Την προηγούμενη εβδομάδα ο Mάριο Ντράγκι, πρόεδρος της
Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που αποτελεί έναν από τους κεντρικούς
πυλώνες του ευρωοικοδομήματος, δήλωσε ότι οι οικονομικές προσπάθειες της
Ευρώπης μπορεί να επηρεαστούν αρνητικά από τις πολιτικές προκλήσεις που
δοκιμάζουν σήμερα την Ενωση. Τι σημαίνει αυτό; Είναι μια έμμεση
παραδοχή της θέσης πολλών επιστημόνων του χώρου των διεθνών σχέσεων ότι η
κρίση που διαπερνά σήμερα τον δυτικό κόσμο, κυρίως την Ευρώπη, έχει
πρωτίστως διεθνοπολιτικά αίτια και σημεία εξέλιξης.
Το 2006 η συντριβή των στεγαστικών δανείων υψηλής επικινδυνότητας άνοιξε το κουτί της Πανδώρας για την αμερικανική οικονομία. Η στεγαστική φούσκα δημιουργήθηκε ως αποτέλεσμα της πολιτικής του Τζορτζ Μπους του νεότερου, ο οποίος επιδίωκε να ενισχύσει τις προοπτικές εσωτερικής νομιμοποίησης διατήρησης των πολεμικών μετώπων σε Αφγανιστάν και Ιράκ μέσω της αύξησης της κατανάλωσης και της ανόδου του βιοτικού επιπέδου των Αμερικανών πολιτών. Η στεγαστική φούσκα οδήγησε το 2008 στη χρεοκοπία του κολοσσού Lehman Brothers και τις επόμενες ημέρες στη μεγαλύτερη πτώση του χρηματιστηριακού δείκτη Dow Jones από ιδρύσεώς του, κατά 777 μονάδες. Οπως αναλύει εύστοχα ο Μπρους Τζόουνς στο «Still Ours to Lead: America, Rising Powers and the Tension Between Rivalry and Restraint», οι ΗΠΑ στράφηκαν στους συμμάχους τους για να αποκτήσουν ρευστότητα σε πρώτο χρόνο· ας μην ξεχνάμε ότι ακόμα και σήμερα τα νομισματικά αποθέματα των περισσότερων κρατών του πλανήτη είναι σε δολάρια, ώστε να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους του πληθωριστικού σοκ που θα ακολουθούσε την κυκλοφορία «νέου χρήματος».
Ιαπωνία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ελβετία και Γερμανία ήταν τα πρώτα κράτη που έσπευσαν να στηρίξουν την όλη προσπάθεια. Διεθνοπολιτικό συμπέρασμα; Οι συμμαχίες λειτουργούν υποστηρικτικά την ώρα που η αλληλεξάρτηση αυξάνει τους συστημικούς κινδύνους διάχυσης της κρίσης. Οι διεθνοπολιτικές χιονοστιβάδες δεν προκαλούν μόνο την πτώση της κορυφής αλλά και την καταστροφή οποιουδήποτε βρεθεί στην πορεία αυτής. Γι’ αυτόν τον λόγο και υφίσταται η αναγκαιότητα περιορισμού της καταστροφικής πορείας της.
Ο Μάριο Ντράγκι ξεπερνά τη συμβατική οικονομετρική μεθοδολογία και εισέρχεται στην πολυπλοκότητα της διεθνοπολιτικής σκέψης με την παραπάνω δήλωσή του. Ολη η προσπάθεια αναδόμησης των συστημικών οικονομικών δομών των πλέον αδύναμων κρίκων της ευρωζώνης, εκτός του ότι κινδυνεύει σοβαρά εξαιτίας της αναμενόμενης κόπωσης των κοινωνιών ή της μετακύλισης της ύφεσης στο εσωτερικό Γαλλίας - Ιταλίας, βρίσκεται μεταξύ σφύρας και άκμονος λόγω του ότι επηρεάζεται από την περιρρέουσα διεθνοπολιτική ρευστότητα που σήμερα επικεντρώνεται στη Μέση Ανατολή και την Ευρασία. Στο σημείωμα της Κυριακής θα παρουσιάσω τις μηχανιστικές διαδικασίες μέσω των οποίων η εξέλιξη της κρίσης στις περιοχές αυτές μπορεί να πλήξει τη συνολική προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ενωσης να σταθεί ξανά στα πόδια της. Στο σημερινό σημείωμα όμως είναι απαραίτητο να επισημανθεί η τεράστια σημασία της διεθνοπολιτικής ανάλυσης που η ελληνική Πολιτεία οφείλει να εντάξει στον πρωτογενή πυρήνα των μηχανισμών προετοιμασίας και ενίσχυσης του κράτους για την καλύτερη αντιμετώπιση των συστημικών αναταράξεων και κινδύνων, ακολουθώντας το διεθνές παράδειγμα των προηγμένων δυτικών κρατών.
Για πολλές δεκαετίες η ελληνική Πολιτεία προετοιμάζεται και προχωρά μέσα από μακροοικονομικές προσεγγίσεις, αλλά πλέον εξαιτίας της πολυπλοκότητας της εποχής καθίσταται βέβαιο ότι πρέπει να ακολουθήσουμε το παράδειγμα άλλων δυτικών κρατών που προσδίδουν βαρύνουσα σημασία στην επιστημονική ανάλυση των διεθνών σχέσεων.
Πριν από λίγα χρόνια ο σύγχρονος πατριάρχης των διεθνών σχέσεων και πλέον εκλιπών Κένεθ Γουόλτζ, ένα βροχερό μεσημέρι στη Θεσσαλονίκη κατά τη διάρκεια γεύματος που του είχαμε παραθέσει για την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, είχε πει: «Ενα κράτος δίχως ισχυρούς μηχανισμούς ανάλυσης και εφαρμογής των διεθνών σχέσεων μοιάζει με αυτοκίνητο που κινείται βράδυ στην εθνική οδό δίχως μεγάλα φώτα πορείας. Μπορεί για χρόνια να οδηγείς στο απόλυτο σκοτάδι, αλλά κάποτε θα τρακάρεις. Και η σύγκρουση θα είναι ισχυρή. Αυτό είναι το μόνο σίγουρο».
Σπύρος Ν. Λίτσας
Το 2006 η συντριβή των στεγαστικών δανείων υψηλής επικινδυνότητας άνοιξε το κουτί της Πανδώρας για την αμερικανική οικονομία. Η στεγαστική φούσκα δημιουργήθηκε ως αποτέλεσμα της πολιτικής του Τζορτζ Μπους του νεότερου, ο οποίος επιδίωκε να ενισχύσει τις προοπτικές εσωτερικής νομιμοποίησης διατήρησης των πολεμικών μετώπων σε Αφγανιστάν και Ιράκ μέσω της αύξησης της κατανάλωσης και της ανόδου του βιοτικού επιπέδου των Αμερικανών πολιτών. Η στεγαστική φούσκα οδήγησε το 2008 στη χρεοκοπία του κολοσσού Lehman Brothers και τις επόμενες ημέρες στη μεγαλύτερη πτώση του χρηματιστηριακού δείκτη Dow Jones από ιδρύσεώς του, κατά 777 μονάδες. Οπως αναλύει εύστοχα ο Μπρους Τζόουνς στο «Still Ours to Lead: America, Rising Powers and the Tension Between Rivalry and Restraint», οι ΗΠΑ στράφηκαν στους συμμάχους τους για να αποκτήσουν ρευστότητα σε πρώτο χρόνο· ας μην ξεχνάμε ότι ακόμα και σήμερα τα νομισματικά αποθέματα των περισσότερων κρατών του πλανήτη είναι σε δολάρια, ώστε να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους του πληθωριστικού σοκ που θα ακολουθούσε την κυκλοφορία «νέου χρήματος».
Ιαπωνία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ελβετία και Γερμανία ήταν τα πρώτα κράτη που έσπευσαν να στηρίξουν την όλη προσπάθεια. Διεθνοπολιτικό συμπέρασμα; Οι συμμαχίες λειτουργούν υποστηρικτικά την ώρα που η αλληλεξάρτηση αυξάνει τους συστημικούς κινδύνους διάχυσης της κρίσης. Οι διεθνοπολιτικές χιονοστιβάδες δεν προκαλούν μόνο την πτώση της κορυφής αλλά και την καταστροφή οποιουδήποτε βρεθεί στην πορεία αυτής. Γι’ αυτόν τον λόγο και υφίσταται η αναγκαιότητα περιορισμού της καταστροφικής πορείας της.
Ο Μάριο Ντράγκι ξεπερνά τη συμβατική οικονομετρική μεθοδολογία και εισέρχεται στην πολυπλοκότητα της διεθνοπολιτικής σκέψης με την παραπάνω δήλωσή του. Ολη η προσπάθεια αναδόμησης των συστημικών οικονομικών δομών των πλέον αδύναμων κρίκων της ευρωζώνης, εκτός του ότι κινδυνεύει σοβαρά εξαιτίας της αναμενόμενης κόπωσης των κοινωνιών ή της μετακύλισης της ύφεσης στο εσωτερικό Γαλλίας - Ιταλίας, βρίσκεται μεταξύ σφύρας και άκμονος λόγω του ότι επηρεάζεται από την περιρρέουσα διεθνοπολιτική ρευστότητα που σήμερα επικεντρώνεται στη Μέση Ανατολή και την Ευρασία. Στο σημείωμα της Κυριακής θα παρουσιάσω τις μηχανιστικές διαδικασίες μέσω των οποίων η εξέλιξη της κρίσης στις περιοχές αυτές μπορεί να πλήξει τη συνολική προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ενωσης να σταθεί ξανά στα πόδια της. Στο σημερινό σημείωμα όμως είναι απαραίτητο να επισημανθεί η τεράστια σημασία της διεθνοπολιτικής ανάλυσης που η ελληνική Πολιτεία οφείλει να εντάξει στον πρωτογενή πυρήνα των μηχανισμών προετοιμασίας και ενίσχυσης του κράτους για την καλύτερη αντιμετώπιση των συστημικών αναταράξεων και κινδύνων, ακολουθώντας το διεθνές παράδειγμα των προηγμένων δυτικών κρατών.
Για πολλές δεκαετίες η ελληνική Πολιτεία προετοιμάζεται και προχωρά μέσα από μακροοικονομικές προσεγγίσεις, αλλά πλέον εξαιτίας της πολυπλοκότητας της εποχής καθίσταται βέβαιο ότι πρέπει να ακολουθήσουμε το παράδειγμα άλλων δυτικών κρατών που προσδίδουν βαρύνουσα σημασία στην επιστημονική ανάλυση των διεθνών σχέσεων.
Πριν από λίγα χρόνια ο σύγχρονος πατριάρχης των διεθνών σχέσεων και πλέον εκλιπών Κένεθ Γουόλτζ, ένα βροχερό μεσημέρι στη Θεσσαλονίκη κατά τη διάρκεια γεύματος που του είχαμε παραθέσει για την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, είχε πει: «Ενα κράτος δίχως ισχυρούς μηχανισμούς ανάλυσης και εφαρμογής των διεθνών σχέσεων μοιάζει με αυτοκίνητο που κινείται βράδυ στην εθνική οδό δίχως μεγάλα φώτα πορείας. Μπορεί για χρόνια να οδηγείς στο απόλυτο σκοτάδι, αλλά κάποτε θα τρακάρεις. Και η σύγκρουση θα είναι ισχυρή. Αυτό είναι το μόνο σίγουρο».
Σπύρος Ν. Λίτσας
