Ο Πρωταγόρας, μέγιστος των Σοφιστών,
δίδασκε ότι δεν υπάρχει αντικειμενική πραγματικότητα, ότι ο άνθρωπος
είναι το μέτρο όσων κατανοεί, και η κατανόηση αυτή είναι, εκ των
πραγμάτων, σχετική. Εάν ζούσε σήμερα, θα εμπλούτιζε τη θεωρία του με όσα
συμβαίνουν στην πολιτική –όχι μόνο στην Ελλάδα– όπου οι πολιτικοί και
τα μέσα ενημέρωσης συχνά παρουσιάζουν την πραγματικότητα όπως τους
συμφέρει, όχι αναγκαστικώς όπως την κατανοούν μέσα από το δικό τους
υποκειμενικό βλέμμα.Είναι σύνηθες οι πολιτικοί και άλλοι να χειραγωγούν την πραγματικότητα ώστε να καθοδηγούν τους λαούς (ψηφοφόρους τους και μη) στην κατεύθυνση που αυτοί θέλουν. Γι’ αυτό ξαφνιάστηκα πριν από λίγες μέρες όταν άκουσα συνάδελφο από την Τουρκία να λέει για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: «Από τη χειραγώγηση της πραγματικότητας έχουμε φθάσει στην πλαστή πραγματικότητα».
Το τελευταίο διάστημα, ο Τούρκος πρόεδρος απέρριψε με περισσή ευκολία όσες κατηγορίες για διαφθορά ακούστηκαν εναντίον του – αντιστρέφοντας τους όρους, μάλιστα, καταδίωξε τους δικαστικούς λειτουργούς και τους αστυνομικούς που είχαν στραφεί εναντίον του ιδίου και κάποιων υπουργών του· εγκαινίασε ένα αυτοκρατορικό προεδρικό μέγαρο το όποιο χτίστηκε χωρίς πολεοδομική άδεια· κατακεραύνωσε ως υποκινούμενες από ξένους τις λαϊκές κινητοποιήσεις εναντίον της αυξανόμενης αυταρχικότητάς του· επαναλαμβάνει μια πλαστή ιστορία για τη δήθεν άγρια παρενόχληση μιας νεαρής θρήσκας μητέρας από διαδηλωτές, ενώ η ίδια είχε αποδεχθεί ότι η καταγγελία της ήταν πλαστή· προσπαθεί συνεχώς να σβήσει κάθε κριτική φωνή, είτε δημοσιογράφου είτε κοινωνικού μέσου. Και μια ενδιαφέρουσα υποσημείωση: όταν παιζόταν το δημοφιλέστατο σίριαλ «Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής», ο Ερντογάν κατήγγειλε τους δημιουργούς του έργου ότι παρουσίαζαν τον στρατηλάτη σουλτάνο να ερωτοτροπεί συνεχώς με το χαρέμι του· απ’ εκείνο το σημείο, ο Σουλεϊμάν καβάλησε το άλογο του και ενεπλάκη σε απανωτές μάχες, ενώ οι παλλακίδες του το έριξαν στην προσευχή πέντε φορές την ημέρα. Ο Ερντογάν, με άλλα λόγια, πλάθει τον κόσμο γύρω του όπως αυτός θέλει – μέχρι και τις σαπουνόπερες που τέρπουν και διδάσκουν τον λαό επηρεάζει.
Ο Ερντογάν έχει το πολιτικό βάρος να επιβάλει τη δική του πραγματικότητα στη χώρα την οποία κυβερνά εδώ και 12 χρόνια. Εχει αλλάξει την Τουρκία συθέμελα, θέτοντας στη γωνία το «βαθύ κράτος» που φύλαγε το κοσμικό καθεστώς από την εποχή του Κεμάλ Ατατούρκ, κερδίζοντας απανωτές εκλογικές αναμετρήσεις και δημοψηφίσματα. Τάχιστα, όμως, πλησιάζει η μεγαλύτερη πρόκληση που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας φαινομενικά παντοδύναμος ηγέτης: η στάση του Ερντογάν στην ευρύτερη περιοχή έχει μεταλλαχθεί από την προσπάθεια να μην έχει προβλήματα με καμία γείτονα χώρα σε μια σειρά μεγάλων προκλήσεων. Τελευταίως, ενεπλάκη και στην πολύ επικίνδυνη διαμάχη μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν, μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών μουσουλμάνων. Η ανταλλαγή σκληρών χαρακτηρισμών μεταξύ Αγκυρας και Τεχεράνης την Παρασκευή (όπου ο Ερντογάν κατηγόρησε το Ιράν ότι θέλει να κυριαρχήσει στην περιοχή, και ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών απάντησε ότι η Τουρκία είναι ταραχοποιός στη Μέση Ανατολή) ίσως αναγκάσουν τον Τούρκο πρόεδρο να λογαριάσει προσεκτικά τις δυνάμεις της χώρας του και τις επόμενες κινήσεις της. Την ίδια ώρα, η τουρκική κυβέρνηση φαίνεται να αδιαφορεί για το γεγονός ότι οι σφαγείς του λεγόμενου «Ισλαμικού Κράτους» στη Συρία και το Ιράκ κερδίζουν επιρροή μεταξύ τμημάτων του τουρκικού πληθυσμού και κάποια στιγμή η χώρα θα βρεθεί με τρομερό πρόβλημα θρησκευτικού φανατισμού.
Τα προβλήματα που αγνοεί ο Ερντογάν μέσα στη φαινομενική παντοδυναμία του συσσωρεύονται, και θα έρθει η στιγμή που θα καταλάβει ότι έχει απομονωθεί και η πραγματικότητα δεν είναι αυτή που νόμιζε ότι αυτός καθόριζε. Παρόμοιο κίνδυνο αντιμετωπίζει η Ελλάδα σήμερα, με μια κυβέρνηση που αργεί να καταλάβει ότι πρέπει να κινηθεί γρήγορα για να σώσει τη χώρα. Η αίσθηση παντοδυναμίας της κυβέρνησης δεν προέκυψε από πολλές εκλογικές νίκες και από σκληρές συγκρούσεις με επικίνδυνους αντιπάλους, αλλά από τη δική της άγνοια και την αποτυχία των αντιπάλων της. Πιστεύοντας ότι μια εκλογική νίκη και ένας παράταιρος συνεταιρισμός αρκούν όχι μόνο για να ανατρέψει τα πάντα εντός Ελλάδος, αλλά να επιβάλει και τη δική της πραγματικότητα στην υπόλοιπη Ευρώπη, η κυβέρνηση χάνει πολύτιμο χρόνο. Οι ψευδαισθήσεις, οι ρήξεις με εταίρους, οι υπεκφυγές, η εκδίωξη επενδύσεων και η αποδόμηση του έργου άλλων, μπορεί να μοιάζουν με κυβερνητική πολιτική μόνο σε όσους δεν αντιλαμβάνονται το μέγεθός των προβλημάτων. Στους υπόλοιπους, μέσα από τη δική τους υποκειμενική σκοπιά, μοιάζει με επικίνδυνη αυταπάτη.
