Διχάζει ξανά το Παλαιστινιακό τον αραβικό κόσμο Αδυνατούν να συμπήξουν κοινό μέτωπο απέναντι στο Ισραήλ

Μητροπούλου ΕιρήνηΣτρατός, οικονομία, πολιτική. Αυτά τα τρία «όπλα» διαθέτει κάθε κράτος για να επιβληθεί. Αλλά τώρα που η Λωρίδα της Γάζας βιώνει ξανά τη σφαγή από τους Ισραηλινούς, οι αραβικές και κάποιες μουσουλμανικές χώρες της ευρύτερης Μέσης Ανατολής μοιάζουν διχασμένες, πολυδιασπασμένες, σχεδόν ανίσχυρες μπροστά στο Ισραήλ και στον παντοδύναμο σύμμαχό του, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Και αυτή η διχόνοια είναι μία από τις «κατάρες» που έχουν οδηγήσει στην εμπλοκή κάθε ειρηνευτικής διαδικασίας για λύση στο Μεσανατολικό.Η αιματοβαμμένη Παλαιστίνη ως σύμβολο κινητοποιεί τους πάντες. Η «νάκμπα», ο διωγμός και η καταστροφή που υπέστη αυτός ο λαός το 1948, είναι μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες που κληροδότησε ο 20ός στον 21ο αιώνα. Στην πραγματικότητα, οι ίδιοι οι Παλαιστίνιοι ήταν μέχρι πρότινος θανάσιμα διχασμένοι ανάμεσα σε Φατάχ και Χαμάς, σε Δυτική Οχθη και Γάζα. Και οι Αραβες εξακολουθούν να χωρίζονται σε αντίπαλα στρατόπεδα στο μέτωπο αυτό.

Δεν είναι μόνο το ιστορικό, θρησκευτικό σχίσμα μεταξύ σουνιτών και σιιτών που χωρίζει τους μουσουλμάνους στα δύο. Λάδι στη φωτιά του σεχταρισμού ρίχνουν οι διαφορετικές και αντικρουόμενες θέσεις που πηγάζουν από τα αντικρουόμενα συμφέροντα αυτών των χωρών στο Παλαιστινιακό.

Από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δυτικοί διπλωμάτες λένε ότι «οι Αραβες δεν μπορούν να συμφωνήσουν σε τίποτα, ούτε καν για τον καιρό». Πώς να συμμαχήσουν τώρα; Ο διχασμός πηγαίνει πολύ βαθιά, εντός και μεταξύ των κρατών, και οι επιλογές τους απέναντι στο Ισραήλ και στους Αμερικανούς είναι από περιορισμένες έως ανύπαρκτες. Ακόμη και αν ήθελαν πραγματικά οι ηγέτες τους να βοηθήσουν, πώς θα μπορούσαν;

Με στρατό; Θα τους έκανε σκόνη το Ισραήλ. Τι ελπίδες θα είχαν έναντι της ισχυρότερης στρατιωτικά χώρας στη Μέση Ανατολή, ενός κράτους με πυρηνικά και με την αμέριστη βοήθεια της παγκόσμιας υπερδύναμης; Οι ΗΠΑ δεν έχουν κρύψει ποτέ ότι θέλουν να διατηρηθεί με κάθε τρόπο η υπεροχή του Ισραήλ, που θα νικούσε εύκολα τον στρατό όλων των Αράβων μαζί. Ακόμη και η παροχή όπλων στους παλαιστίνιους μαχητές είναι σχεδόν αδύνατη με τέτοιον αποκλεισμό της Γάζας από το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Με λίγα λόγια, μια γενικευμένη αραβοϊσραηλινή πολεμική σύρραξη με πιθανότητα αραβικής επικράτησης μοιάζει αδύνατη.

Στην οικονομία; Το ίδιο αδιέξοδο. Οι δεσμοί που έχουν οι Αραβες με το Ισραήλ, ανοιχτοί ή κρυφοί, δεν είναι αρκετά μεγάλοι για να ασκήσουν πίεση. Το μποϊκοτάζ του Αραβικού Συνδέσμου έχει καταρρεύσει προ πολλού και ούτως ή άλλως ποτέ δεν εφαρμόστηκε από όλους για να έχει κάποιο αποτέλεσμα. Να αναστηθεί τώρα, με δεδομένες τις διαιρέσεις και τις συμφωνίες ειρήνης του Ισραήλ με την Αίγυπτο και την Ιορδανία, δεν συζητείται καν. Επιπλέον οι περισσότερες χώρες στην περιοχή είναι πολύ εξαρτημένες από τις ΗΠΑ για να τις πιέσουν κατά του Ισραήλ.

Πετρελαϊκό εμπάργκο, όπως το 1973-74; Ξεχάστε το. Ο ΟΠΕΚ είναι επίσης πιο αδύναμος από ό,τι ήταν τότε. Σήμερα οι ΗΠΑ είναι η τρίτη μεγαλύτερη παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο και ο δέκατος μεγαλύτερος εξαγωγέας. Οι Αμερικανοί χρειάζονται λιγότερο το αραβικό πετρέλαιο από οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ιστορία.

Το αντίθετο συμβαίνει. Οι οικονομίες των πλούσιων κρατών του Κόλπου εξαρτώνται πολύ από τις ΗΠΑ για να ρισκάρουν οι αυταρχικοί ηγέτες τους μια στρατηγική υπέρ των Παλαιστινίων. Ολοι τους ποντάρουν στα πετροδολάρια για να κρατάνε τον λαό τους πειθήνιο και φρόνιμο. Κανένας από αυτούς τους μονάρχες δεν θέλει να δει μια «Αραβική Ανοιξη» νούμερο 2. Φοβούνται επίσης μια άγαρμπη «αλλαγή καθεστώτος» όπως αυτή που έκαναν οι Αμερικανοί στο Ιράκ.

Ακόμη πιο μικρή είναι η πολιτική επιρροή των Αράβων επί του Ισραήλ. Γιατί, εκτός από την Αίγυπτο και την Ιορδανία, καμία χώρα δεν έχει σοβαρές διπλωματικές σχέσεις με το εβραϊκό κράτος για να τις διακόψει ή να τις υποβαθμίσει. Ούτε βέβαια συμφωνίες για να τις ακυρώσει.

Γι' αυτό το μεγαλύτερο πλήγμα για τη Χαμάς ήταν η απώλεια της στήριξης από την Αίγυπτο του ανατραπέντος Χόσνι Μουμπάρακ. Οχι μόνο γιατί είναι η ναυαρχίδα του αραβικού κόσμου, αλλά επειδή η τέως σύμμαχος συμμετέχει δυναμικά στον αποκλεισμό της Γάζας - σταματάει τα κομβόι με τη βοήθεια, κλείνει τα περάσματα και ευθύνεται για πολλά από τα βάσανα των παλαιστινίων κατοίκων.

Ετσι, παρά την αλληλεγγύη που εκφράζουν οι λαοί στις αραβικές χώρες, οι κυβερνήσεις τους παρακολουθούν τη σφαγή στη Γάζα ανίκανες και εν πολλοίς απρόθυμες να αντιδράσουν. Οπως έκαναν όταν το Ισραήλ εισέβαλε στον Λίβανο το 2006 ή το 2003, στην εισβολή και την κατοχή του Ιράκ από τις ΗΠΑ.

Εννέα κράτη, εννέα διαφορετικές «γραμμές» στον χάρτη των γεωστρατηγικών συμφερόντων

ΑΙΓΥΠΤΟΣ

Το χαμένο στήριγμα των Παλαιστινίων

Παραδοσιακά η μεσολάβηση του Καΐρου έδινε τη λύση για προσωρινή εκεχειρία. Αλλά η εξίσωση έχει αλλάξει. Κουμάντο στην Αίγυπτο κάνει σήμερα ο στρατηγός Αλ Σίσι. Ανέτρεψε με πραξικόπημα τον εκλεγμένο ισλαμιστή πρόεδρο Μόρσι και φυσικά μισεί τη Χαμάς - ένα από τα πιο γνήσια τέκνα της αιγυπτιακής «μητέρας-οργάνωσης», της εκτός νόμου Μουσουλμανικής Αδελφότητας.

ΤΟΥΡΚΙΑ

Εκτός διπλωματικού παιχνιδιού από το 2010

Σύμμαχος της Χαμάς. Οι σχέσεις με το Ισραήλ, και εσχάτως με τις ΗΠΑ, βρίσκονται σε ιστορικό χαμηλό, τέσσερα χρόνια μετά τη φονική επιδρομή ισραηλινών κομάντος στο πλοίο «Μαβί Μαρμαρά» που επιχείρησε να σπάσει τον αποκλεισμό της Γάζας με ανθρωπιστική βοήθεια το 2010. Ο Ερντογάν κατηγορεί το Ισραήλ για «συστηματική γενοκτονία» των Παλαιστινίων και βρίσκεται εκτός διπλωματικού παιχνιδιού.

ΚΑΤΑΡ

Ο νέος υποστηρικτής της οργάνωσης Χαμάς

Διπλωματική λύση για κατάπαυση του πυρός περνάει μόνο από την Ντόχα. Ο πολιτικός ηγέτης της Χαμάς Χαλίντ Μεσάλ έχει μετακομίσει από τη Δαμασκό στο Κατάρ λόγω εμφυλίου στη Συρία. Ο εμίρης ανταγωνίζεται με τον βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας για την ηγεσία του σουνιτικού αραβικού κόσμου. Το Κατάρ θεωρείται ο πιο μεγάλος υποστηρικτής και χρηματοδότης της Χαμάς.

ΙΟΡΔΑΝΙΑ  

Πολιτικά αδύναμη και καταχρεωμένη

Στην Ανατολική Οχθη του Ιορδάνη ποταμού 2 εκατομμύρια παλαιστίνιοι πρόσφυγες ζουν, οι περισσότεροι ακόμη σε καταυλισμούς, σε μια αδελφή αραβική χώρα με πληθυσμό 6 εκατ. Αδύναμη, με δυσβάσταχτο κρατικό χρέος 25 δισ. δολαρίων, η Ιορδανία έχει συμφωνία ειρήνης με το Ισραήλ από το 1994. Ο βασιλιάς Αμπντάλα Β' τρέμει νέο κύμα ξεριζωμένων Παλαιστινίων.

ΣΑΟΥΔΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ

Ρεαλισμός με τον φόβο του «ιρανικού κινδύνου»

Πιο στενός σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιοχή, το αυταρχικό Ριάντ δείχνει ρεαλισμό και σε αυτή την κρίση λέγοντας ότι η ειρήνη με το Ισραήλ είναι «στρατηγική επιλογή». Ο υπερ-συντηρητικός και πάμπλουτος μοναρχικός οίκος των Σαούντ μαζί με τους φιλοδυτικούς σουνίτες στο Κουβέιτ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα φοβούνται νέα ηγεμονία των σιιτών του Ιράν.

ΣΥΡΙΑ  

Η Χαμάς «πρόδωσε» την εμπιστοσύνη του Ασαντ

Εδώ η λέξη εμφύλιος τα λέει όλα. Από το 2011, όταν σουνίτες σήκωσαν τα όπλα εναντίον του προέδρου Μπασάρ αλ Ασαντ, οι ισλαμιστές της Χαμάς πήραν το μέρος των ανταρτών «προδίδοντας» την εμπιστοσύνη της οικογένειας Ασαντ, η οποία παρείχε χρόνια άσυλο στη Δαμασκό στην εξόριστη ηγεσία της Χαμάς. Ο Ασαντ ανήκει στους αλεβίτες (παρακλάδι του σιιτικού Ισλάμ). Η Μουσουλμανική Αδελφότητα της Συρίας είναι κυρίαρχη συνιστώσα των ένοπλων εχθρών του και συνδέεται με τη μητέρα-οργάνωση της Αιγύπτου.

ΙΡΑΝ

Καλές υπηρεσίες στον Μεγάλο Σατανά

Πάνε οι μέρες που οι μουλάδες μισούσαν άνευ όρων τον Μεγάλο Σατανά, τις ΗΠΑ, και τον μικρότερο Σατανά, το Ισραήλ. Μετά την πρόσφατη προσέγγιση με την Ουάσιγκτον το οικονομικά κλονισμένο Iράν του προέδρου Pοχανί έχει λόγους να πουλήσει καλές υπηρεσίες στους Αμερικανούς, με ακριβό βεβαίως αντίτιμο. Προσφέρει τώρα και μεσολάβηση, γιατί κανένας διπλωμάτης των ΗΠΑ δεν μπορεί να καθήσει στο ίδιο τραπέζι με τη Χαμάς.

ΛΙΒΑΝΟΣ  

Μια χώρα-μωσαϊκό και το φάντασμα του εμφυλίου

Σε ένα κράτος-μωσαϊκό η φιλοϊρανική οργάνωση των σιιτών της Χεζμπολάχ πολεμάει εναντίον του Ισραήλ από το 1975, όταν ξέσπασε ο εμφύλιος μεταξύ χριστιανών φαλαγγιτών και μουσουλμάνων Παλαιστινίων. Ισραηλινά αεροπλάνα χτυπάνε συχνά περιοχές στη συριακή πλευρά των συνόρων, συνήθως με στόχο φορτηγά με όπλα που προορίζονται για τη Χεζμπολάχ.

ΙΡΑΚ

Τριχασμένο και εκτός παιχνιδιού

Τα συντρίμμια μετά τον πόλεμο με τις ΗΠΑ και η προέλαση των σουνιτών τζιχαντιστών της οργάνωσης ISIS (Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και στη Συρία) σε μια χώρα τριχασμένη (Κούρδοι, σουνίτες, σιίτες) και υπό διάλυση έχουν βγάλει το Ιράκ από τον χάρτη με τους παίκτες. Οι παλαιστίνιοι πρόσφυγες εκεί είναι τα αφανή θύματα. Υφίστανται διώξεις, βασανιστήρια, φόνους και ζουν σε άθλιες συνθήκες, σε καταυλισμούς.

Ισραηλινοί κατά του πολέμου μιλούν στο «Βήμα»
«Είμαστε πιο λίγοι και πιο απομονωμένοι από ποτέ»
Εικόνες ισραηλινών διαδηλωτών που ζητούν να σταματήσει το μακελειό στη Γάζα προβλήθηκαν στις τηλεοράσεις όλου του κόσμου. «Υπάρχει κάποια - έστω δειλή - επιστροφή των ειρηνιστών στο Ισραήλ;» ρώτησε «Το Βήμα» δύο γνωστούς ακτιβιστές της γενναιόφρονος «άλλης πλευράς», του σύγχρονου ισραηλινού αντιπολεμικού κινήματος.

«Οχι, αυτή τη στιγμή οι ισραηλινοί ειρηνιστές είναι πιο λίγοι και πιο απομονωμένοι από ποτέ» μας λέει ο Ανταμ Κέλερ, εκπρόσωπος του Gush Shalom (Συνασπισμός για την Ειρήνη), της φιλειρηνικής οργάνωσης με τη μεγαλύτερη επιρροή στο Ισραήλ.

«Μόνο 7.000 άνθρωποι κατέβηκαν στη διαδήλωση "Σταματήστε τον πόλεμο" στο Τελ Αβίβ το περασμένο Σαββατοκύριακο. Και όσοι έχουν απομείνει υφίστανται βίαιες επιθέσεις από ακραίους ρατσιστές και χούλιγκαν. Οσο θα πέφτουν ρουκέτες σε ισραηλινές πόλεις - όσο μικρή ζημιά κι αν κάνουν στην πραγματικότητα - οι στρατιώτες θα θεωρούνται ήρωες που πολεμάνε για να "υπερασπιστούν την πατρίδα" - και τα σπίτια μας» προσθέτει ο Κέλερ.

Ταλαιπωρημένο, απελπισμένο, το ειρηνευτικό κίνημα στο Ισραήλ φυλλορροεί, την ώρα που το 60% της κοινής γνώμης στηρίζει τους βομβαρδισμούς στη Γάζα.

«Μόλις λίγες χιλιάδες έχουν διαδηλώσει σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Αναγνωρίζουμε ότι είμαστε αδύναμοι και μοναχικοί σε μια κοινωνία που έχει μια όλο και πιο πολεμική και ρατσιστική στάση απέναντι στους Παλαιστινίους» μας λέει ο Ρίτσαρντ Κούπερ του δικτύου «Εβραίοι για τη Δικαιοσύνη για τους Παλαιστινίους» (JfJP).

«Αλλά εμείς συνεχίζουμε να καταδικάζουμε σθεναρά τις ισραηλινές πολιτικές που υπονομεύουν τα ανθρώπινα και τα πολιτικά δικαιώματα του παλαιστινιακού λαού. Επιμένουμε - και θα το λέμε ξανά και ξανά - ότι οι πολιτικές αυτές δεν διεξάγονται στο όνομά μας. Νιώθουμε αποτροπιασμό για τις βίαιες δολοφονίες αμάχων και για την άρνηση της χώρας μας να κάνει οποιαδήποτε διάκριση μεταξύ στρατιωτικών και πολιτικών στόχων, με βομβαρδισμούς σε νοσοκομεία, σχολεία, κατοικημένες περιοχές και αγορές. Αυτό δεν είναι πόλεμος, είναι σφαγή» λέει.

«Αλλαγή δεν θα προκύψει από αυτή την κοινωνία στο εγγύς μέλλον χωρίς τεράστια πίεση από το εξωτερικό, κυρίως από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ενωση. Αλλά δεν δείχνουν προθυμία να λειτουργήσουν ως έντιμοι μεσολαβητές την ώρα που σκοτώνονται άμαχοι και καταστρέφεται η υποδομή της κοινωνίας στη Γάζα. Φοβόμαστε για τους Παλαιστινίους: η οικονομία τους τσακίζεται, ο κόσμος ζει με πένθος, οργή, αποκλεισμένος. Φοβόμαστε επίσης για το μίσος που γεννάει το Ισραήλ σε μια νέα γενιά Παλαιστινίων. Αυτές οι πολιτικές δεν έχουν καμία σχέση με τις εβραϊκές αξίες όπως τις κατανοούμε εμείς ούτε με τα ανθρώπινα δικαιώματα και το διεθνές δίκαιο. Γι' αυτό σύνθημά μας είναι "«Οχι στο όνομά μας!"» καταλήγει ο Κούπερ.

Περισσότεροι από 1.300 Παλαιστίνιοι, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, έχουν σκοτωθεί από τις 8 Ιουλίου
Η αιματοβαμμένη αδιαλλαξία ως πολιτική
Από τη μία πλευρά βλέπουμε μια οργάνωση (δημοκρατικά εκλεγμένων το 2006) φανατικών ισλαμιστών, τη Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας, να ενισχύεται πολιτικά έπειτα από πολυετή φθορά εξουσίας χάρη στο φωτοστέφανο του «μάρτυρα» που της φοράει η κυβέρνηση του ισραηλινού πρωθυπουργού Βενιαμίν Νετανιάχου. Από την άλλη, την αιματοβαμμένη αδιαλλαξία ως πολιτική.

Στη μέση, παγιδευμένοι στον φρικτό κύκλο της βίας, βρίσκονται οι άμαχοι. Περισσότεροι από 1.300 Παλαιστίνιοι, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, έχουν σκοτωθεί από τις 8 Ιουλίου. Στο Ισραήλ οι νεκροί έχουν ξεπεράσει τους 35 - οι πιο πολλοί στρατιώτες, μέλη ειδικών δυνάμεων.

Αυτός ο πόλεμος θα έχει μόνο ηττημένους. Το Ισραήλ διατηρεί το δικαίωμα στην αυτοάμυνα, αλλά οι βομβαρδισμοί δεν πρόκειται να του χαρίσουν την ασφάλεια. Λύση θα είναι μόνο μια συνολική συμφωνία ειρήνης. Και στην εποχή της ζωντανής τηλεοπτικής κάλυψης ακόμη και η πιο θεαματική επιτυχία του στρατού θα σκιάζεται από την επικοινωνιακή ήττα. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τις εικόνες με τόσα σκοτωμένα παιδιά; Και παρά τις τραγικές απώλειες, η Χαμάς αρνείται να υπογράψει άνευ όρων εκεχειρία. Οι Παλαιστίνιοι απαιτούν να αρθεί ο αποκλεισμός της Γάζας, ένας αργός θάνατος που κρατάει οκτώ χρόνια, και να σταματήσει η ανέγερση νέων παράνομων εβραϊκών οικισμών.

Οι πολεμικοί στόχοι του Ισραήλ είναι, απ' ό,τι λένε δημοσίως, η καταστροφή των τούνελ και των πυραύλων της Χαμάς. Είναι βεβαίως και η καθυπόταξη του ηθικού των Παλαιστινίων, η καταστροφή κάθε ελπίδας για κοινή κυβέρνηση Φατάχ - Χαμάς, άρα και για ίδρυση κράτους. Σκοποί που δεν τους πέτυχε στις δύο προηγούμενες επιθέσεις, το 2008 και το 2012. Γι' αυτό πολλοί αναλυτές αναρωτιούνται: Τι κάνει τον Νετανιάχου να πιστεύει ότι θα τα καταφέρει τώρα; Τώρα που ο πλανήτης έχει επικεντρωθεί στο δράμα των αμάχων στη Γάζα και η Χαμάς έχει καταστρέψει την ψευδαίσθηση ότι ένα πολιτικό αδιέξοδο με τους Παλαιστινίους δεν έχει κόστος για το Ισραήλ.