28 Ιουλίου 2014

Η εύθραυστη περιφερειακή σκηνή γύρω από τη Γάζα

Των Yoel Guzanski, Gallia Lindenstrauss
panw-apo-950-oi-nekroi-sti-gaza
Η Επιχείρηση Προστατευτική Αιχμή και οι συνομιλίες που υποτίθεται ότι θα την τελείωναν, έφεραν τα πολιτικά και ιδεολογικά ρήγματα στη Μέση Ανατολή, σε έντονη ανακούφιση. Οι προσπάθειες διαιτησίας αποδεικνύουν τον βαθμό στον οποίο οι χώρες που εμπλέκονται στις διαπραγματεύσεις κατάπαυσης του πυρός έχουν διαφορετικές πολιτικές ατζέντες, όπως και αντιτιθέμενες ιδεολογίες και συμφέροντα. Ενώ οι σταθερές ιδεολογίες και τα σταθμισμένα συμφέροντα δεν αποτελούν εμπόδιο per se για την επιτυχία στη διαιτησία, φαίνεται ότι περιπλέκουν περισσότερο τους περιφερειακούς παίχτες στην προσπάθειά τους για την επίτευξη κατάπαυσης του πυρός.

Τα δύο κύρια στρατόπεδα που αυτή τη στιγμή αποτελούν το περιφερειακό μωσαϊκό είναι οι παράγοντες που προσδιορίζονται με το πολιτικό Ισλάμ –Κατάρ, Τουρκία και Hamas, που αντιτίθενται στον συνασπισμό υπό την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία, οι οποίες θεωρούν την Μουσουλμανική Αδελφότητα και τη Hamas, μία από τις ριζοσπαστικές της εκφάνσεις- ως μια σοβαρή απειλή στην ασφάλεια και στη σταθερότητά τους. Αυτές οι χώρες, οι οποίες έχουν θέσει εκτός νόμου την Μουσουλμανική Αδελφότητα, θέλουν η Hamas να βγει από την σύγκρουση την οποία ξεκίνησε, ως αποδυναμωμένη και ηττημένη, όσο το δυνατόν περισσότερο. Ως εκ τούτου, η Hamas έχει επικριθεί σκληρά για την συμπεριφορά της. Επιπλέον, η Hamas έχει λάβει την μικρότερη δυνατή στήριξη από τα αραβικά κράτη, σε σχέση με την υποστήριξη που συγκέντρωνε σε προηγούμενες στρατιωτικές συγκρούσεις με το Ισραήλ.

Το πλήγμα στο κύρος της Hamas προηγείται χρονικώς του τωρινού γύρου μαχών, και σχετίζεται πρώτα και κύρια με την αλλαγή ηγεσίας στην Αίγυπτο. Το καθεστώς του el-Sisi θέλει να αποτρέψει την Hamas από το να καταφέρει σημαντικές νίκες στην τρέχουσα στρατιωτική επιχείρηση και επιδιώκει την περαιτέρω πολιτική και οικονομική απομόνωση της Hamas, ακόμη και με κόστος την διεύρυνση της σύγκρουσης. Ενώ η Αίγυπτος έχει καταδικάσει τις κλιμακούμενες ισραηλινές ενέργειες και απαίτησε από το Ισραήλ να «προσπαθήσει για ένα μέγιστο μέτρο συγκράτησης», η αιγυπτιακή επίκριση της Hamas ήταν πολύ πιο σοβαρή. Ο Αιγύπτιος υπουργός Εξωτερικών Υποθέσεων Sameh Shoukry δήλωσε ότι η Hamas θα μπορούσε να είχε σώσει τις ζωές των Παλαιστινίων εάν είχε αποδειχθεί την αιγυπτιακή πρωτοβουλία. Την ίδια στιγμή, καθώς η χερσαία επιδρομή συνεχίζεται, οι φωνές στην εγχώρια αιγυπτιακή αρένα ζητούν να σταματήσουν να υποφέρουν οι Παλαιστίνιοι και να ανοίξει το πέρασμα της Rafah, και έχουν οδηγήσει την αιγυπτιακή ηγεσία να δείξει μεγαλύτερη ευελιξία στις επαφές της με την Hamas.

Από τους περιφερειακούς παράγοντες που σχετίζονται με την λήξη της επιχείρησης, το Κατάρ, του οποίου η ταυτόχρονη προσπάθεια διαμεσολάβησης ήταν καλοδεχούμενη από την Τουρκία, είναι πιθανός το πιο υποστηρικτικό στην Hamas και στην ιδεολογία που εκπροσωπεί, και για αυτό, μαζί με την Τουρκία, είναι ο παράγοντας με την μεγαλύτερη επιρροή στην οργάνωση. Ο Khaled Mashal, επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Hamas, ζει στην Ντόχα και το Κατάρ παρέχει το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης της οργάνωσης. Επιπλέον, το Al-Jazeera, το τηλεοπτικό δίκτυο ιδιοκτησίας του Κατάρ, μοχθεί για την προώθηση της αφήγησης της Hamas. Οι ΗΠΑ, που αρχικά δεν έλαβαν κανέναν άμεσο ρόλο στις συνομιλίες, υποστήριξαν την εμπλοκή του Κατάρ λόγω των αμερικανικών οικονομικών συμφερόντων και συμφερόντων ασφαλείας στο Εμιράτο, την επιρροή της Ντόχας στην Hamas και των ψυχρών σχέσεων μεταξύ της Ουάσιγκτον και του Καΐρου. Αυτή η στάση συνάντησε την αντίδραση τόσο από το Ισραήλ όσο και από την Αίγυπτο, η οποία (σε συντονισμό με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και με την στήριξή τους), επιδίωξε να υποβαθμίσει τον ρόλο του Κατάρ. Η επίσκεψη του Εμίρη του Κατάρ, Sheikh Tamim στον Σαουδάραβα βασιλιά στις 22 Ιουλίου, σκοπό είχε να βρεθεί ένας τρόπος για να επιτευχθεί η κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, καθώς η ένταση μεταξύ των δύο περιφερειακών παραγόντων για το ζήτημα αυξήθηκε σε υψηλό επίπεδο (και κατά πάσα πιθανότητα σε αυτή τη συνάντηση οι Σαουδάραβες προσπάθησαν να πιέσουν το Κατάρ να υποχρεώσει τη Hamas να συμφωνήσει σε μια κατάπαυση πυρός και να προχωρήσει όλες τις προσπάθειες διαμεσολάβησης μέσω Αιγύπτου). Η άφιξη του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, Ban Ki-moon στη Σαουδική Αραβία στις 23 Ιουλίου θα μπορούσε επίσης να σηματοδοτήσει μεγαλύτερη εμπλοκή της Σαουδικής Αραβίας.

Το Κατάρ και η Τουρκία, έχοντας και οι δύο προσυπογράψει τις περισσότερες από τις απαιτήσεις της Hamas, δεν ενδιαφέρονται μόνο να διατηρήσουν την εξουσία της Hamas στη Γάζα και να μεγιστοποιήσουν την επιτυχία της οργάνωσης στην τρέχουσα διαμάχη με το Ισραήλ, αλλά προσπαθούν επίσης να παραγκωνίσουν την Αίγυπτο. Η εχθρότητα μεταξύ της Ντόχα και του καθεστώτος του el-Sisy προηγείται της τρέχουσας σύγκρουσης και έχει να κάνει με τους αγώνες για το πρεστίζ και το στάτους στην ενδοαραβική αρένα, και ιδιαίτερα με την υποστήριξη που έδωσε στην Μουσουλμανική Αδελφότητα και στις θυγατρικές της στην περιοχή, ο Σεΐχης Hamed και ο γιος και διάδοχός του, Σεΐχης Tamim.

Ομοίως, από την αποπομπή του Mohamed Morsi, η Τουρκία έχει αρνηθεί να αποδεχθεί το νέο καθεστώς της Αιγύπτου. Το Νοέμβριο του 2013, και αφού ο Τούρκος πρωθυπουργός Recep Tayyip Erdogan έκανε κάποια ιδιαίτερα σκανδαλώδη σχόλια για το καθεστώς του el-Sisi, η Αίγυπτος απέλασε τον Τούρκο πρεσβευτή στην Αίγυπτο. Πραγματικά, η Τουρκία αυτή τη στιγμή δεν έχει πρεσβευτή στο Κάιρο, στο Τελ Αβίβ ή στη Δαμασκό, και οι αναλυτές το έχουν επισημάνει ως έναν από τους λόγους για τους οποίους μειώνεται η επιρροή της Τουρκίας στην περιοχή. Ακόμη και στις πρώτες ημέρες της τωρινής επιχείρησης του Ισραήλ, και σίγουρα από τις αυξανόμενες επικρίσεις της Τουρκίας στο Ισραήλ, είναι εξαιρετικά αμφίβολο ότι υπήρξε ποτέ ευκαιρία για οποιαδήποτε προσπάθεια μεσολάβησης με την τουρκική εμπλοκή στον τρέχον γύρο εχθροπραξιών. Η υπόθεση εργασίας της Τουρκίας είναι ότι οι ρίζες της σημερινής ισραηλινής επιχείρησης στη Γάζα, βρίσονται στην προσπάθεια του Ισραήλ να υπονομεύσει τις ενδο-παλαιστινιακές προσπάθειες για συμφιλίωση και να ανατρέψει την κυβένηση ενότητας. Επομένως, η Τουρκία θέτει την πλήρη ευθύνη για το ξέσπασμα των συγκρούσεων στο κατώφλι του Ισραήλ.

Η πολιτική και οικονομική απομόνωση της Hamas από τα περισσότερα αραβικά κράτη –απομόνωση που σε μεγάλο βαθμό κινητοποίησε την οργάνωση να ξεκινήσει τον τρέχον γύρο εχθροπραξιών από την αρχή- θυμίζει την απάντηση ορισμένων εξ αυτών των κρατών στην Hizbollah στον Δεύτερο Πόλεμο του Λιβάνου. Τότε, υπήρξαν πολλά σχόλια που ασκούσαν κριτική στην «περιπέτεια» της Hizbollah που προκάλεσε το θάνατο και την καταστροφή Λιβανέζων πολιτών. Τώρα επίσης, οι αντίπαλοι της Hamas στο μετριοπαθές σουνιτικό στρατόπεδο, κατηγορούν την οργάνωση ότι ενεργεί ανεύθυνα, βλάπτοντας τα συμφέροντα των Παλαιστινίων και εγκαταλείποντας την ευθύνη τους για την ευημερία των Παλαιστινίων πολιτών. Ο Αιγύπτιος υπουργός Εξωτερικών, κατηγόρησε επίσης το Κατάρ και την Τουρκία ότι επιχειρούν να υπονομεύσουν την διαμεσολαβητική πρωτοβουλία της Αιγύπτου και να αμφισβητήσουν το status της Αιγύπτου ως ηγέτη σε αυτόν τον τομέα.

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι ο χρόνος της διαμάχης μεταξύ του Ισραήλ και της Hamas. Οι ατζέντες ασφαλείας διάφορων περιφερειακών παραγόντων εστιάζουν σε σοβαρές απειλές για την σταθερότητά τους, οι οποίες συνδέονται με τις επιδράσεις της κατάστασης ασφάλειας σε διάφορους τομείς, που από την πλευρά τους είναι εξίσου σημαντικοί, εάν όχι περισσότερο, συμπεριλαμβανομένων του Ιράκ, της Συρίας, το Λιβάνου, της Λιβύης, της Υεμένης, και του Μπαχρέιν. Ωστόσο, καθώς διευρύνεται η χερσαία επιδρομή, οι αντι-ισραηλινές διαδηλώσεις σε ορισμένες μουσουλμανικές χώρες έχουν γίνει πιο έντονες και βίαιες. Οι επίσημοι εκπρόσωποι ασκούν επίσης κριτική στη συμπεριφορά του Ισραήλ, ιδιαίτερα στον μεγάλο ελιγμό στη Λωρίδα της Γάζας, δηλώνοντας ότι επιδεινώνει το κακό σε αθώους πολίτες.

Μεταξύ των μουσουλμανικών κρατών, η Τουρκία ηγείται της επιθετικής, κατά του Ισραήλ γραμμής. Ο Erdogan έχει καταδικάσει τη δράση του Ισραήλ, ισχυριζόμενος ότι το Ισραήλ έχει επιδοθεί σε μια συστηματική γενοκτονία τω Παλαιστινίων από το 1948. Έχει ακόμη δηλώσει ότι όσο ο ίδιος είναι στην εξουσία, δεν θα υπάρξει βελτίωση των σχέσεων με το Ισραήλ. Δεδομένου ότι ο ίδιος οραματίζεται τον εαυτό του ως πρόεδρο της Τουρκίας για την επόμενη δεκαετία, έχει μεγάλη σημασία αυτή του η δήλωση. Και ενώ ο Erdogan εκπροσωπεί την επιθετική γραμμή έναντι του Ισραήλ, μια εξαιρετικά σκληρή κριτική στο Ισραήλ είναι η βάση για το σύνολο του τουρκικού πολιτικού φάσματος, και περιλαμβάνει και απειλές για την εβραϊκή κοινότητα στην Τουρκία.

Φαίνεται ότι η πολλαπλότητα των παραγόντων με ανταγωνιστικές ατζέντες που εμπλέκονται στον τρέχοντα γύρο της διαμάχης, έχει ήδη ως αποτέλεσμα την παράταση της επιχείρησης, εξαιτίας της πίεσης που ασκούν η Τουρκία και το Κατάρ στην Hamas για να απορρίψει την διαμεσολαβητική πρωτοβουλία της Αιγύπτου που έχει αποδεχθεί το Ισραήλ, καθώς και την εγγενή δυσκολία της Hamas να αποδεχθεί οποιαδήποτε αιγυπτιακή διαιτησία, λόγω της αντιπάθειας έναντι της διακυβέρνησης του el-Sisi. Οι αναταραχές στον αραβικό κόσμο τα τελευταία χρόνια έχουν πλήξει σοβαρά την ικανότητα του να ενωθεί, ακόμη και σε ένα ζήτημα που παλαιότερα το να επιτευχθεί σύγκλιση ήταν το ευκολότερο πράγμα: κριτική του Ισραήλ στο πλαίσιο της διαμάχης Ισραήλ-Παλαιστίνης. Η τωρινή επιχείρηση όχι μόνο ανέδειξε τη ρήξη στον μουσουλμανικό κόσμο, αλλά φαίνεται να την επιδείνωσε περαιτέρω.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://www.inss.org.il/index.aspx?id=4538&articleid=7306
http://www.capital.gr/


Πηγή:www.capital.gr