Αδάμ Γιαννίκος ,-Οι ηγέτες των είκοσι μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου έχουν πάρει θέση
για την οικογενειακή φωτογραφία κατά την επίσημη έναρξη των εργασιών
της συνόδου κορυφής των G20 στην Αττάλεια της Τουρκίας, στις 15
Νοεμβρίου 2015. Στον πολυπολικό κόσμο της εποχής μετά την κρίση οι ΗΠΑ
διατηρούν τον ηγεμονικό τους ρόλο, αλλά τα διδάγματα του παρελθόντος δεν
τις επιτρέπει να προχωρούν σε μονομερείς ενέργειες, χωρίς προηγουμένως
να έχουν διασφαλιστεί οι συμμαχίες στο πεδίο. Στις χίλιες λέξεις της
φωτογραφίας περιγράφεται η υπόσχεση που έδωσαν από το Regnum Carya
Resort οι ισχυροί του πλανήτη να συνεννοηθούν και να συνεργαστούν στη
μάχη κατά της τρομοκρατίας - Πηγή: REUTERS/Jonathan Ernst
Η κατάρριψη του ρωσικού βομβαρδιστικού Su-24M
από καταδιωκτικά μαχητικά F-16 Fighting Falcon της τουρκικής αεροπορίας
στις 24 Νοεμβρίου έκανε τη διεθνή κοινή γνώμη να συνειδητοποιήσει ότι
στη Συρία διεξάγεται κανονικός πόλεμος, στον οποίο τα εμπλεκόμενα μέρη
συμμετέχουν με πραγματικά όπλα και όχι με χτυπήματα στις διάφορες
ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, και ανέδειξε τα τέσσερα παλιά
στοιχήματα που παίζονται στη Συρία.
Από
τις πρώτες ώρες της αναγγελίας της είδησης, το ερώτημα που αιωρούνταν
στο διεθνή Τύπο ήταν κατά πόσο είναι πιθανό να ξεσπάσει πόλεμος μεταξύ
Ρωσίας και Τουρκίας, πυροδοτώντας ευρύτερη σύγκρουση σε παγκόσμια
κλίμακα.
Μπορεί ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος να μην ξεκίνησε, όμως εδώ και καιρό στις διεθνείς αναλύσεις γίνεται λόγος για ένα μεγάλο proxy war, όπου ΗΠΑ και Ρωσία πολεμούν δι’ αντιπροσώπων σε διάφορα μέτωπα ανά τον κόσμο. Το αν έχει ή όχι σημασία πώς θα ονομαστεί αυτός ο μεγάλος πόλεμος το ξέρουν καλύτερα τα θύματά του, που είτε χάνονται στο πεδίο της μάχης είτε παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς
Αυτή η ιδιότυπη σύγκρουση αποτυπώνεται ιδιαίτερα στο μέτωπο της Συρίας, όπου πίσω από την αντιπαράθεση Ουάσιγκτον-Μόσχας μπορεί κανείς να στοιχίσει τα δίπολα Σουνίτες-Σιίτες, Σαουδική Αραβία – Ιράν, Άγκυρα-Δαμασκός, τα οποία -όπως εμφανίστηκαν στη Β. Αφρική (ισλαμική άνοιξη – αραβικός εθνικισμός)- διατηρούν ρίζες σε περασμένες δεκαετίες, αγγίζοντας ευρύτερα θέματα ιστορίας και πολιτικής φιλοσοφίας (ιμπεριαλισμός, οριενταλισμός, ευρωκεντρισμός κοκ), που διαθλώνται σήμερα μέσα από το πρίσμα της παγκοσμιοποίησης.
Αν για τη Ρωσία το πρόβλημα είναι η επιχειρούμενη εκδίωξή της από την Ανατολική Μεσόγειο μέσα από την ανατροπή του σύμμαχου καθεστώτος Άσαντ, τότε στρατηγικός της στόχος δεν μπορεί παρά να είναι η με κάθε τρόπο -όχι διατήρηση προσωπικά του Άσαντ στην εξουσία, αλλά- συμμετοχή του συστήματός του στη νέα νομή της εξουσίας στη Δαμασκό και η επαναδιαπραγμάτευση της συμμετοχής της, με δεδομένο ότι η Μόσχα συμφωνεί στη μετάβαση.
Δύο ημέρες μετά την κατάρριψη του βομβαρδιστικού Su-24M, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας ανακοίνωσε ότι παραδόθηκαν τα πρώτα υπερσύγχρονα μαχητικά Su-35S -από την πρώτη παρτίδα 48 σκαφών που παράγει η KnAAPO (Komsomolsk-on-Amur Aircraft Production Association) και εντάχθηκαν στις δυνάμεις της ρωσικής Άπω Ανατολής. Στις 3 Φεβρουαρίου, ο Ρώσος υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σόιγκου (Sergei Shoygu) είχε δηλώσει σε συνέντευξη Τύπου ότι η ένταξη του νέου τύπου αεροσκάφους, -που είναι μετεξέλιξη της οικογένειας των επιτυχημένων Su-30- στον ρωσικό στόλο εντός του 2015 «είναι το βασικό έργο στον προγραμματισμό του έτους». Στις 20 Νοεμβρίου, το Reuters μετέδωσε ότι υπογράφηκε συμβόλαιο αξίας 2 δισ. δολαρίων ανάμεσα σε Μόσχα και Πεκίνο για την αγορά 24 Su-35S, ύστερα από διαπραγματεύσεις που κράτησαν τρία χρόνια. Η Κίνα γίνεται η πρώτη αγοράστρια του συγκεκριμένου αεροσκάφους, το οποίο είχε εντυπωσιάσει τους υποψήφιους αγοραστές στο Paris Air Show 2013. Στις 19 Σεπτεμβρίου, μεταδόθηκε ότι η Ρωσία στέλνει τέσσερα από τα καλύτερα αεροσκάφη του στόλου της στη Συρία. Τα Su-30SM, που εντάχθηκαν στην πολεμική αεροπορία το 1996, εθεάθησαν στη ρωσική βάση Χμεϊμίν (Khmeimin), που συνορεύει με το διεθνές αεροδρόμιο Bassel al-Assad στη Λαττάκεια. Μια μέρα νωρίτερα , ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Άστον Κάρτερ (Ashton Carter) και ο Σόιγκου είχαν τηλεφωνική επικοινωνία, όπου συμφώνησαν να συζητήσουν περαιτέρω γύρω από τους μηχανισμούς απεμπλοκής και αποκλιμάκωσης στη Συρία. Όπως έχει μεταδώσει το BBC, με την προσθήκη των τεσσάρων Su-30SM, οι Ρώσοι έχουν ρίξει στο μέτωπο της Συρίας 6 Su-34S, 12 Su-24M2, 20 ελικόπτερα 20 Mi-17s και Mi-24/35s και 2 μεταγωγικά Il-20s - Πηγή: Υπουργείο Άμυνας Ρωσικής Ομοσπονδίας
Το μοντέλο Λιβύης, που εφαρμόστηκε στη Συρία -με ενίσχυση της σουνιτικής αντιπολίτευσης εναντίον ενός κοσμικού δικτάτορα-, κατέρρευσε φέτος αφενός λόγω των μη διαχειρίσιμων προσφυγικών ροών που απειλούν να ανατρέψουν τις σαθρές δημοσιονομικές ισορροπίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφετέρου λόγω της εκτρωματικής μεταφύτευσης του Ισλαμικού Κράτους στους ταξικούς και δημογραφικούς συσχετισμούς των ευρωπαϊκών μητροπόλεων.
Και οι δύο περιπτώσεις καταδεικνύουν την έλλειψη ετοιμότητας του ενωσιακού πολιτικοοικονομικού μοντέλου να διαχειριστεί τις συνέπειες των στοιχημάτων που έθεσε τόσο στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, όσο και νωρίτερα στη διαχείριση της παγκοσμιοποίησης εντός και εκτός των συνόρων του.
Σε κάθε περίπτωση, η μετριοπαθής αντιπολίτευση, όπως το είχε θέσει σε ομιλία του στο Χάρβαρντ τον Οκτώβριο του 2013 ο ίδιος ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν (Joe Biden), ήταν «καταστηματάρχες όχι πολεμιστές, ήταν τα συνήθη στοιχεία της μεσαίας τάξης αυτής της χώρας». Τελικά, τον πόλεμο κατά του καθεστώτος Άσαντ ανέλαβαν ακραίοι ισλαμιστές και μεταλλαγμένοι τρομοκράτες που χρηματοδοτούνταν από τον σουνιτικό περίγυρο.
Το στοίχημα πλέον για τις ΗΠΑ είναι να ενεργοποιήσει συμμαχίες που θα ξαναβάλουν το τζίνι στο λυχνάρι, ώστε σε δεύτερο χρόνο να επανεκκινηθεί σε νέα βάση η πορεία δημοκρατικής μετάβασης, με την ελπίδα να παγιωθούν στη χώρα οι οικονομικές δομές που θα την κάνουν μέρος του νέου πολυπολικού κόσμου, όπου θα εξακολουθούν να ηγεμονεύουν οι ΗΠΑ.
Η στρατιωτική ισχύς της Τουρκίας τροφοδοτεί το όραμα περιφερειακής δύναμης που καλλιεργεί το καθεστώς Ερντογάν και το «Στρατηγικό Βάθος» του Αχμέτ Νταβούτογλου, βιβλίο που για πρώτη φορά το 2001 περιέγραψε μια Pax Ottomana για τον 21ο αιώνα - Πηγή: Credit Suisse Reseach Institute, "The End of Globalization or a more Multipolar World?", Σεπτέμβριος 2015
Έκθεση της Credit Suisse που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο, έθετε το ερώτημα: «το τέλος της παγκοσμιοποίησης ή ένας περισσότερο πολυπολικός κόσμος»;
Το συμπέρασμα που περιέγραφε η έκθεση σε αδρές γραμμές ήταν ότι ο κόσμος σήμερα μεταβαίνει ηπίως από μια κατάσταση πλήρους παγκοσμιοποίησης σε μια πολυπολική κατάσταση. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι το παγκόσμιο σύστημα εμφανίζεται περισσότερο πολυπολικό όσον αφορά στο εμπόριο και την οικονομική δραστηριότητα, αλλά στην χρηματοπιστωτική του διάσταση εξακολουθεί να ορίζεται από την αμερικανική κυριαρχία στις αγορές.
Στις 48 σελίδες εκείνης της έκθεσης, οι συντάκτες της παρέθεσαν και τις εκτιμήσεις τους γύρω από τους γεωπολιτικούς κινδύνους, όπως αυτοί συσχετίζονται με τη στρατιωτική ισχύ κομβικών χωρών, με δεδομένο ότι οι εντάσεις στις διεθνείς σχέσεις αποτελούν τροχοπέδη για την παγκόσμια ανάκαμψη.
Ανάμεσα σε είκοσι χώρες, η Ρωσία κατατάσσεται δεύτερη ως προς τη στρατιωτική της ισχύ –με τις ΗΠΑ στην πρώτη θέση-, ενώ η Τουρκία κατατάσσεται στη δέκατη θέση –πίσω από τη Μ. Βρετανία.
Η έκθεση διευκρινίζει ότι στους δείκτες δεν προσμετρώνται οι δυνατότητες που απορρέουν από την πυρηνική ισχύ, που κατά 90% συγκεντρώνεται στο τακτικό πυρηνικό οπλοστάσιο ΗΠΑ-Ρωσίας. Παράλληλα, σημειώνει ότι η μεγαλύτερη παραμετροποίηση αεροπλανοφόρων και υποβρυχίων αλλάζει την εικόνα υπέρ των χωρών εκείνων που διαθέτουν περισσότερα τέτοια μέσα, τοποθετώντας άλλες -όπως η Γερμανία- χαμηλότερα στη λίστα.
Μπορεί να ξεσπάσει ο Γ’ ΠΠ με αφορμή τη σύγκρουση του νο.2 και του νο.10 της κατάταξης, όπως το αντιλαμβάνεται ένα από τα μεγαλύτερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα του κόσμου;
Ένα τουρκικό F-16 της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας (Türk Hava Kuvvetleri) ετοιμάζεται να απογειωθεί κατά τη διάρκεια της μεγάλης στρατιωτικής άσκησης «Αετός της Ανατολίας» (“Anatolian Eagle”), που διεξήχθη σε εθνικό επίπεδο στο Ικόνιο, στις 28 Απριλίου 2010. Μαχητικό αυτού του τύπου κατέρριψε το ρωσικό βομβαρδιστικό Su-24M στα συροτουρκικά σύνορα της επαρχίας Χατάι στις 24 Νοεμβρίου 2015. Στη φετινή διεθνή άσκηση Anatolian Eagle, που πραγματοποιήθηκε στο Ικόνιο, μεταξύ 8-19 Ιουνίου 2015 συμμετείχαν δυνάμεις από τις ΗΠΑ, Γερμανία, Βρετανία, Ισπανία και το ΝΑΤΟ. Το 2009, είχε προκληθεί ένταση, όταν η Άγκυρα ακύρωσε την προγραμματισμένη συμμετοχή του Ισραήλ στην άσκηση. Το σύνολο των αναλυτών εξέλαβε την κίνηση αυτή ως απάντηση στον Πόλεμο της Γάζας στις αρχές του έτους. Η Τουρκία αρνήθηκε ότι η ακύρωση είχε πολιτικά κίνητρα – Πηγή: Reuters/Umit Bektas
Το μοντέλο σταθερότητας για τη Συρία, στο οποίο φαίνεται να συγκλίνουν ΗΠΑ και Ρωσία (και το οποίο δεν μεταφράζεται αυτόματα σε κοινωνική ειρήνη), φέρνει την Τουρκία αντιμέτωπη με μία στρατηγική ήττα, καθώς όπως εξελίσσονται τα πράγματα, οι Κούρδοι προορίζονται να αναλάβουν σημαντικό ρόλο σε στρατιωτικό και πολιτικό επίπεδο.
Στρατηγικός στόχος της Άγκυρας είναι να μην επαναληφθεί με τους Κούρδους της Συρίας αυτό που συνέβη στο Βόρειο Ιράκ –ιδιαίτερα από τη στιγμή που οι Κούρδοι της Συρίας συνδέονται ευθέως με το PKK και τους Κούρδους της Τουρκίας, που τα τελευταία χρόνια βρίσκονται σε αναβρασμό και διεκδικούν με αξιώσεις ρόλο στην κεντρική πολιτική σκηνή της Άγκυρας με την είσοδο του HDP στη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας.
Το δυσάρεστο για την Άγκυρα είναι πως η κουρδική αντίσταση απέναντι στις ορδές του Ισλαμικού Κράτους, όπως αποτυπώθηκε στην εμβληματική πολιορκία και νίκη του Κομπάνι, κατάφερε να συσπειρώσει τους Κούρδους της Συρίας και τους Κούρδους του Ιράκ. Παρά τις -καταγεγραμμένες στην ιστορία- διαφορετικές ιδεολογικές τους αφετηρίες, οι κουρδικοί αυτοί πληθυσμοί φαίνεται να συστρατεύονται υπό τη σημαία ενός αναβιωμένου κουρδικού εθνικού κινήματος στην καρδιά της Μέσης Ανατολής.
Η Άγκυρα δεν έχει κανέναν λόγο να επιδιώξει την μετατροπή της Συρίας σε ένα «καλύτερο Ιράκ», όπως το φαντάζονται οι μεγάλοι παίκτες. Ο μοναδικός τρόπος να παρεμβαίνει στις κουρδικές υποθέσεις είναι η διατήρηση της Συρίας σε καθεστώς μιας «χειρότερης Βοσνίας». Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, το χτύπημα του ρωσικού βομβαρδιστικού βγάζει νόημα, από τη στιγμή που τείνει να μετατρέψει τη Ρωσία σε μέρος του προβλήματος και εντείνει την αστάθεια, δυσκολεύοντας παίκτες όπως ο Ντέιβιντ Κάμερον και ο Φρανσουά Ολάντ να περάσουν από τα κοινοβούλιά τους τη μεγάλη απόφαση για στήριξη των χερσαίων επιχειρήσεων κατά των τζιχαντιστών· ιδίως από τη στιγμή που αναπόφευκτα τέτοιες επιχειρήσεις θα συμπεριλαμβάνουν όχι τον Άσαντ αλλά το σύστημά του και σίγουρα τους Κούρδους της Συρίας που ορκίζονται στο όνομα του Οτζαλάν.
Το Moskva, με εκτόπισμα πλήρους φορτίου 11.490 τόνων και ταχύτητα 32 ναυτικών μιλίων, είναι η ναυαρχίδα του ρωσικού Στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Είναι εξοπλισμένο με σύστημα πυραύλων Fort, το οποίο δημιουργεί εν πλώ αντιαεροπορική ομπρέλα παρόμοια με τις χερσαίες συστοιχίες S-300. Το Moskva είχε καταπλεύσει ανοιχτά της Συρίας τον Αύγουστο του 2013, όταν η διεθνής συμμαχία υπό τις ΗΠΑ έφτασε ένα βήμα πριν από την επέμβαση κατά της Δαμασκού. Ο πόλεμος αποτράπηκε ύστερα από καταλυτική παρέμβαση της ρωσικής διπλωματίας υπό τον Σεργκέι Λαβρόφ, με την οποία μπήκαν οι βάσεις για την καταστροφή του χημικού οπλοστασίου του Άσαντ. Από τις 17 Νοεμβρίου, το Moskva συνδράμει στις γαλλικές επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους - Πηγή: Υπουργείο Άμυνας Ρωσικής Ομοσπονδίας
Η πρώτη απάντηση της Ρωσίας στην Τουρκία είχε στρατιωτική διάσταση και περιλάμβανε τέσσερις κινήσεις: την κατάπλευση του πυραυλοφόρου καταδρομικού Moskva στη Λαττάκεια, την εντολή να καταστρέφονται όλοι οι στόχοι που συνιστούν πιθανό κίνδυνο για τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις στη Συρία, την προσθήκη συνοδείας καταδιωκτικού για κάθε βομβαρδιστικό που επιχειρεί στη Συρία και τη διακοπή της επικοινωνίας με την Άγκυρα.
Η Τουρκία ανταπάντησε με την αποστολή είκοσι αρμάτων μάχης, που μεταφέρθηκαν σιδηροδρομικώς από την Ανατολική Θράκη στο Γκαζιαντέπ και από εκεί στα συροτουρκικά σύνορα βορείως της Λαττάκειας. Όπως, επιπλέον, μετέδωσε το πρακτορείο Anadolu, η τουρκική αεροπορία απέστειλε 18 μαχητικά στα συροτουρκικά σύνορα, με σκοπό να λάβουν μέρος σε ασκήσεις επιτήρησης.
Σήμερα, η τουρκική Hurriyet μετέδωσε ότι η Άγκυρα συμφώνησε να αποσύρει τα τουρκικά αεροσκάφη που επιχειρούν μαζί με τους Αμερικανούς κατά στόχων του ISIS στη Συρία, μέχρι να αποκατασταθούν οι δίαυλοι επικοινωνίας με τη Μόσχα, η οποία ως ανταπόδοση θα απέχει από επιχειρήσεις πλησίον της τουρκικής μεθορίου. Σήμερα, επίσης, το πρακτορείο Anadolu εξηγεί ότι η ρωσική αεροπορία άλλαξε τους κανόνες εμπλοκής, όταν τον Ιούνιο του 2012 η Συρία κατέρριψε αναγνωριστικό RF-4E Phantom, που βρισκόταν σε εκπαιδευτική πτήση στη Μεσόγειο, με αποτέλεσμα τον θάνατο των δύο Τούρκων πιλότων.
Μέχρι να ξεσπάσει ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ας μείνουμε λοιπόν με τις εικόνες των αεροσκαφών, των πλοίων και των αρμάτων μάχης που ρίχνουν στη μάχη Ρώσοι και Τούρκοι, βάζοντας στοιχήματα για το αν η λύση θα έρθει από τον ουρανό όπως το μάννα των παραδόσεων της Μέσης Ανατολής ή από το έδαφος όπως το πετρέλαιο, που νοηματοδοτεί και χρηματοδοτεί αντίστοιχα το μεγαλύτερο μέρος τέτοιων στοιχημάτων.
Μπορεί ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος να μην ξεκίνησε, όμως εδώ και καιρό στις διεθνείς αναλύσεις γίνεται λόγος για ένα μεγάλο proxy war, όπου ΗΠΑ και Ρωσία πολεμούν δι’ αντιπροσώπων σε διάφορα μέτωπα ανά τον κόσμο. Το αν έχει ή όχι σημασία πώς θα ονομαστεί αυτός ο μεγάλος πόλεμος το ξέρουν καλύτερα τα θύματά του, που είτε χάνονται στο πεδίο της μάχης είτε παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς
Αυτή η ιδιότυπη σύγκρουση αποτυπώνεται ιδιαίτερα στο μέτωπο της Συρίας, όπου πίσω από την αντιπαράθεση Ουάσιγκτον-Μόσχας μπορεί κανείς να στοιχίσει τα δίπολα Σουνίτες-Σιίτες, Σαουδική Αραβία – Ιράν, Άγκυρα-Δαμασκός, τα οποία -όπως εμφανίστηκαν στη Β. Αφρική (ισλαμική άνοιξη – αραβικός εθνικισμός)- διατηρούν ρίζες σε περασμένες δεκαετίες, αγγίζοντας ευρύτερα θέματα ιστορίας και πολιτικής φιλοσοφίας (ιμπεριαλισμός, οριενταλισμός, ευρωκεντρισμός κοκ), που διαθλώνται σήμερα μέσα από το πρίσμα της παγκοσμιοποίησης.
Το στοίχημα της Ρωσίας
Σε αυτό το πλαίσιο, η αναμενόμενη απάντηση της Μόσχας στην κατάρριψη του αεροσκάφους της θα πρέπει να ειδωθεί στη γραμμή που ακολουθούν οι μεγάλοι παίκτες, όταν εξυπηρετούν μακροπρόθεσμους στρατηγικούς στόχους, λαμβάνοντας υπόψη τα διδάγματα της ίδια τους της ιστορίας: επιδιώκουν να είναι η λύση του προβλήματος και όχι μέρος του προβλήματος.Αν για τη Ρωσία το πρόβλημα είναι η επιχειρούμενη εκδίωξή της από την Ανατολική Μεσόγειο μέσα από την ανατροπή του σύμμαχου καθεστώτος Άσαντ, τότε στρατηγικός της στόχος δεν μπορεί παρά να είναι η με κάθε τρόπο -όχι διατήρηση προσωπικά του Άσαντ στην εξουσία, αλλά- συμμετοχή του συστήματός του στη νέα νομή της εξουσίας στη Δαμασκό και η επαναδιαπραγμάτευση της συμμετοχής της, με δεδομένο ότι η Μόσχα συμφωνεί στη μετάβαση.
Δύο ημέρες μετά την κατάρριψη του βομβαρδιστικού Su-24M, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας ανακοίνωσε ότι παραδόθηκαν τα πρώτα υπερσύγχρονα μαχητικά Su-35S -από την πρώτη παρτίδα 48 σκαφών που παράγει η KnAAPO (Komsomolsk-on-Amur Aircraft Production Association) και εντάχθηκαν στις δυνάμεις της ρωσικής Άπω Ανατολής. Στις 3 Φεβρουαρίου, ο Ρώσος υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σόιγκου (Sergei Shoygu) είχε δηλώσει σε συνέντευξη Τύπου ότι η ένταξη του νέου τύπου αεροσκάφους, -που είναι μετεξέλιξη της οικογένειας των επιτυχημένων Su-30- στον ρωσικό στόλο εντός του 2015 «είναι το βασικό έργο στον προγραμματισμό του έτους». Στις 20 Νοεμβρίου, το Reuters μετέδωσε ότι υπογράφηκε συμβόλαιο αξίας 2 δισ. δολαρίων ανάμεσα σε Μόσχα και Πεκίνο για την αγορά 24 Su-35S, ύστερα από διαπραγματεύσεις που κράτησαν τρία χρόνια. Η Κίνα γίνεται η πρώτη αγοράστρια του συγκεκριμένου αεροσκάφους, το οποίο είχε εντυπωσιάσει τους υποψήφιους αγοραστές στο Paris Air Show 2013. Στις 19 Σεπτεμβρίου, μεταδόθηκε ότι η Ρωσία στέλνει τέσσερα από τα καλύτερα αεροσκάφη του στόλου της στη Συρία. Τα Su-30SM, που εντάχθηκαν στην πολεμική αεροπορία το 1996, εθεάθησαν στη ρωσική βάση Χμεϊμίν (Khmeimin), που συνορεύει με το διεθνές αεροδρόμιο Bassel al-Assad στη Λαττάκεια. Μια μέρα νωρίτερα , ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Άστον Κάρτερ (Ashton Carter) και ο Σόιγκου είχαν τηλεφωνική επικοινωνία, όπου συμφώνησαν να συζητήσουν περαιτέρω γύρω από τους μηχανισμούς απεμπλοκής και αποκλιμάκωσης στη Συρία. Όπως έχει μεταδώσει το BBC, με την προσθήκη των τεσσάρων Su-30SM, οι Ρώσοι έχουν ρίξει στο μέτωπο της Συρίας 6 Su-34S, 12 Su-24M2, 20 ελικόπτερα 20 Mi-17s και Mi-24/35s και 2 μεταγωγικά Il-20s - Πηγή: Υπουργείο Άμυνας Ρωσικής Ομοσπονδίας
Το στοίχημα της Δύσης
Έχοντας διδαχτεί από τις επεμβάσεις στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, η αποτυχία των οποίων αναζωπυρώνεται σε δεύτερο χρόνο στη Συρία, η διεθνής συμμαχία υπό τις ΗΠΑ σε καμία περίπτωση δεν θέλει να εμπλακεί σε χερσαίες επιχειρήσεις.Το μοντέλο Λιβύης, που εφαρμόστηκε στη Συρία -με ενίσχυση της σουνιτικής αντιπολίτευσης εναντίον ενός κοσμικού δικτάτορα-, κατέρρευσε φέτος αφενός λόγω των μη διαχειρίσιμων προσφυγικών ροών που απειλούν να ανατρέψουν τις σαθρές δημοσιονομικές ισορροπίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφετέρου λόγω της εκτρωματικής μεταφύτευσης του Ισλαμικού Κράτους στους ταξικούς και δημογραφικούς συσχετισμούς των ευρωπαϊκών μητροπόλεων.
Και οι δύο περιπτώσεις καταδεικνύουν την έλλειψη ετοιμότητας του ενωσιακού πολιτικοοικονομικού μοντέλου να διαχειριστεί τις συνέπειες των στοιχημάτων που έθεσε τόσο στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, όσο και νωρίτερα στη διαχείριση της παγκοσμιοποίησης εντός και εκτός των συνόρων του.
Σε κάθε περίπτωση, η μετριοπαθής αντιπολίτευση, όπως το είχε θέσει σε ομιλία του στο Χάρβαρντ τον Οκτώβριο του 2013 ο ίδιος ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν (Joe Biden), ήταν «καταστηματάρχες όχι πολεμιστές, ήταν τα συνήθη στοιχεία της μεσαίας τάξης αυτής της χώρας». Τελικά, τον πόλεμο κατά του καθεστώτος Άσαντ ανέλαβαν ακραίοι ισλαμιστές και μεταλλαγμένοι τρομοκράτες που χρηματοδοτούνταν από τον σουνιτικό περίγυρο.
Το στοίχημα πλέον για τις ΗΠΑ είναι να ενεργοποιήσει συμμαχίες που θα ξαναβάλουν το τζίνι στο λυχνάρι, ώστε σε δεύτερο χρόνο να επανεκκινηθεί σε νέα βάση η πορεία δημοκρατικής μετάβασης, με την ελπίδα να παγιωθούν στη χώρα οι οικονομικές δομές που θα την κάνουν μέρος του νέου πολυπολικού κόσμου, όπου θα εξακολουθούν να ηγεμονεύουν οι ΗΠΑ.
Το στοίχημα της ισχύος
Η στρατιωτική ισχύς της Τουρκίας τροφοδοτεί το όραμα περιφερειακής δύναμης που καλλιεργεί το καθεστώς Ερντογάν και το «Στρατηγικό Βάθος» του Αχμέτ Νταβούτογλου, βιβλίο που για πρώτη φορά το 2001 περιέγραψε μια Pax Ottomana για τον 21ο αιώνα - Πηγή: Credit Suisse Reseach Institute, "The End of Globalization or a more Multipolar World?", Σεπτέμβριος 2015
Έκθεση της Credit Suisse που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο, έθετε το ερώτημα: «το τέλος της παγκοσμιοποίησης ή ένας περισσότερο πολυπολικός κόσμος»;
Το συμπέρασμα που περιέγραφε η έκθεση σε αδρές γραμμές ήταν ότι ο κόσμος σήμερα μεταβαίνει ηπίως από μια κατάσταση πλήρους παγκοσμιοποίησης σε μια πολυπολική κατάσταση. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι το παγκόσμιο σύστημα εμφανίζεται περισσότερο πολυπολικό όσον αφορά στο εμπόριο και την οικονομική δραστηριότητα, αλλά στην χρηματοπιστωτική του διάσταση εξακολουθεί να ορίζεται από την αμερικανική κυριαρχία στις αγορές.
Στις 48 σελίδες εκείνης της έκθεσης, οι συντάκτες της παρέθεσαν και τις εκτιμήσεις τους γύρω από τους γεωπολιτικούς κινδύνους, όπως αυτοί συσχετίζονται με τη στρατιωτική ισχύ κομβικών χωρών, με δεδομένο ότι οι εντάσεις στις διεθνείς σχέσεις αποτελούν τροχοπέδη για την παγκόσμια ανάκαμψη.
Ανάμεσα σε είκοσι χώρες, η Ρωσία κατατάσσεται δεύτερη ως προς τη στρατιωτική της ισχύ –με τις ΗΠΑ στην πρώτη θέση-, ενώ η Τουρκία κατατάσσεται στη δέκατη θέση –πίσω από τη Μ. Βρετανία.
Η έκθεση διευκρινίζει ότι στους δείκτες δεν προσμετρώνται οι δυνατότητες που απορρέουν από την πυρηνική ισχύ, που κατά 90% συγκεντρώνεται στο τακτικό πυρηνικό οπλοστάσιο ΗΠΑ-Ρωσίας. Παράλληλα, σημειώνει ότι η μεγαλύτερη παραμετροποίηση αεροπλανοφόρων και υποβρυχίων αλλάζει την εικόνα υπέρ των χωρών εκείνων που διαθέτουν περισσότερα τέτοια μέσα, τοποθετώντας άλλες -όπως η Γερμανία- χαμηλότερα στη λίστα.
Μπορεί να ξεσπάσει ο Γ’ ΠΠ με αφορμή τη σύγκρουση του νο.2 και του νο.10 της κατάταξης, όπως το αντιλαμβάνεται ένα από τα μεγαλύτερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα του κόσμου;
Το στοίχημα της Συρίας
Ένα τουρκικό F-16 της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας (Türk Hava Kuvvetleri) ετοιμάζεται να απογειωθεί κατά τη διάρκεια της μεγάλης στρατιωτικής άσκησης «Αετός της Ανατολίας» (“Anatolian Eagle”), που διεξήχθη σε εθνικό επίπεδο στο Ικόνιο, στις 28 Απριλίου 2010. Μαχητικό αυτού του τύπου κατέρριψε το ρωσικό βομβαρδιστικό Su-24M στα συροτουρκικά σύνορα της επαρχίας Χατάι στις 24 Νοεμβρίου 2015. Στη φετινή διεθνή άσκηση Anatolian Eagle, που πραγματοποιήθηκε στο Ικόνιο, μεταξύ 8-19 Ιουνίου 2015 συμμετείχαν δυνάμεις από τις ΗΠΑ, Γερμανία, Βρετανία, Ισπανία και το ΝΑΤΟ. Το 2009, είχε προκληθεί ένταση, όταν η Άγκυρα ακύρωσε την προγραμματισμένη συμμετοχή του Ισραήλ στην άσκηση. Το σύνολο των αναλυτών εξέλαβε την κίνηση αυτή ως απάντηση στον Πόλεμο της Γάζας στις αρχές του έτους. Η Τουρκία αρνήθηκε ότι η ακύρωση είχε πολιτικά κίνητρα – Πηγή: Reuters/Umit Bektas
Το μοντέλο σταθερότητας για τη Συρία, στο οποίο φαίνεται να συγκλίνουν ΗΠΑ και Ρωσία (και το οποίο δεν μεταφράζεται αυτόματα σε κοινωνική ειρήνη), φέρνει την Τουρκία αντιμέτωπη με μία στρατηγική ήττα, καθώς όπως εξελίσσονται τα πράγματα, οι Κούρδοι προορίζονται να αναλάβουν σημαντικό ρόλο σε στρατιωτικό και πολιτικό επίπεδο.
Στρατηγικός στόχος της Άγκυρας είναι να μην επαναληφθεί με τους Κούρδους της Συρίας αυτό που συνέβη στο Βόρειο Ιράκ –ιδιαίτερα από τη στιγμή που οι Κούρδοι της Συρίας συνδέονται ευθέως με το PKK και τους Κούρδους της Τουρκίας, που τα τελευταία χρόνια βρίσκονται σε αναβρασμό και διεκδικούν με αξιώσεις ρόλο στην κεντρική πολιτική σκηνή της Άγκυρας με την είσοδο του HDP στη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας.
Το δυσάρεστο για την Άγκυρα είναι πως η κουρδική αντίσταση απέναντι στις ορδές του Ισλαμικού Κράτους, όπως αποτυπώθηκε στην εμβληματική πολιορκία και νίκη του Κομπάνι, κατάφερε να συσπειρώσει τους Κούρδους της Συρίας και τους Κούρδους του Ιράκ. Παρά τις -καταγεγραμμένες στην ιστορία- διαφορετικές ιδεολογικές τους αφετηρίες, οι κουρδικοί αυτοί πληθυσμοί φαίνεται να συστρατεύονται υπό τη σημαία ενός αναβιωμένου κουρδικού εθνικού κινήματος στην καρδιά της Μέσης Ανατολής.
Η Άγκυρα δεν έχει κανέναν λόγο να επιδιώξει την μετατροπή της Συρίας σε ένα «καλύτερο Ιράκ», όπως το φαντάζονται οι μεγάλοι παίκτες. Ο μοναδικός τρόπος να παρεμβαίνει στις κουρδικές υποθέσεις είναι η διατήρηση της Συρίας σε καθεστώς μιας «χειρότερης Βοσνίας». Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, το χτύπημα του ρωσικού βομβαρδιστικού βγάζει νόημα, από τη στιγμή που τείνει να μετατρέψει τη Ρωσία σε μέρος του προβλήματος και εντείνει την αστάθεια, δυσκολεύοντας παίκτες όπως ο Ντέιβιντ Κάμερον και ο Φρανσουά Ολάντ να περάσουν από τα κοινοβούλιά τους τη μεγάλη απόφαση για στήριξη των χερσαίων επιχειρήσεων κατά των τζιχαντιστών· ιδίως από τη στιγμή που αναπόφευκτα τέτοιες επιχειρήσεις θα συμπεριλαμβάνουν όχι τον Άσαντ αλλά το σύστημά του και σίγουρα τους Κούρδους της Συρίας που ορκίζονται στο όνομα του Οτζαλάν.
State of play
Το Moskva, με εκτόπισμα πλήρους φορτίου 11.490 τόνων και ταχύτητα 32 ναυτικών μιλίων, είναι η ναυαρχίδα του ρωσικού Στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Είναι εξοπλισμένο με σύστημα πυραύλων Fort, το οποίο δημιουργεί εν πλώ αντιαεροπορική ομπρέλα παρόμοια με τις χερσαίες συστοιχίες S-300. Το Moskva είχε καταπλεύσει ανοιχτά της Συρίας τον Αύγουστο του 2013, όταν η διεθνής συμμαχία υπό τις ΗΠΑ έφτασε ένα βήμα πριν από την επέμβαση κατά της Δαμασκού. Ο πόλεμος αποτράπηκε ύστερα από καταλυτική παρέμβαση της ρωσικής διπλωματίας υπό τον Σεργκέι Λαβρόφ, με την οποία μπήκαν οι βάσεις για την καταστροφή του χημικού οπλοστασίου του Άσαντ. Από τις 17 Νοεμβρίου, το Moskva συνδράμει στις γαλλικές επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους - Πηγή: Υπουργείο Άμυνας Ρωσικής Ομοσπονδίας
Η πρώτη απάντηση της Ρωσίας στην Τουρκία είχε στρατιωτική διάσταση και περιλάμβανε τέσσερις κινήσεις: την κατάπλευση του πυραυλοφόρου καταδρομικού Moskva στη Λαττάκεια, την εντολή να καταστρέφονται όλοι οι στόχοι που συνιστούν πιθανό κίνδυνο για τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις στη Συρία, την προσθήκη συνοδείας καταδιωκτικού για κάθε βομβαρδιστικό που επιχειρεί στη Συρία και τη διακοπή της επικοινωνίας με την Άγκυρα.
Η Τουρκία ανταπάντησε με την αποστολή είκοσι αρμάτων μάχης, που μεταφέρθηκαν σιδηροδρομικώς από την Ανατολική Θράκη στο Γκαζιαντέπ και από εκεί στα συροτουρκικά σύνορα βορείως της Λαττάκειας. Όπως, επιπλέον, μετέδωσε το πρακτορείο Anadolu, η τουρκική αεροπορία απέστειλε 18 μαχητικά στα συροτουρκικά σύνορα, με σκοπό να λάβουν μέρος σε ασκήσεις επιτήρησης.
Σήμερα, η τουρκική Hurriyet μετέδωσε ότι η Άγκυρα συμφώνησε να αποσύρει τα τουρκικά αεροσκάφη που επιχειρούν μαζί με τους Αμερικανούς κατά στόχων του ISIS στη Συρία, μέχρι να αποκατασταθούν οι δίαυλοι επικοινωνίας με τη Μόσχα, η οποία ως ανταπόδοση θα απέχει από επιχειρήσεις πλησίον της τουρκικής μεθορίου. Σήμερα, επίσης, το πρακτορείο Anadolu εξηγεί ότι η ρωσική αεροπορία άλλαξε τους κανόνες εμπλοκής, όταν τον Ιούνιο του 2012 η Συρία κατέρριψε αναγνωριστικό RF-4E Phantom, που βρισκόταν σε εκπαιδευτική πτήση στη Μεσόγειο, με αποτέλεσμα τον θάνατο των δύο Τούρκων πιλότων.
Μέχρι να ξεσπάσει ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ας μείνουμε λοιπόν με τις εικόνες των αεροσκαφών, των πλοίων και των αρμάτων μάχης που ρίχνουν στη μάχη Ρώσοι και Τούρκοι, βάζοντας στοιχήματα για το αν η λύση θα έρθει από τον ουρανό όπως το μάννα των παραδόσεων της Μέσης Ανατολής ή από το έδαφος όπως το πετρέλαιο, που νοηματοδοτεί και χρηματοδοτεί αντίστοιχα το μεγαλύτερο μέρος τέτοιων στοιχημάτων.
Τουρκία
Η πέρδικα δυσκολεύεται να δυσκολεύεται να ισορροπήσει στο κεφάλι του Ταγίπ Ερντογάν, κατά την επίσκεψή του στη Ριζούντα (Rize) του Πόντου, στις 14 Αυγούστου 2015. Την προηγούμενη ημέρα το CHP, μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης, απέρριψε την πρόταση για κυβέρνηση μεγάλου συνασπισμού με το AK του Τούρκου πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου. Το ΑΚ δεν είχε καταφέρει να πάρει την απόλυτη πλειοψηφία στις εκλογές της 7ης Ιουνίου και είχε περιθώριο έως τις 23 Αυγούστου να ανακοινώσει κυβέρνηση. Σε αντίθετη περίπτωση, ο πρόεδρος Ερντογάν θα έπρεπε να προκηρύξει νέες εκλογές, διορίζοντας υπηρεσιακή κυβέρνηση με υπουργούς επιλεγμένους αναλογικά από τα τέσσερα κόμματα του κοινοβουλίου, κάτι που θα σήμαινε ότι το κουρδικό HDP θα έμπαινε έστω και για λίγο σε κυβέρνηση της Άγκυρας· όπως και έγινε στις 28 Αυγούστου. Λίγους μήνες μετά, την 1η Νοεμβρίου και 93η επέτειο από την επίσημη κατάργηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ορκίστηκε η υπηρεσιακή κυβέρνηση με 2 βουλευτές του HDP στο υπουργικό συμβούλιο. Η επιλογή της ημερομηνίας έκανε πολλούς να αναρωτιούνται αν πρόκειται για γκάφα του Ερντογάν ή αν ο «Σουλτάνος» θέλει να πει κάτι για το προεδρικό σύστημα που ετοιμάζει – Πηγή: REUTERS/Stringer
Προϋπολογισμός: 18,2 δισ. δολάρια
Ενεργό στρατιωτικό προσωπικό πρώτης γραμμής: 410.500
Άρματα μάχης: 3.778
Πολεμικά αεροσκάφη: 1.020
Υποβρύχια: 13
Ο στρατός της Τουρκίας είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εντός ΝΑΤΟ και ένας από τους μεγαλύτερους στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις διακρίνονται για το μεγάλο αριθμό αρμάτων μάχης, ενώ η τουρκική αεροπορία θεωρείται από τις πιο έμπειρες και καλά εκπαιδευμένες στον κόσμο. Η Τουρκία συμμετέχει στο πρόγραμμα κατασκευής των αμερικανικών μαχητικών πέμπτης γενιάς F-35.
Ρωσία
Ο 63χρονος Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δεν χάνει ευκαιρία να προβάλει την εικόνα ενός ηγέτη που μπορεί να σηκώσει τα βάρη των Ρώσων. Οι επόμενες προεδρικές εκλογές στη Ρωσία είναι προγραμματισμένες για τον Μάρτιο του 2018, όταν ο Πούτιν θα είναι 66 ετών. Τον περασμένο Μάρτιο, συζητώντας με κοινωνικούς φορείς την υποψηφιότητα του Καζάν για το παγκόσμιο πρωτάθλημα Worldskills 2019, o Πούτιν είπε στους συνομιλητές του: «είμαι σίγουρος ότι οποιοσδήποτε και αν είναι αρχηγός του κράτους τότε, θα χαρεί να πάρει μέρος στη διοργάνωση». Αυτή και άλλες δηλώσεις του, που δείχνουν ότι ενδεχομένως η τέταρτη προεδρική του θητεία να είναι και η τελευταία, βάζει στο κάδρο τους υποψήφιους διαδόχους του. Πιο δημοφιλής στις δημοσκοπήσεις όλα αυτά τα χρόνια αναδεικνύεται ο Ρώσος υπουργός Άμυνας, Σεργκέι Σόιγκου. Πριν αναλάβει πολιτικός προϊστάμενος των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων, ο 60χρονος Τουβανός διατηρούσε από τον Απρίλιο του 1991 έως τον Μάιο του 2012 το υπουργικό χαρτοφυλάκιο Έκτακτων Καταστάσεων, έχοντας θητεύσει στο πλάι δεκατεσσάρων πρωθυπουργών – Πηγή: REUTERS/Michael Klimentyev/RIA Novosti/Kremlin
Προϋπολογισμός: 84,5 δισ. δολάρια
Ενεργό στρατιωτικό προσωπικό πρώτης γραμμής: 766.055
Άρματα μάχης: 15.398
Πολεμικά αεροσκάφη: 3.429
Υποβρύχια: 55
Η Ρωσία είναι η αδιαμφισβήτητη δεύτερη ισχυρότερη στρατιωτικά χώρα στον κόσμο. Ο στρατός της περιλαμβάνει τον μεγαλύτερο στόλο αρμάτων μάχης στον κόσμο, τη μεγαλύτερη πολεμική αεροπορία μετά από αυτήν των ΗΠΑ και τον τρίτο μεγαλύτερο υποβρυχιακό στόλο μετά τις ΗΠΑ και Κίνα. Από το 2008, έτος που ξέσπασε η μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση, το Κρεμλίνο έχει αυξήσει κατά σχεδόν ένα τρίτο τις αμυντικές του δαπάνες, αύξηση που αναμένεται να φτάσει το 44% τα επόμενα τρία χρόνια. Επεμβαίνοντας στη Συρία, η Ρωσία έδειξε ότι διατηρεί την ικανότητά της να επεμβαίνει εκτός συνόρων και το κυριότερο με επιτυχία, όπως τουλάχιστον αυτή αποτυπώνεται σε διπλωματικό επίπεδο.
