Η ανταπόκριση στις νέες προκλήσεις θεμελιώνεται
στην συλλογική πνευματική επεξεργασία του παρελθόντος, στην ιστορική γνώση. Η
41η επέτειος του Πολυτεχνείου γεννά, από την άποψη αυτή, θλιβερές
σκέψεις. Σαράντα χρόνια μετά, δηλαδή με επαρκή χρονική απόσταση για μια νηφάλια
αποτίμηση, τι έχει απομείνει; Οι μαρτυρίες όσων εβίωσαν τα γεγονότα, δηλαδή φοιτητές,
στρατιωτικοί, αστυνομικοί, πολιτικοί, διπλωμάτες, αντιστασιακές οργανώσεις, δεν
έχουν αξιοποιηθεί- ούτε καν καταγραφεί συστηματικά. Επίσης, οι τοποθετήσεις των
κομμάτων και των οργανώσεων πριν, κατά και μετά τα γεγονότα, δεν έχουν
δημοσιοποιηθεί, ούτε αναλυθεί.Το 1931, ο Σέρτζιο Μαλαπάρτε παρουσίασε
τους επαναστατικούς/πραξικοπηματικούς μηχανισμούς στην «Τεχνική του
Πραξικοπήματος»: κάθε εξέγερση συνιστά ένα αντιφατικό σύνολο, την συνισταμένη
από ανταγωνιστικές και συγκλίνουσες πολιτικές επιδιώξεις και ιδεολογικές
επιλογές. Το τελικό αποτέλεσμα από την έκλυση συσσωρευμένης πολιτικής ενεργείας
εξαρτάται από την τεχνική δυνατότητα κάποιου ή κάποιων παραγόντων να την
διοχετεύσουν προς την κατεύθυνση που επιθυμούν. Ποιοι παράγοντες, λοιπόν, καθοδήγησαν το απελευθερωτικό δυναμικό το οποίο είχε οικοδομήσει, ριψοκίνδυνα, αλλά και μεθοδικά, το φοιτητικό κίνημα; Πώς ο αδιαμφισβήτητος, μεταδοτικός ηρωϊσμός του Πολυτεχνείου οδήγησε στην ανεγκέφαλη, τυχοδιωκτική και προδοτική κυβέρνηση της επομένης ημέρας; Πώς σχετίζεται αυτή η «αλλαγή φρουράς» με τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, το Ισραήλ και την Κύπρο; Πώς συνδέεται η εξέγερση του Πολυτεχνείου με την τότε εξωτερική πολιτική; Τα ερωτήματα έχουν συγκαλυφθεί πίσω από μια στερεότυπη «αφήγηση», διά της οποίας καταργήθηκε η συζήτηση. Oι ευθύνες προσώπων και οργανώσεων εξαφανίστηκαν πίσω από μια μονολιθική καταγγελία για την «Δεξιά» και την « αμερικανοκίνητη χούντα».
Το φοιτητικό κίνημα χαρακτηριζόταν από ιδεαλισμό. Στο Πολυτεχνείο, όπως και στις προγενέστερες κινητοποιήσεις, η έμπρακτη διαμαρτυρία δεν απαξίωνε τον χώρο, ούτε τα σύμβολα, ούτε τα μέσα διδασκαλίας. Οι φοιτητές αγωνίζονταν να συμμετάσχουν στο διεθνές ρεύμα απελευθέρωσης, το οποίο παρακολουθούσαν πεισματικά, παρακάμπτοντας την δικτατορική λογοκρισία. Η ανάγκη για ανοικτή κοινωνία, για ελεύθερη σκέψη, για επαφή με τον έξω κόσμο, για κριτική πολιτική αντιμετώπιση τους έστρεφαν προς την Ευρώπη ή, έστω, προς μια εξιδανικευμένη εικόνα του κομμουνιστικού κόσμου.
Τι σχέση έχει η φιλελεύθερη αυτή ατμόσφαιρα με τους δογματισμούς και τις ανομίες των περίκλειστων κινημάτων τα οποία αυτο-ορίζονται ως «συνέχεια του Πολυτεχνείου»; Πώς ερμηνεύεται η υπεξαίρεση της ημερομηνίας «17 Νοέμβρη» ως ονομασία μιας τρομοκρατικής οργάνωσης για να νοηματοδοτηθούν εγκληματικές ενέργειες; Ειρωνεία της Ιστορίας: η τρέχουσα ανελευθερία της σκέψης και της έκφρασης στον πανεπιστημιακό χώρο, η ασκούμενη βία στους «αντιφρονούντες», η οποία στους παλαιοτέρους ανακαλεί τους τραμπούκους της Επταετίας, εγκαταστάθηκαν και δρουν εν ονόματι του Πολυτεχνείου.
Η πρώτη προδοσία του φοιτητικού κινήματος οδήγησε στην δικτατορία του Ιωαννίδη. Η δεύτερη προδοσία έχει συντελεσθεί σταδιακά, ακουσίως ή εκουσίως, από τους αυτο-αποκαλούμενους συνεχιστές του. Οι ανελεύθερες δυνάμεις της κοινωνίας, δεξιόστροφες ή αριστερόστροφες, αλλά με κοινό ανθρωπολογικό υπόβαθρο, κατέστειλαν την φιλελεύθερη δυναμική, χαρακτηριστική του φοιτητικού κινήματος. Η δεύτερη προδοσία οδήγησε στην αποσιώπηση, ακόμη και στην αλλοίωση της Ιστορίας. Η διαδικασία της αμνησίας σκηνοθετήθηκε ως μνήμη. Στέρησε την κοινωνία από την ιστορική εμπειρία και τα διδάγματά της. Στο παρελθόν, εγγύς και απώτερο, η έξωθεν ασφάλεια άφηνε περιθώρια για αδιαφορία και επιπόλαιες θεωρήσεις οι οποίες εξαφάνισαν τις αντιστάσεις. Στο σημερινό ασταθές, εντός και εκτός, περιβάλλον η αμέλεια αυτή θα κοστίσει ακριβά.
Η Ελλάδα έζησε τις τελευταίες τέσσερεις δεκαετίες υπό συνθήκες ασφαλείας, πρωτόγνωρες για την ιστορία της. Η περίοδος αυτή έληξε τον Δεκέμβριο του 2008, όταν πυρπολήθηκε το κέντρο της Αθήνας. Ένα χρόνο μετά ακολούθησε η κρίση, η απώλεια της οικονομικής ασφαλείας. Σήμερα, η ρευστότητα του γεω-οικονομικού και γεωπολιτικού περιβάλλοντος επιβάλλει γνώση, ευθυκρισία, επαγρύπνηση και ενότητα- δηλαδή, μια συλλογική προσπάθεια για εθνική ανόρθωση. Στον αγώνα αυτόν συγκαταλέγεται και η μεθοδική αντικειμενική ανάλυση της κρίσιμης περιόδου 1973-1974, η οποία, υπό συνθήκες ελευθερίας λόγου και σκέψης, μπορεί να αναδείξει τις απωθημένες αλήθειες, μπορεί να αναστείλει τους κινδύνους που ελλοχεύουν. Είναι η μόνη αληθής τιμή και αναγνώριση στους αγωνιστές του Πολυτεχνείου.
* Ο κ. Γ. Σ. Πρεβελάκης είναι Καθηγητής Γεωπολιτικής στην Σορβόννη και Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδος στον ΟΟΣΑ
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ", 18/11/2014)
