Πώς απαντά το Ιράκ στην πρόκληση του IS

Η πτώση της Μοσούλης στο Ισλαμικό Κράτος (IS) στις 10 Ιουνίου επανέφερε το Ιράκ στην παγκόσμια σκηνή, ενώ με τη μεταγενέστερη ανακήρυξη του χαλιφάτου χωρίς σύνορα του IS, συνέδεσε  τα προβλήματα του Ιράκ με της Συρίας. Η Ιρακινή κυβέρνηση έχει δυσκολευτεί για να σταματήσει την επίθεση του IS μετά από την αρχική κατάρρευση του στρατού και έχει μόλις πρόσφατα, βασιζόμενη στη δύναμη των Σιιτικών παραστρατιωτικών ομάδων και στην εξωτερική βοήθεια από το Ιράν και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ανακαταλάβει με αργούς ρυθμούς ένα μέρος του χαμένου εδάφους. Γίνεται τώρα μια προσπάθεια, στο παρασκήνιο, για σχηματισμό  της νέας κυβέρνησης, με σκοπό να διαμορφωθεί ένα νέο σύστημα χωρίς αποκλεισμούς, με το οποίο υπάρχουν ελπίδες ότι θα προκαλέσει τους Σουνίτες να στραφούν εναντίον του IS. Το μέλλον του Ιράκ τώρα βρίσκεται κρεμασμένο στο χείλος του γκρεμού με την προοπτική της παρατεταμένης θρησκευτικής σύγκρουσης και της διάσπασης να διαφαίνονται  στον ορίζοντα.

Η Βαγδάτη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια ακόμη πρόκληση από το βορρά, όπου η Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση (KRG) έχει επωφεληθεί από την επίθεση του IS για να καταλάβει την εδώ και καιρό αμφισβητούμενη πόλη του Κιρκούκ. Αυτό αποτελεί ακόμα μια απειλή για την εδαφική ακεραιότητα και τον κοινό σκοπό του ιρακινού κράτους και μάλιστα μια απειλή που, αν και επί του παρόντος βρίσκεται στο περιθώριο, ενώπιον της μεγαλύτερης απειλής που αποτελεί το IS, είναι πιθανό να προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στο μέλλον.

Στον απόηχο της κατάρρευσης των Ιρακινών Δυνάμεων Ασφαλείας (ISF) στη Μοσούλη, έχουν σημειωθεί μεγάλες γεωπολιτικές αλλαγές στο Ιράκ, οι οποίες θα κρατούν απασχολημένη την κεντρική κυβέρνηση για μήνες, αν όχι χρόνια. Το θρησκευτικό χάσμα μεταξύ της πλειοψηφίας των Σιιτών, οι οποίοι ελέγχουν την κυβέρνηση και της Σουνιτικής μειονότητας, μερικά από τα μέλη της οποίας έχουν συμπαραταχθεί με το IS, έχει εδραιωθεί, ίσως και αμετάκλητα. Το εάν το Ιράκ μπορεί να παραμείνει ακέραιο ως ένα πολύ-θρησκευτικό κράτος γίνεται ολοένα και πιο αβέβαιο.

Απορρίπτοντας την εξουσία των Σιιτών στη Βαγδάτη, το IS έχει κερδίσει την υποστήριξη από μεγάλα τμήματα του πληθυσμού των Σουνιτών που έχει απογοητευτεί από την μετά το 2003 πολιτική τάξη, η οποία παρέδωσε την εξουσία στην Σιιτική πλειοψηφία. Παρά τις εξτρεμιστικές πρακτικές του, πολλοί σουνίτες βλέπουν το IS ως το μόνο μέσο για την εξασφάλιση περισσότερων δικαιωμάτων, καθώς και ως  ένα τέλος στην υποτιθέμενη καταπιεστική διακυβέρνηση της Βαγδάτης.

Το IS ανέδειξε το βαθύ χάσμα μεταξύ των Σουνιτών πολιτικών στη Βαγδάτη, που εξακολουθούν να αποτελούν μέρος του διοικητικού συστήματος και έχουν δεσμευτεί στην ιδέα ενός ενωμένου, ομοσπονδιακού Ιράκ με επικεφαλής τα Σιιτικά Ισλαμιστικά κόμματα και τις κοινότητές τους στις, κατά πλειοψηφία, Σουνιτικές επαρχίες του Ανμπάρ, του Σαλαντίν και της Νινευή που δεν είναι δεσμεύονται στην ιδέα ενός ενιαίου Ιράκ και δεν βλέπουν πλέον τους πολιτικούς στη Βαγδάτη ως νόμιμους εκπροσώπους τους.

Την ίδια στιγμή, η άνοδος του IS και η βία που το συνοδεύει, συμπεριλαμβανομένης και της σκόπιμης στόχευσης των Σιιτών, όπως η μαζική δολοφονία των δοκίμων του στρατού και της πολεμικής αεροπορίας στο Στρατόπεδο Speicher, που υποτίθεται πως διενεργήθηκε σε συνεργασία με τις φυλές Tikriti, έχει σκληρύνει τη στάση των Σιιτών προς το Σουνιτικό πληθυσμό. Υπάρχει μια ολοένα και μειούμενη διάθεση για συμφιλίωση μεταξύ των Σιιτών, καθώς και μια κλιμάκωση των φόβων για την ύπαρξη μιας συνωμοσίας σύμφωνα με την οποία η Βαγδάτη θα ηττηθεί από τους Σουνίτες, που πιστεύεται ευρέως πως είναι τρομοκράτες και πρώην Μπααθιστές. Η απώλεια της Μοσούλης, της τρίτης μεγαλύτερης πόλης του Ιράκ, που ήταν από καιρό εχθρική προς τη Σιιτική κυριαρχούσα κυβέρνηση, ήταν ένα πραγματικό σοκ από στρατιωτική άποψη. Οδήγησε, επίσης, ωστόσο, στην ύπαρξη μιας αναζωογονημένης πίστης μεταξύ των Σιιτών πολιτικών πως Μπααθιστές, όπως ο Jaysh Rijal al-tariqa al-Naqshbandiya(JRTN),  συνωμοτούν με το IS για να πετύχουν την κατάρρευση του Ιράκ.

Η απάντηση στην άνοδο του IS παρατηρείται μέσω ενός θρησκευτικού πρίσματος. Η Βαγδάτη ανταποκρίθηκε στην αδυναμία του Ιρακινού στρατού να αντιμετωπίσει επαρκώς το IS κινητοποιώντας πολιτοφύλακες Σιιτών , όπως η Kat’aib Hezbollah, ηAsaib Ahl al-Haq, η Jaysh al-Mahdi και η Οργάνωση Badr ως πρωταρχικά επιθετικά εργαλεία της. Η εμπειρία τους στο αντάρτικο των πόλεων, ειδικά εκείνων που προέρχονται από τις συνεχιζόμενες συγκρούσεις στη Συρία, όπου κάποιοι πολεμούν υπέρ του καθεστώτος του Bashar al-Assad, σε συνδυασμό με την ιδεολογική τους δέσμευση, θεωρείται πως είναι ζωτικής σημασίας για την καταπολέμηση του IS. Η ικανότητά τους να δρουν έξω από τους συνήθεις κανόνες εμπλοκής ενός μόνιμου στρατού, επίσης, θεωρείται ως το μόνο αντίβαρο ενάντια σε έναν τόσο βάναυσο εχθρό σαν το IS. Ο αργός ρυθμός της αμερικανικής στρατιωτικής υποστήριξης, που επέτρεψε στο IS να φτάσει στα περίχωρα της Βαγδάτης, ενίσχυσε την άποψη της Βαγδάτης πως οι ΗΠΑ είναι ένας αναξιόπιστος εταίρος, επιταχύνοντας την εξάρτηση από τις Σιιτικές πολιτοφύλακες (καθώς και από το Ιράν). Εν τω μεταξύ, μια φετφά που ανακοίνωσε ο Σιίτης θρησκευτικός ηγέτης, ο Ayatollah Sistani, κάνει έκκληση σε εθελοντές να ενταχθούν στο στρατό για την καταπολέμηση του IS, ενώ δεν απευθυνόταν ειδικά στον πληθυσμό των Σιιτών, εισακούσθηκε κατά κύριο λόγο από αυτούς, επιδεινώνοντας έτσι το μέγεθος της θρησκευτικής διάστασης.

Προχωρώντας προς τα εμπρός και αναγνωρίζοντας ότι θα είναι δύσκολο να κατευναστούν οι περιοχές που είναι καταλυμένες από το IS χωρίς να υπάρχει τοπική Σουνιτική υποστήριξη, τώρα φαίνεται πως υπάρχει μια στρατηγική για να ενισχυθεί στρατιωτικά η Βαγδάτη και ο Νότος. Η Βαγδάτη ελπίζει ότι η κλιμακούμενη δυσαρέσκεια με το IS στις Σουνιτικές περιοχές, σε συνδυασμό με την πολιτική μεταρρυθμίσεων που έχει ξεκινήσει, θα δώσει στον διεθνώς-υποστηριζόμενο Ιρακινό στρατό μια καλύτερη ευκαιρία τελικά να νικήσει το IS σε συντονισμό με την τοπική υποστήριξη. Ήδη εμφανίζονται σημάδια για μια νέα περιφερειακή και διεθνή συνεργασία που περιλαμβάνει τόσο τις ΗΠΑ, όσο και το Ιράν για την υποστήριξη της Βαγδάτης σε αυτή τη βάση.

Λαμβάνοντας υπόψη τις βαθιά ριζωμένες διαιρέσεις, απομένει να δούμε το πόσο μακριά μπορεί να πάει ο επόμενος πρωθυπουργός, Haidar al-Abadi, κάνοντας πραγματικά μια νέα αρχή χωρίς αποκλεισμούς, που θα εξασφαλίσει τη ντόπια στήριξη η οποία θα συνταχθεί υπό την σημαία της αντιμετώπισης τoυ IS. Το γεγονός ότι ο Ιρακινός Πρωθυπουργός, Nouri al-Maliki, ο οποίος θεωρείται προσωπικά από πολλούς Σουνίτες ως ο κύριος αρχιτέκτονας των πολιτικών που δημιουργούν τις διακρίσεις εναντίον τους, παραιτείται έχει μειώσει ως ένα βαθμό την ένταση της προαναφερθείσας πρόκλησης. Και μέχρι στιγμής ο Abadi φαίνεται πως μπόρεσε να γυρίσει μια νέα σελίδα στις σχέσεις του με τα πολιτικά κόμματα που στο παρελθόν βρισκόταν σε αντιπαράθεση με τον Maliki, συμπεριλαμβανομένων, τόσο των Σουνιτικών, όσο και των Κουρδικών κομμάτων για τη συμμετοχή τους στη νέα κυβέρνηση. Αλλά η πραγματική πρόκληση έγκειται στην συγκέντρωση επαρκούς υποστήριξης από τον ευρύτερο πληθυσμό των Σουνιτών, που βρίσκεται πολύ μακριά από τις πολιτικές της Βαγδάτης.

Ο πληθυσμός αυτός βρίσκεται τώρα αντιμέτωπος με πολύ δύσκολες επιλογές. Η αδυναμία της προηγούμενης κυβέρνησης να τους κερδίσει και μάλιστα η άμεση αποξένωσή τους μέσω των αδέξιων πολιτικών ασφαλείας, ακόμα και ως απάντηση στη διεξαγωγή ειρηνικών διαμαρτυριών, έχει κατακρημνίσει την εμπιστοσύνη τους προς την Βαγδάτη, ώστε η ανάκτηση της επιρροής της να είναι δυνατή μέσω της πολιτικής διαδικασίας. Ωστόσο, αυτά τα παράπονα, προβλήθηκαν πριν από την άνοδο του IS και τώρα χάνονται στη γλώσσα του πολέμου. Κάποιοι, όντας θορυβημένοι με την κτηνωδία του IS, ακολουθούν το λάβαρο του Ahmed Abu Risha και των ομοίων, μιας βασικής προσωπικότητας στην Anbar Awakening εναντίον της Αλ-Κάιντα κατά την τελευταία δεκαετία,  πολεμώντας στο πλευρό των κυβερνητικών στρατευμάτων για την αντιμετώπιση του IS. Ακόμα κι έτσι, όμως, θα χρειαστούν πολύ περισσότερα.

Μια πιθανή επιλογή, που έχει συζητηθεί ευρέως, είναι ο μεγαλύτερος βαθμός φεντεραλισμού. Για την πλήρη διάλυση του Ιράκ υπάρχει ελάχιστη υποστήριξη μεταξύ των Σουνιτών και των Κούρδων. Οι Σουνίτες γνωρίζουν ότι ελέγχουν ένα μικρό αριθμό ενεργειακών πόρων σε αντίθεση με την πλούσια σε πετρέλαιο KRG και τους νότιους Σιίτες. Εν τω μεταξύ, οι Σιίτες θέλουν να διατηρήσουν το κράτος που διοικούν ενωμένο. Επομένως, το βασικό αίτημα ορισμένων Σουνιτών είναι να αποκτήσουν μεγαλύτερη αυτονομία από τη Βαγδάτη, ενώ προσπαθούν ταυτόχρονα να διατηρήσουν την οικονομική τους ισότητα με τις πιο ευημερούσες περιοχές του Ιράκ. Ο Abadi μπορεί να χρειαστεί να κινηθεί γρήγορα προς αυτή την κατεύθυνση, αν πρόκειται να εξασφαλίσει την ευρύτερη υποστήριξη των Σουνιτών που είναι απαραίτητη για να νικήσει τελικά το IS.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://www.ecfr.eu/content/entry/commentary_iraqs_response_to_the_challenge_of_the_islamic_state321

Πηγή:www.capital.gr