑ με το Ιράν και την Κούβα.
Στην περίπτωση του Ιράν βρέθηκε αντιμέτωπος με τους παραδοσιακούς συμμάχους των ΗΠΑ, το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία, ενώ δέχτηκε και την πίεση του πανίσχυρου εβραϊκού λόμπι και αυτήν του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος που ελέγχει το Κογκρέσο. Στην περίπτωση της Κούβας βρέθηκε αντιμέτωπος με το πανίσχυρο λόμπι των Κουβανών εξορίστων στο Μαϊάμι το οποίο οι προηγούμενοι πρόεδροι δεν τολμούσαν να αντιμετωπίσουν και όταν ακόμη αντιλαμβάνονταν την ανάγκη τερματισμού του ψυχρού πολέμου με την Κούβα. Ασφαλώς και στις δύο περιπτώσεις υπάρχουν και ισχυρά συμφέροντα που θα επωφεληθούν από τα πολιτικά ανοίγματα του Ομπάμα. Μια εξωτερική πολιτική, ειδικά στις ΗΠΑ, δεν ασκείται στο κενό. Είναι το αποτέλεσμα της ισορροπίας αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων που κάποια στιγμή θα συναντηθούν σε μια κοινή συνισταμένη διαλεκτικής σύνθεσης ή θα επικρατήσει η ομάδα των πιο ισχυρών.
Εκτός όμως από τις δύο αυτές περιπτώσεις, που είναι έντονα
επικοινωνιακές, πρέπει να σημειωθεί και η επιφύλαξη που είχε ο Ομπάμα
για την ανατροπή του Καντάφι στη Λιβύη και κυρίως η άρνησή του για
επέμβαση στη Συρία. Ειδικά στο θέμα της Συρίας έχει αναφερθεί ότι
δέχτηκε έντονη πίεση για στρατιωτική επέμβαση τόσο από κάποιους
Ευρωπαίους συμμάχους των ΗΠΑ και ειδικά από τη Γαλλία, όσο και από το
ίδιο το αμερικάνικο κατεστημένο του αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών
και του Πενταγώνου. Αναφέρτηκε μάλιστα πως οι δύο υπουργοί του των
Εξωτερικών, η Χίλαρι Κλίντον πρώτα και ο Τζον Κέρι στη συνέχεια, πίεζαν
για μια τέτοια επέμβαση.
Ο Ομπάμα πήγε κόντρα σ' αυτό το ρεύμα και απέφυγε επίσης τη σύγκρουση με τη Μόσχα, σωστά υπολογίζοντας πως αν υπάρχει μία ελπίδα ειρήνευσης στη Συρία θα προέλθει από τη συνεργασία Αμερικανών και Ρώσων. Για τον ίδιο λόγο άλλωστε, έχουν κατέβει κατά πολύ οι τόνοι της αντιπαράθεσης και σε σχέση με την Ουκρανία. Αλλά ακόμη και στην Ασία, όπου η πολιτική Ομπάμα παραμένει επιθετική, έχει καταφέρει, παρά τις έντονες διαφορές, μίας μορφής συνύπαρξη με το Πεκίνο.
Ο Ομπάμα πήγε κόντρα σ' αυτό το ρεύμα και απέφυγε επίσης τη σύγκρουση με τη Μόσχα, σωστά υπολογίζοντας πως αν υπάρχει μία ελπίδα ειρήνευσης στη Συρία θα προέλθει από τη συνεργασία Αμερικανών και Ρώσων. Για τον ίδιο λόγο άλλωστε, έχουν κατέβει κατά πολύ οι τόνοι της αντιπαράθεσης και σε σχέση με την Ουκρανία. Αλλά ακόμη και στην Ασία, όπου η πολιτική Ομπάμα παραμένει επιθετική, έχει καταφέρει, παρά τις έντονες διαφορές, μίας μορφής συνύπαρξη με το Πεκίνο.
Ασφαλώς υπάρχουν πολλαπλά αδύνατα σημεία στη εξωτερική πολιτική που ακολούθησε ο Πρόεδρος Ομπάμα και που θα αναδειχτούν μελλοντικά. Συγκριτικά όμως με την Ευρώπη και την αδυναμία της να ξεφύγει από τη μιζέρια, η πολιτική του Ομπάμα φαντάζει κατά πολύ πιο υπεύθυνη. Το μεν Βερολίνο, που βρέθηκε επικεφαλής της Ευρώπης, αποδεικνύεται ανίκανο να χειριστεί τόσο την οικονομική κρίση όσο και το προσφυγικό πρόβλημα, όπως ανίκανο αποδείκτηκε στο παρελθόν να χειριστεί και το θέμα της Ουκρανίας. Το δε Παρίσι, η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη της Ευρώπης, ακολούθησε μια τυχοδιωχτική πολιτική τόσο στην περίπτωση της Λιβύης με τον Σαρκοζί όσο και με τις επεμβάσεις του Ολάντ στην Αφρική και την επιμονή του για στρατιωτική επέμβαση στη Συρία.
Ακόμη και απέναντι στην Τουρκία, ο Ομπάμα κρατά κάποιες αποστάσεις τον τελευταίο καιρό, σε αντίθεση με τους Ευρωπαίους και ειδικά με την Άνγκελα Μέρκελ που εκλιπαρεί τον Ερντογάν να αντιμετωπίσει το Προσφυγικό για λογαριασμό της Ευρώπης. Η τελευταία άλλωστε συμφωνία της Ευρώπης με την Άγκυρα στο θέμα αυτό έδειξε πόσο μυωπική είναι η ευρωπαϊκή πολιτική για την αντιμετώπισή του.
Όπως μυωπική και μερκαντιλίστικη είναι η ευρωπαϊκή πολιτική απέναντι στη Σαουδική Αραβία, τον κυριότερο -μαζί με την Τουρκία- χρηματοδότη και υποστηρικτή του Ισλαμικού Κράτους-ISIS. Την ίδια Σαουδική Αραβία που με τα πετροδολάριά της εκτρέφει τον ισλαμικό φανατισμό στην καρδιά της Ευρώπης. Και η Ευρώπη το ανέχεται με αντάλλαγμα τα δισεκατομμύρια που παίρνει από τον οπλισμό που πουλά στους Σαουδάραβες. Έτσι θα καταπολεμηθεί η τρομοκρατία;
Υπ' αυτές τις συνθήκες δεν εκπλήσσει καθόλου γιατί η Ευρώπη είναι υποχρεωμένη να αποδέχεται την αμερικανική ηγεμονία, σε μια στιγμή που θα είχε τη δυνατότητα με μια διαφορετική πολιτική να αυτονομηθεί και να γίνει ένας διαφορετικός πόλος του παγκόσμιου συστήματος. Η ευρωπαϊκή μιζέρια είναι τέτοια που δέχεται ακόμη και παραινέσεις «προοδευτισμού» από την Ουάσιγκτον, τόσο στα θέματα της οικονομίας όσον και σε αυτά της εξωτερικής πολιτικής
Υ.Γ.
Το μέλλον της Ευρώπης
Το μέλλον ανήκει
στους τειχοποιούς
που μαθήτευσαν στην Τροία.
Να προβλέψουν όμως
για τον Δούρειο Ίππο
και να θυμούνται
την προφητεία της Κασσάνδρας...
στους τειχοποιούς
που μαθήτευσαν στην Τροία.
Να προβλέψουν όμως
για τον Δούρειο Ίππο
και να θυμούνται
την προφητεία της Κασσάνδρας...
*Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών
στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου
Κρήτης.
