Ισραήλ: Μία χώρα σε αναζήτηση αφηγήματος Η ισραηλινή κοινωνία βιώνει τα δικά της αδιέξοδα σε ένα περιβάλλον ανασφάλειας τόσο εντός όσο και εκτός των τειχών

Αν περπατήσει κανείς το βράδυ στους δρόμους του Τελ Αβίβ, του έρχεται στο μυαλό η Νέα Υόρκη - αν και σε… μεσανατολική κλίμακα. Πολύς νέος κόσμος στον δρόμο, άπειρα μπαρ στα οποία ο κόσμος περνά καλά, ανεμελιά. Οι νέοι ντύνονται όμορφα, μοντέρνα - μάλλον σε απόλυτη αντίθεση με τον κομφορμισμό της Ιερουσαλήμ.. Εκεί τα πράγματα είναι διαφορετικά - ιδιαίτερα υπό το φως της ημέρας. Οι συντηρητικοί ορθόδοξοι Εβραίοι είναι πολλοί και μάλιστα αυξάνονται. Η «ελευθεριότητα» του Τελ Αβίβ δεν υπάρχει και η βαρύτητα της ιστορίας της πόλης θέτει τα όρια στη συμπεριφορά.

Το Ισραήλ είναι σήμερα μία χώρα σε αναζήτηση νέου εθνικού αφηγήματος. Έχοντας μάθει να ζει μέσα σε ένα περιβάλλον δύσκολο και εν πολλοίς εχθρικό, το ισραηλινό κράτος οικοδόμησε από την ίδρυσή του και μετά ισχυρούς θεσμούς και δομές που το βοήθησαν να επιβιώσει στον «χομπσιανό κόσμο» της Μέσης Ανατολής. Το Ισραήλ βιώνει όμως αδιέξοδα τόσο εσωτερικά - κοινωνικά όσο και εξωτερικά - περιφερειακά.

Η συντηρητικοποίηση της κοινωνίας είναι εμφανής και αυτό αποτυπώνεται και στους πολιτικούς συσχετισμούς. Αυτό το γεγονός δυσχεραίνει, με τη σειρά του, την εξεύρεση μίας λύσης στο Παλαιστινιακό που αποτελεί «χαίνουσα πληγή». Οι λύσεις στα δύο μέτωπα δεν θα είναι εύκολες και θα δοκιμάσουν τις αντοχές του κράτους που ίδρυσε, δια πυρός και σιδήρου, ο Νταβίντ Μπεν - Γκουριόν το 1948.

Πριν από λίγες ημέρες, «Το Βήμα» βρέθηκε στο Ισραήλ για περίπου μία εβδομάδα, κατόπιν πρόσκλησης του υπουργείου Εξωτερικών σε ομάδα ελλήνων δημοσιογράφων. Επισκεφθήκαμε την Ιερουσαλήμ, το Τελ Αβίβ και τη Γάζα. Οι αντιθέσεις ήταν βαθιές, αλλά υπήρχε δύο κοινές συνισταμένες: ο φόβος και η αβεβαιότητα. Δεν είναι να απορεί όμως κανείς που αυτό συμβαίνει. Την Πέμπτη 19 Νοεμβρίου, εν πορεία προς το Ινστιτούτο Εθνικών Στρατηγικών Μελετών (INSS), μάθαμε ότι έγιναν δύο επιθέσεις με μαχαίρι - η μία στην Ιερουσαλήμ και η δεύτερη στο Τελ Αβίβ. Απολογισμός; Πέντε νεκροί.

«Προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τη βία των τελευταίων μηνών με βάση την έννοια της ιντιφάντα. Πρόκειται για λανθασμένη αντίληψη» μας λέει ο Κόμπι Μίκαελ, ερευνητής στο INSS. Πράγματι, η έξαρση της βίας κατά τους τελευταίους μήνες, με τα εν ψυχρώ μαχαιρώματα Ισραηλινών ακόμη και από παιδιά 15 ετών, δεν έχει καμία σχέση με την ιντιφάντα. Δεν πρόκειται για κάτι οργανωμένο και σύμφωνα με τον κ. Μίκαελ η ορθή του ερμηνεία ακόμη αναζητείται.

Κατ' αυτόν, τα γεγονότα της τελευταίες πενταετίας στη Μέση Ανατολή, η δυναμική επανεμφάνιση του τζιχαντισμού, αλλά και η απονομιμοποίηση της σημερινής παλαιστινιακής ηγεσίας υπό τον Μαχμούντ Αμπάς στη Ραμάλα της Δυτικής Όχθης. Αν αυτό συνδυαστεί, πάντα κατά τον κ. Μίκαελ, με το γεγονός ότι επί πολλά χρόνια η σημερινή νεολαία γαλουχήθηκε να μισεί το Ισραήλ, ίσως να μπορούν να βρεθούν ορισμένες απαντήσεις.

Αυτό που είναι ξεκάθαρο όμως είναι ότι η τελευταία έξαρση βίας συντρίβει ψυχολογικά τους Ισραηλινούς και όχι μόνο τους Εβραίους αλλά και τους Άραβες. Πλέον, ο εχθρός είναι εκεί, αλλά δεν είναι σαφής. Στο Ισραήλ, ο νόμος επιτρέπει ότι εφόσον διαπράξεις ποινικό αδίκημα μπορεί να πας φυλακής ακόμη και αν είσαι κάτω των 14 ετών. Αυτό δεν κρίνεται πλέον αρκετό. Οι Ισραηλινοί χτυπούν για να σκοτώσουν.

Το αποτέλεσμα είναι ότι ακόμη και η συλλογιστική των δύο κρατών χάνει συνεχώς έδαφος. Όπως εξηγούν κυβερνητικοί και διπλωματικοί αξιωματούχοι που παρατηρούν στενά τις εξελίξεις, πολιτικοί όπως ο Ναφταλί Μπένετ, ηγέτης του εθνικιστικού κόμματος Habayit ha Yehudi που ελέγχει πλέον τα υπουργεία Δικαιοσύνης και Εκπαίδευσης στον εύθραυστο κυβερνητικό συνασπισμό του Βενιαμίν Νετανιάχου, θεωρούν ότι δεν χρειάζονται δύο κράτη.

Το ερώτημα που τους απασχολεί λαμβάνει πλέον ηθικές διαστάσεις. Τι είδους κοινωνία θέλει το Ισραήλ; Θα είναι ένα εβραϊκό ή ένα δημοκρατικό κράτος που θα σέβεται τα δικαιώματα όλων των πολιτών. Είναι σαφές ότι, μεσοπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα, η επιλογή ενός αμιγούς εβραϊκού κράτους θα μπορούσε να οδηγήσει σε μία μορφή απαρτχάιντ. Καθώς μάλιστα ο πληθυσμός των υπερορθοδόξων Εβραίων αυξάνεται (σσ. οι οποίοι απολαμβάνουν σειρά προνομίων, όπως πχ ότι δεν πηγαίνουν στρατό, αλλά προτιμούν να προσεύχονται καθημερινά στο Τείχος των Δακρύων ή στη διπλανή συναγωγή), η κατάσταση περιπλέκεται έτι περαιτέρω.

Ωστόσο, η εμπλοκή στις διαπραγματεύσεις με την παλαιστινιακή πλευρά δεν προσφέρει διεξόδους. Οι Ισραηλινοί θεωρούν ότι ο Μαχμούντ Αμπάς (τον οποίο εξακολουθούν να αποκαλούν Άμπου Μάζεν) δεν είναι πλέον ικανός να συμβάλει στην εξεύρεση λύσης. Στελέχη του ισραηλινού υπουργείου Εξωτερικών με τα οποία εκτενώς συνομιλήσαμε για τις προοπτικές της ισραηλινοπαλαιστινιακής διένεξης σημειώνουν ότι η ιστορική ηγεσία της PLO φθάνει στο τέλος της και έχει διαμορφωθεί η αίσθηση ότι δεν υπάρχει συνομιλητής στην άλλη πλευρά.

Η απόφαση του Άμπου Μάζεν να διεθνοποιήσει το Παλαιστινιακό με τις κινήσεις του στα Ηνωμένα Έθνη για αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους δεν λαμβάνουν υπόψη την κατάσταση επί του εδάφους τονίζουν ισραηλινοί αξιωματούχοι. «Δεν ενεργεί σαν να επιθυμεί μία λύση στη βάση δύο κρατών» σημειώνει η Αγελέτ Ναχμίας - Βέρμπιν, βουλευτής των Εργατικών που έχει ελληνικές ρίζες και είναι επίσης επικεφαλής της Ελληνοϊσραηλινής Επιτροπής Φιλίας της Κνέσετ.

Ο Πρόεδρος της Κνέσετ Γιούλι - Γιοέλ Έντελστάιν, με τον οποίο επίσης συναντηθήκαμε, παραδέχεται πως σε ό,τι αφορά σε θέματα ασφαλείας «η πραγματικότητα είναι ότι υπάρχει μία στροφή προς τα δεξιά. Υπάρχει έντονο συναίσθημα απογοήτευσης» λέει. Και προσθέτει ότι η ιδέα μίας συνολικής λύσης έχει πλέον απομακρυνθεί. Κατά τον ίδιο, μία τρίτη απογοήτευση μετά από αυτές που, όπως σημειώνει, έγιναν από τον Γιτζάκ Ράμπιν και τον Αριέλ Σαρόν θα είναι καταστροφική για την ειρηνευτική διαδικασία.

Την ίδια στιγμή, στη Λωρίδα της Γάζας, η Χαμάς εξακολουθεί να επιδεικνύει συνοχή, αν και υπάρχουν ορισμένες ρωγμές. Ήδη, το Ισλαμικό Κράτος έχει αρχίσει να αποκτά έχει οπαδούς στη Γάζα και η Χαμάς δεν διστάζει ακόμη και να κρεμάσει ανθρώπους που συνεργάζονται μαζί του. Το Ισραήλ ελέγχει πλέον πλήρως τη ροή ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη στενή αυτή λωρίδα γης στην οποία κατοικούν 1,8 εκατομμύρια άνθρωποι. Η βοήθεια διοχετεύεται από το πέρασμα Κερέμ Σαλόμ  (το πέρασμα προσώπων γίνεται στο Ερέζ).

Όπως μας λέει ο Άμι Σακέντ, που ανήκει στο υπουργείο Άμυνας και επιβλέπει όλη αυτή τη διαδικασία στο Κερέμ Σαλόμ, περίπου 850 φορτηγά με τρόφιμα περνούν καθημερινά στη Γάζα. Ωστόσο, καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια για να περιοριστεί το λαθρεμπόριο και να αποτραπεί η είσοδος στη Γάζα υλικών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε για κατασκευή ρουκετών (όπως πχ χημικά) είτε για κατασκευή σηράγγων. Είναι πάντως ξεκάθαρο ότι η στρατηγική απόφαση της νέας αιγυπτιακής ηγεσίας υπό τον Πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ - Σίσι να κόψει κάθε επαφή με τη Χαμάς έχει βοηθήσει πολύ το Ισραήλ. Οι Αιγύπτιοι έσκαψαν μία περιοχή βάθους 2 χιλιομέτρων στο έδαφός του για να ξεθάψουν τα τούνελ που συνέδεαν τη Γάζα με το Σινά, ενώ οι Ισραηλινοί επέτρεψαν στο Κάιρο να μεταφέρει βαρύ οπλισμό στη Χερσόνησο όπου η παρουσία του Ισλαμικού Κράτους έχει ενισχυθεί επικίνδυνα.

Αθανασόπουλος Αλ. Άγγελος