30 Μαρτίου 2015

Υεμένη: Η ενδοϊσλαμική αντιπαράθεση φέρνει τον εμφύλιο

Το κίνημα των Αλ Χούτις, που υποστηρίζεται από το Ιράν, προελαύνει και είναι θέμα χρόνου να μπει στην πρωτεύουσα Άντεν * Αντιμέτωπες οι δύο όψεις του Ισλάμ, το Ιράν και η Σαουδική Αραβία  
Υεμένη: Η ενδοϊσλαμική αντιπαράθεση φέρνει τον εμφύλιο Εάν οι παρασκηνιακές ενέργειες και τα δεδομένα του πολέμου που διεξάγεται στη Συρία αποτελούν για κάποιους γρίφο για γερούς παίχτες, τότε η κρίση στην Υεμένη ξεφεύγει από το στενό πλαίσιο της ανθρώπινης λογικής. Ο συσχετισμός των δυνάμεων που εμπλέκονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο είναι τέτοιος που ακόμη και τα στελέχη των μυστικών υπηρεσιών που ασχολούνται με την περιοχή υποκλίνονται στη μοναδικότητα των γεγονότων.
Το επόμενο διάστημα και για αρκετό καιρό, οι εξελίξεις στην Υεμένη πιθανολογείται πως θα κυριαρχήσουν στην ειδησεογραφία της Μέσης Ανατολής, αναδεικνύοντας τον ρόλο και το ειδικό βάρος που μπορεί να έχει η Αραβική Χερσόνησος στη διαμόρφωση των ισορροπιών στην ευρύτερη περιοχή.


Ποιος πολεμά ποιον

Το ποιος πολέμα ποιον και ποιος υποστηρίζεται από ποιον στην Υεμένη έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το ενδιαφέρον εστιάζεται κατ' αρχάς στο ότι ένας πρώην πρόεδρος, ο οποίος παρέδωσε το 2011 τη θέση του στον τότε αντιπρόεδρο και ο οποίος εξελέγη λίγους μήνες αργότερα στο ανώτατο αξίωμα, κινείται παρασκηνιακά για την ανατροπή της υφιστάμενης κατάστασης.Ύστερα από μακρά και ιδιαίτερα βίαιη περίοδο αντικυβερνητικών διαδηλώσεων, ο Αλί Αμπντουλάχ Σάλεχ αναγκάζεται σε παραίτηση κατόπιν του τραυματισμού του σε βομβιστική επίθεση το 2011. Ο διάδοχός του, Αμπντούλ Ραμπού Μανσούρ Χαντί, αν και προέρχεται από τις τάξεις του στρατού, βρέθηκε προ εκπλήξεως τον προηγούμενο Σεπτέμβριο όταν είδε τις δυνάμεις του να υποχωρούν παραδίδοντας τον έλεγχο της πρωτεύουσας Σαναά στους εξεγερμένους Αλ Χούτις. Λίγες εβδομάδες πριν, κατάφερε να διαφύγει από το προεδρικό μέγαρο, στο οποίο τον είχαν περιορίσει οι εξεγερμένοι, και να φτάσει μέχρι το Άντεν, όπου ο στρατός του διατηρούσε τον έλεγχο.

Ο ρόλος του Ιράν

Πίσω από το κίνημα των Αλ Χούτις βρίσκεται το Ιράν. Πρόκειται για σιίτες μουσουλμάνους, οι οποίοι το τελευταίο διάστημα φέρεται να έχουν προβεί σε άνοιγμα προς τις διαφορετικές σουνιτικές κοινότητες της Υεμένης ώστε να αποσπάσουν τη στήριξή τους ή την αδράνειά τους έναντι υψηλών χρηματικών ποσών. Σημαντικό ρόλο ώστε να πειστούν ένοπλες σουνιτικές ομάδες ή φυλές να συνδράμουν την εξέγερση των Χούτις διαδραμάτισε ο τέως πρόεδρος της χώρας. Μάλιστα, σε αναφορές ξένων υπηρεσιών ασφαλείας από το πεδίο, γίνεται λόγος για παράδοση άνευ μάχης μεγάλου τμήματος της κεντρικής και νότιας Υεμένης, πράγμα που σημαίνει πως ο σημερινός πρόεδρος έχει απολέσει τον έλεγχο μεγάλου μέρους του στρατού. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως οι επίλεκτες δυνάμεις που σταθμεύουν στη Σαναά ακολουθούν πλέον τις εντολές του τέως προέδρου.

Σύμφωνα με τις αιγυπτιακές μυστικές υπηρεσίες, η πτώση της πόλης του Άντεν είναι κι αυτή θέμα χρόνου. Ο πρόεδρος Χάντι φέρεται, σύμφωνα με την ίδια πηγή, να εγκατέλειψε τη χώρα την Πέμπτη, με προορισμό τη Σαουδική Αραβία. Η εντυπωσιακή επέλαση των ένοπλων τμημάτων που, ασχέτως τίτλου, δείχνουν να δρουν υπό τις εντολές του τέως προέδρου Σάλεχ δεν οφείλεται σε κάποια διαφοροποίηση της δυναμικής τους, αλλά στην απόδοση των προσπαθειών της Τεχεράνης για τη διαμόρφωση των εσωτερικών ισορροπιών στην Υεμένη.

Η επιβολή του Ιράν στα τεκταινόμενα στην περιοχή έρχεται σε χρονική στιγμή που η Ουάσιγκτον βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο των διαπραγματεύσεων με την Τεχεράνη για το πυρηνικό της πρόγραμμα, κάτι που περιορίζει ιδιαίτερα τις ενέργειες και τον βαθμό αντίδρασης στο πεδίο της Υεμένης.Την ίδια στιγμή, το αμερικανικό Πεντάγωνο υποστηρίζει από αέρος την επιχείρηση ανακατάληψης του Τικρίτ από σιιτικές ένοπλες ομάδες και τον στρατό του Ιράκ - στην πραγματικότητα, όμως, οι σιιτικές ένοπλες ομάδες είναι επίλεκτα τμήματα του ιρανικού στρατού που συμμετέχουν στην επιχείρηση, εν γνώσει της Ουάσιγκτον.

Οι νέοι "πρόθυμοι"

Χαρακτηριστικό επίσης είναι το γεγονός ότι, ενώ οι ΗΠΑ δραστηριοποιούνται ενεργά στο μέτωπο κατά της Αλ Κάιντα στην Υεμένη, αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στον συνασπισμό δυνάμεων που συντάχθηκαν με τη Σαουδική Αραβία. Οι χώρες που συμμετέχουν στους αεροπορικούς βομβαρδισμούς φέρεται να είναι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κουβέιτ, η Ιορδανία, το Κατάρ, το Μπαχρέιν, το Πακιστάν, το Μαρόκο, η Αίγυπτος και το Σουδάν. Η Αμερική δεσμεύθηκε να παράσχει τεχνική υποστήριξη στις δυνάμεις που συμμετέχουν και κυρίως πληροφορίες για τη δράση και τις κινήσεις των δυνάμεων στο έδαφος της Υεμένης.Στο ίδιο μήκος κύματος και η Βρετανία, ωστόσο όλα τα παραπάνω δεν κρίνονται ικανά να ανακόψουν τη δυναμική και τον ρυθμό με τον οποίο επιβάλλονται οι δυνάμεις του Σάλεχ. Δίχως την αποστολή χερσαίων δυνάμεων, τα αποτελέσματα των αεροπορικών βομβαρδισμών είναι προβλέψιμα και ελάχιστα θα επηρεάσουν το πεδίο. Ένα καλό παράδειγμα επ' αυτού είναι οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί στο Ιράκ και τη Συρία κατά του Ισλαμικού Κράτους.

Οικονομικός πόλεμος: η τελευταία επιλογή

Εκτίμηση στρατιωτικών αναλυτών είναι πως η Σαουδική Αραβία, και παρασκηνιακά και η Ουάσιγκτον, θα επιλέξουν τον περιορισμό της δράσης τους κατά της Αλ Κάιντα στην Υεμένη ώστε να αποτελέσει έναν ακόμη βραχίονα στη μάχη κατά των δυνάμεων του Σάλεχ.Βεβαίως, οι ακραίες ισλαμιστικές ομάδες δεν μπορούν να αποτελέσουν αξιόπιστο συμπολεμιστή στο πεδίο και, με δεδομένο ότι στο Άντεν βρίσκεται διαμορφωμένο και έτοιμο από καιρό να εκδηλωθεί κίνημα που διεκδικεί την απόσχιση του Νότου από την κεντρική εξουσία και επαναφορά των συνόρων στο προ της δεκαετίας του '90 καθεστώς, γίνεται κατανοητό πως το όλο σκηνικό περιπλέκεται σε βαθμό που να χαρακτηρίζεται απρόβλεπτο.Μοναδική ελπίδα για περιορισμό του εμφυλιακού χαρακτήρα που λαμβάνει η ένοπλη αντιπαράθεση στην Υεμένη είναι η συντονισμένη επιχείρηση οικονομικού στραγγαλισμού του τέως προέδρου, ώστε να βρεθεί αντιμέτωπος με την απώλεια της εμπιστοσύνης όσων έχει εξαγοράσει μέχρι στιγμής. Ήδη το Ιράν στέκει αποδυναμωμένο οικονομικά από την εμπλοκή του στους πολέμους του Ιράκ και της Συρίας, ενώ σημαντικά έχει επηρεαστεί κι από τις διεθνείς οικονομικές κυρώσεις.Ακόμη κι αυτό, όμως, θα απαιτήσει χρόνο και με δεδομένο πως δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρο ποια στάση θα τηρήσουν Σουδάν και Ομάν (το δεύτερο διατηρεί εξαιρετικά στενές σχέσεις με το Ιράν) αναφορικά με το σφράγισμα των συνόρων με την Υεμένη, το σενάριο δείχνει να μη συγκεντρώνει πιθανότητες άμεσης επιρροής στις εξελίξεις.

Αντιπαλότητα

Τέλος, αυτό που θα πρέπει να επισημανθεί είναι το γεγονός της διεύρυνσης του πεδίου αντιπαράθεσης του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας ή, με άλλα λόγια, της αντιπαράθεσης των δύο όψεων του Ισλάμ. Σιίτες και σουνίτες άδραξαν την ευκαιρία μετά την πτώση του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ και από τότε σε κάθε ευκαιρία μάχονται ο ένας τον άλλον. Το ίδιο ακριβώς, και ίσως σε πιο βίαιη μορφή, συμβαίνει και στη Συρία.Πλέον η αντιπαράθεση επισημοποιείται και στην Αραβική Χερσόνησο. Στην Υεμένη. Σε μια χώρα όπου το 1/4 του χάρτη ελέγχεται από τους σιίτες Αλ Χούτις και τις δυνάμεις που εξαγόρασε ο τέως πρόεδρος Σάλεχ, τα 2/4 από τις σουνιτικές φυλές που παραμένουν πιστές στον εκθρονισμένο πρόεδρο Χάντι και το υπόλοιπο τμήμα της χώρας είναι υπό τον έλεγχο του ακραίου Ισλάμ, τουτέστιν Αλ Κάιντα και Ανσάρ Αλ Σαρία.Εφόσον δεν υπάρξει κάποια δραματική αλλαγή των δεδομένων, το πιθανότερο αποτέλεσμα της αντιπαράθεσης αυτής θα διαμορφώσει έναν συσχετισμό δυνάμεων και ισορροπιών ανάλογο με εκείνων του Λιβάνου, όπου η φιλοϊρανική Χεζμπολάχ ελέγχει συγκεκριμένο τμήμα της χώρας και οι λοιπές δυνάμεις μοιράζονται ό,τι απομένει.Αν όμως ο εμφύλιος λάβει ολοκληρωτική μορφή, τότε το αποτέλεσμα θα είναι απρόβλεπτο, έστω κι αν υπάρξει αποστολή χερσαίων δυνάμεων από τη Σαουδική Αραβία ή την Αίγυπτο κι όσους άλλους διαφωνούν με την επέκταση της ιρανικής επιρροής...