Του Δρα Γιάννου Χαραλαμπίδη
- Η αιγαιοποίηση των θαλασσών μας και η σημασία της ισχύος
- Χρειάζεται ή όχι νέα στρατηγική, θα τιμωρηθεί τελικά η Τουρκία και γιατί η ΕΕ να σώσει το φυσικό αέριο της Κύπρου
- ΓΙΑΤΙ ακόμη και αν ξεφουσκώσει η κρίση, οι Τούρκοι θα επανέλθουν δριμύτεροι
Συνέβη τελικά το αυτονόητο και αναμενόμενο από την Τουρκία. Δέσμευσε
περιοχές εντός των οικοπέδων 1, 2, 3 και 9. Και σήμανε συναγερμός. Έτσι
ελέχθη. Και τι θα γίνει; Θα φοβηθεί η Τουρκία. Ποιον και γιατί, όταν όλα
τα διπλωματικά όπλα που είχαμε εντός και εκτός ΕΕ έχουν παροπλιστεί;
Γιατί η Άγκυρα να υποχωρήσει, εφόσον δεν πληρώνει κόστος; Όχι μόνο κόστος δεν πληρώνει, αλλά αποκομίζει και οφέλη από τον πόλεμο κατά της ISIS. Αποδεικνύεται ότι, χωρίς ένοπλες δυνάμεις και συμμαχίες, είμαστε στο έλεος της Άγκυρας. Και οι συγκυρίες με το Ισραήλ υπήρχαν.
Όμως, η μεν Κυβέρνηση στήνει αφτί στη Βρετανία και δεν προχωρεί τη στρατηγική συνεργασία με το Ισραήλ, καθώς και την αίτηση ένταξης της Κύπρου στον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη, ενώ η Αριστερά και γενικότερα η αντιπολίτευση αναλώνονται σε αντιδυτικές κραυγές εσωτερικής κατανάλωσης, χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο.
Πάγωμα συνομιλιών
Ορθώς ο Πρόεδρος πάγωσε τις συνομιλίες. Όμως υπάρχει και ο ισχυρισμός ότι με το πάγωμα των συνομιλιών οι Τούρκοι τρίβουν τα χέρια τους. Το ερώτημα δεν είναι αν θα παγώσουμε τις συνομιλίες ή εάν θα καταγγείλουμε την Τουρκία στην ΕΕ και στον ΟΗΕ, αλλά εάν θα αλλάξουμε στρατηγική και μεθοδολογία επίλυσης του Κυπριακού.Εάν δεν ξεφουσκώσει η κρίση και δημιουργηθούν νέα τετελεσμένα στην ΑΟΖ, τι θα κάνουμε; Θα τα αποδεχθούμε; Εάν, από την άλλη, ξεφουσκώσει η κρίση, θα επιστρέψουμε στις συνομιλίες από εκεί όπου έχουμε μείνει; Και οι Τούρκοι θα συνεχίσουν να διεκδικούν εξουσίες που τη μια μέρα φαίνονται παράλογες και την άλλη, λόγω δικών μας υποχωρήσεων, θα γίνονται λογικές.
Θα θέλουν και τη διχοτόμηση και τα πετρέλαια. Το πρόβλημα δεν εντοπίζεται στις περιστασιακές τακτικές, αλλά εάν θα καθορίσουμε στόχους και αν θα διαθέσουμε μέσα για την επίτευξη των στόχων. Αυτό είναι, εν ολίγοις, η στρατηγική.Πέραν των στόχων, θα πρέπει να προσδιορίσουμε την απειλή. Ερώτημα, λοιπόν: Είναι ή όχι η Τουρκία μια διαρκής απειλή για την Κύπρο; Εάν λάβουμε υπόψη τη ρητορική της πολιτικής ηγεσίας και την πεποίθηση της κοινής γνώμης, αλλά και την πραγματικότητα, η Κύπρος, εφόσον βρίσκεται υπό κατοχή και εφόσον η Τουρκία αλωνίζει την κυπριακή ΑΟΖ, τελεί υπό διαρκή απειλή. Πώς η απειλή αυτή αποτρέπεται;Όχι, πάντως, με τις περί ανοχύρωτης πολιτείας αντιλήψεις, ούτε με την πολιτική του κατευνασμού. Τα ψηφίσματα και οι καταδίκες είναι εργαλεία ηθικής ικανοποίησης, όταν όμως δεν συνοδεύονται από κόστος και ισχύ για την επιβολή τους, ο θύτης τα γράφει στα παλιά του τα παπούτσια.
Οικοδόμηση της αποτροπής
Αυτή η πολιτική, δηλαδή του κατευνασμού, απέτυχε. Ναυάγησε στα οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ. Η αποτυχία αυτή αποτυπώνεται στην υφιστάμενη κρίση. Η αποτροπή οικοδομείται επί:
1. Ισχυρής αμυντικής θωράκισης.
2. Συμμαχιών με γειτονικές χώρες όπως το Ισραήλ και η Ελλάδα, ακόμη και η Αίγυπτος. Εφόσον όμως το ίδιο το κράτος δεν έχει αξιόπιστη άμυνα, κανείς άλλος δεν θα σπεύσει να γίνει βασιλικότερος του βασιλέως.
3. Διάθεση μέσων και πόρων.
4. Εκμετάλλευσης των διπλωματικών και θεσμικών εργαλείων που παρέχει η ΕΕ για την άσκηση πιέσεων και πρόκλησης κόστους στην Τουρκία ή κατ' ελάχιστον για τον καθορισμό ορθής βάσης και στόχου των συνομιλιών για δημοκρατική και βιώσιμη λύση.
Πώς μπορεί να είναι ο στόχος της λύσης η ομοσπονδία, η οποία είναι μια τουρκική λύση και πώς θα αντέξει μια τέτοια λύση, όταν θα χαρακτηρίζεται από δημοκρατικά ελλείμματα, ενώ ταυτοχρόνως η Κύπρος και το φυσικό της αέριο θα τελεί υπό την ασφάλεια και τον έλεγχο του πανίσχυρου τουρκικού στρατού;
Αυτή η κρίση επιβεβαιώνει την άποψη που είχε κατατεθεί πολλάκις από αυτές τις στήλες: Ακόμη και αν λυθεί το Κυπριακό, και οι εξουσίες για το φυσικό αέριο ανήκουν στην κεντρική εξουσία και περάσει αγωγός από την Κύπρο προς την Τουρκία, στην περίπτωση κατά την οποία η Άγκυρα δεν πληρώνει, τι θα κάνουμε; Θα κλείσουμε την κάνουλα και ποιος;
Ποια Κυβέρνηση; Και ας υποθέσουμε ότι ο Πρόεδρος είναι Έλληνας και την κλείνει, και το άλλο πρωί την ανοίγει ο Τούρκος Συμπρόεδρος η Αντιπρόεδρος, και η Τουρκία μας πει μην τολμήσετε να την ξανακλείσετε, τι θα συμβεί; Θα κάνουμε πόλεμο ή θα διαλύσουμε το τρικέφαλο πολιτειακό σύστημα της ομοσπονδίας (δυο συνιστώντα κράτη και μια κεντρική εξουσία);
Η ασθένεια της κυπριακής κουλτούρας
Χωρίς ασφάλεια δεν θα βρούμε την ησυχία μας ούτε πριν ούτε μετά από μια πιθανή λύση. Και η ασφάλεια μπορεί να επιλυθεί στο πλαίσιο της δικής μας αμυντικής θωράκισης, των συμμαχιών και της συμμετοχής της Κύπρου στο ΝΑΤΟ.Και ας μην παρασυρθούμε τώρα από αντιδυτικούς και αντιΝΑΤΟϊκούς συναισθηματισμούς, διότι θα παίξουμε το παιχνίδι της Τουρκίας και της Βρετανίας που μας θέλουν εκτός. Εάν προκληθεί μια κρίση εντός των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ, η Συμμαχία θα σπεύσει να σβήσει αμέσως τις φωτιές.Βεβαίως, υπάρχει και ο ισχυρισμός, καλά, και η Ελλάδα είναι στο ΝΑΤΟ, αλλά η Τουρκία την απειλεί; Η Ελλάδα πάσχει από ένα κίβδηλο ειρηνιστικό σύνδρομο, από το οποίο πάσχει και η κυπριακή πολιτική κουλτούρα. Υπάρχει η ψευδαίσθηση ότι με τους αφοπλισμούς και τα περιστέρια θα κατευναστεί η Τουρκία.
Ακόμη και σε μια συμμαχία, εάν θέλεις να παραμένεις αδύνατος και κακομοίρης, μίζερος, ουδόλως θα πρέπει να έχεις την ψευδαίσθηση ότι οι σύμμαχοί σου θα σπεύσουν να εφαρμόσουν το δίκαιο για το χατίρι σου, εάν δεν έχουν οι ίδιοι συμφέρον. Κλασικό παράδειγμα είναι η συμμετοχή μας στην ΕΕ. Φταίει η ΕΕ, εάν εμείς ανάβουμε το πράσινο φως για το άνοιγμα τουρκικών κεφαλαίων, ή εάν δεν ζητούμε πρόσθετες κυρώσεις επί της Τουρκίας λόγω της συνεχιζόμενης κατοχής της Κύπρου και των τουρκικών προκλήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ στο πρότυπο της Ρωσίας;
Ή φταίνε οι εταίροι μας, όταν δεν έχουμε επικαλεστεί το προηγούμενο της Κροατίας, οπότε αναστάλθηκαν το 2005 οι ενταξιακές της διαδικασίες για έξι μήνες, επειδή δεν είχε παραδώσει στο Ειδικό Διεθνές Δικαστήριο για τον Πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας έναν ύποπτο για εγκλήματα πολέμου στρατηγό της; Επισήμως, δεν έχουμε καθορίσει εντός της ΕΕ ότι η Τουρκία αποτελεί απειλή σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και ότι αυτή η απειλή θα πρέπει να αντιμετωπιστεί κατά τον ίδιο τρόπο που καλείται η ΕΕ και το ΝΑΤΟ να αντιμετωπίσουν τη ρωσική απειλή σε βάρος της Πολωνίας και των Βαλτικών Χωρών.Η σημασία των όπλων είναι η σιωπή τους και όχι το κελάηδημά τους. Και τα όπλα σιωπούν, όταν υπάρχει από τον αδύναμο αξιόπιστη αποτροπή, αλλιώς ή κελαηδούν ή ο αδύναμος υποχωρεί και συμβιβάζεται για να αποφύγει τον εξευτελισμό.
Η επανενσωμάτωση
Ας δούμε αυτήν την τουρκική πρόκληση σε στρατηγικό επίπεδο και σε βάθος χρόνου, καθώς και σε συνάρτηση αφενός με την πάγια τουρκική στρατηγική και αφετέρου με την πολιτική του εξευμενισμού, η οποία δεν οδήγησε πουθενά. Μάλλον σε κατά καιρούς αδιέξοδα, προκλήσεις και κρίσεις. Συνεπώς, η νέα στρατηγική προϋποθέτει και σαφή στόχο, ο οποίος δεν μπορεί να είναι άλλος από την επανενσωμάτωση των κατεχομένων στην Κυπριακή Δημοκρατία. Η δε βάση των συνομιλιών καθορίζεται από τις αποφάσεις της ΕΕ.Δηλαδή, από το Πρωτόκολλο 10, επί τη βάσει του οποίου εντάχθηκε ολόκληρη η Κυπριακή Δημοκρατία στην ΕΕ και την αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005, στην οποία καθίσταται σαφές ότι η ΕΕ αναγνωρίζει στο νησί ως μόνο κράτος εκείνο της Κυπριακής Δημοκρατίας και ότι, για να προχωρήσει η τουρκική ενταξιακή διαδικασία, θα πρέπει η Τουρκία να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία.Εάν η Άγκυρα δεν αποδέχεται τις αποφάσεις της ΕΕ, δεν θα προχωρήσει η ενταξιακή της διαδικασία. Βεβαίως, θα μπορεί να ισχυριστεί κάποιος, ωραία όλ’ αυτά, και τι έγινε; Ούτως ή άλλως δεν θα γίνει διεύρυνση την επόμενη πενταετία. Ναι, αλλά οι ενταξιακές θα συνεχιστούν. Οπότε, ούτε σε εξαετία μπορεί να ελπίζει η Τουρκία για ένταξη ή ειδική σχέση ούτε σε δεκαετία, εάν ανασταλούν οι ενταξιακές της διαδικασίες.
Και ας μη γελιόμαστε. Η Τουρκία εισέπραξε το 2013 από την ΕΕ ως προενταξιακή βοήθεια ποσό που φθάνει 1 περίπου δις ευρώ. Ο πραγματικός αριθμός είναι 902 με 953 χιλιάδες ευρώ. Δηλαδή, ποσό που αντιστοιχεί στα χρήματα που έχει τη δυνατότητα να απορροφήσει η Κυπριακή Δημοκρατία για την επόμενη επταετία!Εάν, μάλιστα, η Τουρκία καταστεί μελλοντικά πλήρες κράτος-μέλος, θα εισπράττει τα μεγαλύτερα ποσά από τα διαρθρωτικά ταμεία, θα έχει τον μεγαλύτερο στρατό στην ΕΕ και τη μεγαλύτερη πολιτική και θεσμική δύναμη μαζί με τη Γερμανία εντός της ΕΕ. Υπό αυτές τις συνθήκες, γατί να μη θέλει την πλήρη ένταξη ή ακόμη και την ειδική σχέση.Απλώς, όταν η Τουρκία κάνει το σκληρό καρύδι στην Ευρώπη, είναι για να αποφορτίζει τις πιέσεις για μεταρρυθμίσεις όπως τις θέλουν οι εταίροι και για να παίρνει ισχυρότερα ανταλλάγματα. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο: Με τον τρόπο αυτό φορτώνει τα προβλήματα της ενταξιακής διαδικασίας στην ΕΕ και στην Κύπρο, προκειμένου να δικαιολογεί εσωτερικά την κυβερνητική αδυναμία να προχωρήσει ταχέως σε μεταρρυθμίσεις.
Στρατηγική έξοδος και συμμαχίες
Βεβαίως, θα ήταν δυνατό να ισχυριστεί κάποιος το εξής: Καλά, θα τα τσουγκρίσουν οι εταίροι μας για το χατίρι μας; Λογικό το ερώτημα, όμως οι εταίροι μας δεν θα τα τσουγκρίσουν με την Τουρκία για το χατίρι μας, αλλά για το δικό τους χατίρι.Για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου και τη δημιουργία εναλλακτικού διαδρόμου από την Κύπρο στην ΕΕ. Και ειδικώς τώρα με την κρίση στις σχέσεις της ΕΕ με τη Ρωσία, αυτή η εναλλακτική οδός γιατί να μην είναι επιδιωκόμενη από τους Ευρωπαίους λύση;Και γιατί να αφήσουν το φυσικό αέριο της Κύπρου να πέσει στον έλεγχο της Τουρκίας; Θα απεγκλωβιστούν από τη Μόσχα για να εγκλωβιστούν από την Άγκυρα; Από την άλλη, ο κόσμος μας στηρίζεται στα συμφέροντα. Και η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά κατά τα βρίσκει με τη Μόσχα.Ας μην ξεχνάμε ότι η Μόσχα δεν ενεπλάκη στην εκμετάλλευση του κυπριακού φυσικού αερίου λόγω των συμφερόντων που διαθέτει στην Τουρκία. Αφενός των ενεργειακών οδών, αφετέρου λόγω εμπορικών συναλλαγών. Συνεπώς, είναι μύθος ότι εάν ανήκουμε στην ΕΕ ή στο ΝΑΤΟ δεν θα έχουμε καλές σχέσεις με τη Μόσχα.
Εδώ και οι ΗΠΑ και οι Βρετανοί συνεργάζονται με τους Ρώσους στον πόλεμο κατά της ISIS. Η διατήρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας στη ζωή ως στρατηγικός στόχος είναι προς όφελος και της ΕΕ και του Ισραήλ, υπό την έννοια ότι το Τελ Αβίβ ουδόλως θα ήθελε να δει τη μοναδική του στρατηγική διέξοδο, δηλαδή μέσω Κύπρου, να πέφτει στα χέρια της Άγκυρας πολιτειακά, ως αποτέλεσμα της ομοσπονδίας, και γεωστρατηγικά και γεωπολιτικά με τον έλεγχο του φυσικού αερίου, ως αποτέλεσμα μιας τριχοτομημένης κυπριακής ΑΟΖ, που θα τελεί υπό την ασφάλεια της Τουρκίας.
Τα διδάγματα της κρίσης
Ποια είναι λοιπόν τα διδάγματα από τις τουρκικές προκλήσεις:
1. Η καλή πρόθεση και ο εξευμενισμός εκλαμβάνονται από την Τουρκία ως αδυναμία. Ο εξευμενισμός απέτυχε.
2. Η Τουρκία δεν υποχωρεί χωρίς κόστος.
3. Εάν δεν υπάρξουν συμμαχίες και ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων, οι Τούρκοι ακόμη και αν φύγουν από την ΑΟΖ, ακόμη και αν δεν εφαρμόζουν την «ναύτεξ» τώρα, θα το πράξουν όταν κρίνουν σκόπιμο στη συνέχεια.
4. Η Άγκυρα στέλνει το μήνυμα στις πετρελαϊκές εταιρείες να μην πλησιάσουν τα κυπριακά οικόπεδα, διότι θα βρουν τον μπελά τους.
5. Η δημιουργία νέων τετελεσμένων, για τον έλεγχο του φυσικού αερίου. Τόσο το φυσικό αέριο όσο και το πολιτειακό σύστημα της ομοσπονδίας αποτελούν εργαλεία για την ανάδειξη της Τουρκίας σε περιφερειακή δύναμη.
6. Η Άγκυρα τα θέλει όλα, επειδή δεν έχουμε ισχύ. Χωρίς ισχύ η Κύπρος είτε θα μείνει διχοτομημένη είτε θα γίνει τουρκική επαρχία.
7. Η ανάγκη αλλαγής στρατηγικής, δημιουργίας συμμαχιών και ισχυρών ενόπλων δυνάμεων. Χωρίς αυτά τα ουσιώδη η Κύπρος δεν μπορεί να εκμεταλλευθεί το φυσικό της αέριο.
8. Η Άγκυρα στηρίζεται στην εξής λογική: Δεν θα καθορίσει η λύση και το δίκαιο πώς θα γίνει η κατανομή του φυσικού αερίου, αλλά θα το καθορίσει η Τουρκία με την ισχύ της.
Το κανόνια και το βούτυρο
ΑΡΑ έχουμε το ένα σκέλος της λύσης, που αφορά στη δημοκρατικότητα την οποία η ομοσπονδία δεν μπορεί να εγγυηθεί. Μπορεί όμως να γίνει εγγύηση της βιωσιμότητας της λύσης, εάν τα κατεχόμενα επανενταχθούν στην Κυπριακή Δημοκρατία και εφαρμοστούν χωρίς αποκλίσεις σε όλο το νησί οι δημοκρατικές αρχές και αξίες της ΕΕ.
Από αυτήν την αρχή θα πρέπει να ξεκινά η οικοδόμηση του κράτους και όχι αντίθετα. Δηλαδή, να γίνεται προσπάθεια ακρωτηριασμού τους για να χωρέσουν σε μια ομοσπονδία. Το δεύτερο σκέλος είναι εκείνο της ασφάλειας, το οποίο διεφάνη με τις τουρκικές προκλήσεις. Ότι, δηλαδή, χωρίς ένοπλες δυνάμεις και συμμαχίες δεν μπορεί να γίνει εκμετάλλευση του φυσικού αερίου. Εάν υιοθετείτο η στρατηγική την οποία από αυτές τις στήλες πολλάκις έχουμε αναλύσει, κυρίως περί της τριμερούς συμμαχίας Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ, δεν θα καταλήγαμε εδώ που καταλήξαμε.
Όταν τονίζαμε ότι χωρίς συμμαχίες και ένοπλες δυνάμεις θα μετατραπεί η θαλάσσια περιοχή της Κύπρου σε νέο Αιγαίο και πάλι δεν άκουγαν. Η Τουρκία, και αν υποχωρήσει, θα επανέλθει. Θα σταματήσει τις προκλήσεις, όταν κατανοήσει ότι το κόστος από την πολιτική της είναι μεγαλύτερο από το όφελος.Αλλιώς, γιατί να μη συνεχίσει στον ίδιο αμανέ. Η απάντηση έχει δοθεί πριν από χιλιάδες χρόνια από τον Θουκυδίδη: Ισχύς! Ο πλούτος μας είναι πρόκληση και οι ρεαλιστές το ξεκαθάρισαν προ καιρού: Όταν έχεις βούτυρο χωρίς κανόνια, την πάτησες. Γι΄ αυτό το αξίωμα είναι και κανόνια και βούτυρο. Κυρίως κανόνια. Ισχύς!
