Η Τουρκία, η οποία αποδέχθηκε το 2004 το σχέδιο Ανάν, μέχρι και σήμερα θεωρεί ότι το περιεχόμενο του παραμένει επίκαιρο σε μια συμφωνία για το Κυπριακό. Η κίνηση αποδοχής του σχεδίου Ανάν τότε, δεν έγινε για λόγους τακτικής αλλά ουσίας. Τούτο προκύπτει μέσα και από τουρκικά έγγραφα.
Στις 4 Απριλίου 2004, συνήλθε στην Άγκυρα το Υπουργικό Συμβούλιο για να αξιολογήσει τις προτεινόμενες ρυθμίσεις από το τελικό σχέδιο Ανάν. Ο τίτλος της έκθεσης που παρουσιάστηκε ενώπιον των Τούρκων υπουργών ήταν αποκαλυπτικός για το πώς υποδέχθηκε η Άγκυρα το αποτέλεσμα της επιδιαιτησίας: «Τα θετικά σημεία του Σχεδίου Αναν, για την τουρκική πλευρά», (το έγγραφο από το «Σχέδιο Ανάν, το μυστικό παζάρι Βενιζέλος, Ιγνατίου, Μελέτης»). Η έκθεση, η οποία περιλάμβανε συγκεκριμένα κεφάλαια και τα οποία επιβεβαιώνει πως οι επιδιώξεις και οι στόχοι παραμένουν οι ίδιες:
-Διζωνικότητα:
Επισημαίνεται ότι ο νέος συνεταιρισμός θα είναι διζωνικός.
Οι δυο πλευρές θα αναγνωρίσουν αμφότερες την χωριστή ταυτότητα και ακεραιότητα (distinct identity and integrity) της άλλης πλευράς. Η κάθε πλευρά θα αναγνωρίσει τα πολιτισμικά, θρησκευτικά, πολιτικά, κοινωνικά και γλωσσικά δικαιώματα της άλλης πλευράς. Να αποκλειστεί η κυριαρχία της μιας πλευράς επί της άλλης. Τα ιδρυτικά κράτη θα μπορούν ελεύθερα να ασκούν κυριαρχία και να αυτοοργανώνονται ελεύθερα στην δική τους πλευρά. Στον νέο χάρτη θα κατονομάζεται το Τουρκοκυπριακό Κράτος. Θα υπάρξει νέα ρύθμιση των «συνόρων» και νέα σημεία διέλευσης. Δεν θα υπάρχει ιεραρχία μεταξύ των νόμων των ιδρυτικών κρατών και του ομόσπονδου κράτους. Προκειμένου να προστατεύσουν την εθνική ταυτότητα τους, τα ιδρυτικά κράτη θα μπορούν να περιορίζουν την εγκατάσταση πολιτών του άλλου κράτους (αναφέρονται αναλυτικά οι ρυθμίσεις). Μόνο Τουρκοκύπριοι θα εκλέγονται ως γερουσιαστές του τουρκοκυπριακού συνιστώντος κράτους. Τα ιδρυτικά κράτη θα μπορούν να συνάπτουν εμπορικές και πολιτισμικές σχέσεις με το εξωτερικό και να υπογράφουν συμφωνίες στους τομείς αυτούς.
-Συνεταιρισμός και πολιτική ισότητα:
Οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι θα δημιουργήσουν το νέο σύστημα κάνοντας χρήση των δικαιωμάτων που απορρέουν από το γεγονός ότι είναι συνιδρυτές της Κυπριακής Δημοκρατίας του 1960. Η σχέση των δυο πλευρών δεν είναι σχέση μειοψηφίας-πλειοψηφίας, αλλά σχέση πολιτικής ισότητας και τα δυο κράτη δηλώνουν στο σύνταγμα ότι αναγνωρίζουν την πολιτική ισότητα της άλλης πλευράς. (Γίνεται αναφορά στην σύνθεση Προεδρικού Συμβουλίου, στην κατανομή εδρών στη βουλή και την Γερουσία, στον τρόπο λήψης αποφάσεων, και στη σύνθεση του Ανώτατου Δικαστηρίου). Στην ομοσπονδιακή αστυνομία θα συμμετέχουν Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι σε ίσο αριθμό. Η επιτροπή που θα διορίζει τους δημόσιους λειτουργούς θα αποτελείται από ίσο αριθμό εκπροσώπων από τις δυο πλευρές. Τα ιδρυτικά κράτη θα μπορούν να υπογράφουν μεταξύ τους συμφωνίες συνεργασίας. Τα ιδρυτικά κράτη θα συμμετέχουν στον καθορισμό της πολιτικής για τις σχέσεις με το εξωτερικό και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Παρούσα η Τουρκία
Θα συνεχισθούν οι ειδικές σχέσεις με την Τουρκία κι την Ελλάδα. Οι πλευρές θα σεβασθούν την ισορροπία μεταξύ της Τουρκίας και της ΕλλάδαςΗ Νέα Κύπρος θα υποστηρίξει την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε.Προκειμένου να τεθεί σε ισχύ η συμφωνία, θα πρέπει εκτός από την έγκριση της στα δημοψηφίσματα, να υπάρξει και η υπογραφή των εγγυητριών χωρών για το νέο καθεστώς.
-Ο συνεταιρισμός και οι διεθνείς εγγυήσεις
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εγκρίνει την Ιδρυτική Συμφωνία και θα προσαρμοσθεί στις παραμέτρους της λύσης.Οι δυο πρόεδροι θα ζητήσουν από την Ε.Ε., οι παράμετροι της λύσης να γίνουν μέρος του πρωτογενούς δικαίου της Ένωσης.Οι δυο πρόεδροι θα γνωστοποιήσουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων ότι αποδέκτης των νομίμων προσφυγών σχετικά με τις περιουσίες θα είναι στο εξής η Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία και θα ζητήσουν από το Δικαστήριο να διαγραφούν όλες οι υποθέσεις περιουσιών που εκκρεμούν.Στις Συνόδους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, την Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία θα εκπροσωπούν ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος.
Τι διασφάλιζαν για τους εποίκους
Σύμφωνα με την έκθεση, με βάση το σχέδιο Ανάν, διασφαλίζονται, μεταξύ άλλων, τα εξής:
Σαράντα πέντε χιλιάδες από αυτούς που έχουν εγκατασταθεί στο νησί προερχόμενοι από την Τουρκία, θα αποκτήσουν ιθαγένεια και θα παραμείνουν στο νησί. Στα πρώτα χρόνια μετά την υπογραφή της Ιδρυτικής Συμφωνίας η ομοσπονδιακή οικονομική πολιτική θα δώσει προτεραιότητα στην σύγκλιση των οικονομιών των δυο ιδρυτικών κρατών Θα υπάρξει οικονομική στήριξη για την επιστροφή όσων έμειναν επί πέντε χρόνια σε κατοικίες που θα πρέπει να εγκαταλείψουν και δεν έχουν την Κυπριακή Ιθαγένεια. Η μεταβίβαση εδαφών στην ελληνική πλευρά θα γίνει με διαδικασία διάρκειας 3,5 ετών.
Την επομένη ημέρα, 5 Απριλίου 2004, συγκλήθηκε από τον τότε πρόεδρο, Αχμέτ Σεζέρ, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας (ΣΕΑ) της Τουρκίας, που έθεσε ως προτεραιότητα την «παρακολούθηση του όλου ζητήματος λόγω της σημασίας της μετατροπής της λύσης σε πρωτογενές δίκαιο της Ε.Ε. και της σημασίας που έχει η εφαρμογή των όσων δόθηκαν, ως υπόσχεση προς την Τουρκία και την «ΤΔΒΚ» κατά την διάρκεια των συνομιλιών».Το ΣΕΑ εκτίμησε ότι «μαζί με τα θετικά σημεία στο Σχέδιο Αναν, υπάρχουν αιτήματα που δεν έχουν ικανοποιηθεί, ενώ από την άλλη, υπάρχει το ενδεχόμενο να ανακύψουν προβλήματα στην εφαρμογή του Σχεδίου». Κάλεσε την κυβέρνηση Ερντογάν να εστιάσει την προσοχή της σε περίπτωση έναρξης της διαδικασίας ώστε «να μην αποδυναμωθούν τα στοιχεία διζωνικότητας, της τουρκικής παρουσίας στο νησί και των εγγυήσεων της Τουρκίας».
ΚΥΠΡΙΑΚΟ: «Συσσωρευμένη εμπειρία» το υποβληθέν σχέδιο Ανάν – Κορύφωση διεργασιών το 2004
Στο Κυπριακό οι εξελίξεις είναι σχεδόν συνεχείς. Παγώνουν πρωτοβουλίες για λίγο καιρό και ξεπαγώνουν, το θέμα είναι πως λύση δεν επιτυγχάνεται. Στην ιστορία του Κυπριακού, έχουν γίνει πολλές και διαφορετικές παρεμβάσεις, επιστρατεύθηκαν υπερδυνάμεις, αναλώθηκαν πολλές ώρες για συζητήσεις, ενώ ξοδεύθηκαν χρήματα. Στρατός ολόκληρος μεσολαβητών επιστρατεύθηκε χωρίς αποτέλεσμα.Η κορύφωση των προσπαθειών ήταν ασφαλώς το 2004 και το δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν. Έντεκα χρόνια μετά, κάθε άλλο παρά μουσειακό χαρακτήρα έχει το περιεχόμενο του σχεδίου καθώς στοιχεία του, αξιοποιούνται έκτοτε σε παρεμβάσεις και πρωτοβουλίες που αναπτύσσονται από τους εν δυνάμει μεσολαβητές. Το σχέδιο Ανάν δεν ήλθε από το πουθενά, ουρανοκατέβατο, όπως ανέφερε και ο άνθρωπος-κλειδί, απεσταλμένος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, Άλβαρο Ντε Σότο, αλλά αποτέλεσε τη διαχρονικά «συσσωρευμένη εμπειρία» στο Κυπριακό. Δηλαδή τις διαχρονικές υποχωρήσεις που έγιναν από την ελληνοκυπριακή πλευρά από το 1974 και εντεύθεν.Το σχέδιο Ανάν είχε μια αφετηρία και μια κατάληξη. Οι σχεδιασμοί ξεκίνησαν το 1999 (σύνοδος της Ε.Ε. στο Ελσίνκι). Πρόδρομος του, ωστόσο, μπορούν να θεωρηθούν οι Ιδέες Γκάλι, το 1992. Είχε, ωστόσο, στοιχεία και από το 1992, όταν παρουσιάσθηκαν οι Ιδέες Γκάλι «ως συμφωνημένες αντιλήψεις».
Αποτιμώντας λάθη και παραλείψεις της ελληνικής πλευράς, θα μπορούσε να καταγράψει κανείς μια σειρά από παράγοντες που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των εξελίξεων.
Πρώτον, η υποχωρητικότητα που επέδειξε η τότε κυβέρνηση( 1998-2003) στο Κυπριακό στην προσπάθεια της να διασφαλίσει την ένταξη στην Ε.Ε.
Δεύτερον, η τακτική της αποδοχής των ιδεών και εισηγήσεων του ΟΗΕ και των αγγλοαμερικανών με τη λογική «ότι θα τις απορρίψει ο Ντενκτάς». Όταν το Φεβρουάριο του 2004 στη Νέα Υόρκη ο Ντενκτάς αποδέχθηκε τη διαδικαστική φόρμουλα, η ε/κ πλευρά αιφνιδιάστηκε και δεν είχε σχέδιο Β΄.
Τρίτο, η επιστολή Παπαδόπουλου του Δεκεμβρίου 2003 προς τον Γενικό Γραμματέα για την ανάληψη πρωτοβουλίας στο Κυπριακό. Την ώρα που η κατάρρευση της Χάγης πιστώθηκε στους Τούρκους, η επιλογή που υπήρχε ήταν μόνο η απρόσκοπτη πορεία προς την ένταξη στην Ε.Ε. την πρωτομαγιά του 2004.
Τέταρτο, η αποδοχή της επιδιαιτησίας το Φεβρουάριο του 2004, που εκ των πραγμάτων θα οδηγούσε σε ένα ετεροβαρές σχέδιο λύσης, όπως και έγινε.
Πέμπτο, η πίεση της Αθήνας για αποδοχή μιας διαδικασίας και ενός σχεδίου, πριν ακόμη υποβληθεί.
Έκτο, δεν αξιολογήθηκαν σωστά οι εξελίξεις στην Τουρκία και την τουρκοκυπριακή κοινότητα.
