Η γεωπολιτική, «επιστήμη» του
ιμπεριαλισμού, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ βγήκε από το περιθώριο για
να δημιουργήσει μια νέα τάξη σε ένα ρευστό κόσμο που επαναδιαμορφώνει
τις μεταψυχροπολεμικές ισορροπίες του. Ο Ντούγκιν είναι από τους
διασημότερους σήμερα υπηρέτες της, οραματιζόμενος την επανασύσταση της
ρωσικής αυτοκρατορίας υπό την καθοδήγηση ενός ισχυρού ηγέτη
Ο Ντούγκιν, αφού πέρασε από διάφορα ιδεολογικά στάδια, κατέληξε σε μια δική του εθνικιστική θεωρία, την οποία «γράπωσε» ο Πούτιν Ηόψη αυτού του 52άχρονου άντρα στην οποία κυριαρχεί μια πυκνή γενειάδα θυμίζει ιεροκήρυκα, στο λόγο του όμως η λέξη «μετανοείτε!» είναι άγνωστη. Ο Αλεξάντερ Ντούγκιν είναι ο κήρυκας της ανασύστασης της ρωσικής αυτοκρατορίας και το ευαγγέλιό του είναι ο Ευρασιατισμός που θα εξορκίσει τον επάρατο Ατλαντισμό.
Γεννήθηκε στη Μόσχα το 1962 με πατέρα και παππού στρατιωτικούς. Σπούδασε Κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο Λεμονόσοφ της Μόσχας και από τα νεανικά του κιόλας χρόνια γοητεύτηκε από τον εσωτερικισμό της Ανατολής και από τη φασιστική ιδεολογία της Δύσης, καταδυόμενος στο φαιό και μυστικιστικό κόσμο του βαρόνου Ιούλιου Εβολα, κήρυκα του αντι-μοντερνισμού και θεωρητικού του ιταλικού νεοφασισμού. Η περίοδος Γκορμπατσόφ τον βρίσκει στην οργάνωση «Πάμιατ» (Μνήμη), ένα κίνημα αντισημιτικό και υπερεθνικιστικό που υπερασπιζόταν τη ρωσική ταυτότητα, τον πολιτισμό και την παράδοση ενάντια στον πολιτιστικό ιμπεριαλισμό της Δύσης. Γρήγορα, όμως, την εγκαταλείπει θεωρώντας την υπερφίαλη και επιφανειακή.
Επιστρέφει στη Μόσχα πεπεισμένος για την εχθρότητα της Δύσης προς τη Ρωσία και εντάσσεται για κάποιο φεγγάρι στις τάξεις του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ρωσικής Ομοσπονδίας του Ζιουγκάνοφ. Το 1991, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, είναι από τους βασικούς συντελεστές του νεο-φασιστικού εντύπου «Den». Το 1993 δημιουργεί μαζί με τον εθνικιστή Εντουαρτ Λιμόνοφ, συνεργάτη μέχρι τότε του άλλου εθνικιστή Βλαντίμιρ Ζιρινόφσκι, το Εθνομπολσεβίκικο Κόμμα και δοκιμάζει το πρώτο του βήμα στην κεντρική πολιτική σκηνή συμμετέχοντας στις εκλογές του 1995. Κερδίζει μόλις το 0,85% των ψήφων, πράγμα όμως που δεν απογοητεύει καθόλου τον Ντούγκιν. Ηγέτης του κόμματος είναι ο Λιμόνοφ, την ιδεολογική κατεύθυνση όμως τη χαράσσει ο Ντούγκιν. Τι πρεσβεύει; Τη δημιουργία μιας ευρασιατικής αυτοκρατορίας που θα περιελάμβανε το σύνολο της Ευρώπης και της Ρωσίας δημιουργώντας ένα ισχυρό αντίβαρο στην αμερικανική ηγεμονία. Αυτό ακριβώς ήταν και παραμένει το πολιτικό σχέδιο του Αλεξάντρ Ντούγκιν, πολύ μεγάλο για να χωρέσει στο κόμμα που ίδρυσε με τον Λιμόνοφ.
Το εγκαταλείπει στρέφοντας την πυξίδα του προς το Κρεμλίνο. Το 1997 εκδίδει το βιβλίο «Θεμέλια της Γεωπολιτικής» και λίγο αργότερα ορίζεται σύμβουλος για τη γεωπολιτική του προέδρου της Δούμα, Γκενάντι Σελεζνιόφ, θέση που του δίνει τη δυνατότητα να προωθεί τις γεωπολιτικές του αντιλήψεις. Στη συνέχεια ιδρύει το Πανρωσικό Κίνημα «Ευρασία», το 2003 συμμετέχει στις εκλογές με το μπλοκ «Ρόντινα», που πάντρευε σε έναν παράδοξο γάμο ρωσικού τύπου τον εθνικισμό με το σοσιαλισμό, και το 2009 δημοσιεύει το βιβλίο «Η Τέταρτη Πολιτική Θεωρία», στο οποίο προτείνει μια νέα ιδεολογία γεννημένη μέσα από τα ερείπια της Φιλελεύθερης δημοκρατίας, του μαρξισμού και του φασισμού και η οποία, κατά τον Ντούγκιν, θα βγάλει τον κόσμο από το τέλμα που τον έχει οδηγήσει η παντοκρατορία του Φιλελευθερισμού.
Από το 2012 προσκολλάται μαζί με άλλους εθνικιστές στο καθεστώς του προέδρου Πούτιν, επηρεάζοντας την εξωτερική πολιτική της Ρωσίας. Τόσο, που «κέρδισε» από το αμερικανικό περιοδικό «Foreign Affairs» το χαρακτηρισμό «ο εγκέφαλος» του Ρώσου προέδρου και από τον γαλλικό «Nouvel Observateur» «ο Ρασπούτιν του Πούτιν».
Σήμερα είναι ο εξ απορρήτων του προέδρου της Δούμας Σεργκέι Ναρίσκιν, ο οποίος υποστηρίζει τη δυναμική παρέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία. Καθώς και του συμβούλου του Βλαντίμιρ Πούτιν, Σεργκέι Γλάζιεφ, ο οποίος χειρίζεται το φάκελο της Ουκρανίας και της Ευρασιατικής ολοκλήρωσης.
Πού ανήκει η Ρωσία;
Η ιδέα της Ευρασίας γεννήθηκε τον 19ο αιώνα και πολύ πριν γίνει εργαλείο της γεωπολιτικής ήρθε για να επισημάνει την πολιτιστική και πολιτική αυτονομία της γεωγραφικής περιοχής που απλώνεται ανάμεσα στον Ειρηνικό και τα Καρπάθια. Για ορισμένους κύκλους Ρώσων διανοουμένων του 19ου αιώνα, η ρωσική εθνική ταυτότητα δεν είναι ούτε ευρωπαϊκή ούτε ασιατική. Ο Πιοτρ Τσααντάγεφ, από τους σημαντικότερους εκπροσώπους των δυτικόφιλων Ρώσων διαπίστωνε το 1829 ότι «οι Ρώσοι δεν ανήκουν σε καμιά οικογένεια της ανθρωπότητας. Δεν είμαστε ούτε από τη Δύση ούτε από την Ανατολή». Ενώ ο Ντοστογέφσκι επισήμαινε το 1881 ότι «Για την Ευρώπη είμαστε υπερβολικά Τάταροι, για την Ασία υπερβολικά Ευρωπαίοι». Πού ανήκει λοιπόν η Ρωσία;
Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, το νεότερο ρωσικό κράτος δομήθηκε πάνω σε δύο ιδεολογικούς άξονες που αντικατοπτρίστηκαν τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική του πολιτική. Ο πρώτος βασίστηκε στον «ασυνείδητο σοβιετισμό», μια νοσταλγική ανάμνηση της σοβιετικής εποχής που διαπερνούσε το μεγαλύτερο τμήμα της σοβιετικής κοινωνίας, γεγονός που δεν άφησε ανεκμετάλλευτο η τότε πολιτική ελίτ. Ο άλλος ήταν ο ατλαντισμός, που κυριάρχησε κυρίως στην περίοδο της Περεστρόικα του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, και βασίστηκε στη δημιουργία μιας νέας κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας, κακέκτυπο της αμερικανικής. Οι δύο αυτοί ιδεολογικοί άξονες, κυρίαρχοι στις δεκαετίες '80 και '90, σύντομα έδειξαν τα όριά τους. Η Ρωσία, ως ένα μεγάλο έθνος που δεν ανήκε ούτε στη Δύση ούτε στην Ανατολή, έπρεπε να βρει και να αναδείξει τη δική της αυτόνομη πολιτιστική, πολιτική και οικονομική ταυτότητα. Ο Αλεξάντερ Ντούγκιν πρόσθεσε και ένα ολοκληρωμένο γεωπολιτικό σχέδιο.
Η γεωπολιτική, «επιστήμη» του ιμπεριαλισμού, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ βγήκε από το περιθώριο για να δημιουργήσει μια νέα τάξη σε ένα ρευστό κόσμο που επαναδιαμορφώνει τις μεταψυχροπολεμικές ισορροπίες του. Ο Αλεξάντρ Ντούγκιν είναι από τους διασημότερους σήμερα υπηρέτες της, οραματιζόμενος την επανασύσταση της ρωσικής αυτοκρατορίας υπό την καθοδήγηση ενός ισχυρού ηγέτη.
Μελέτησε τους κλασικούς Γερμανούς γεωπολιτικούς, τον Φρειδερίκο Ράτσελ, που επινόησε τον όρο του «ζωτικού χώρου» και ανέπτυξε την ιδέα της διαρκούς πάλης ανάμεσα στις ηπειρωτικές και ναυτικές δυνάμεις, τον Καρλ Χαουσχόφερ, που προώθησε την ιδέα ότι τα κράτη είναι ζωντανοί οργανισμοί, ότι τα σύνορά τους μπορούν να διαστέλλονται και να συστέλλονται ανάλογα με τη δυναμική του κάθε κράτους-οργανισμού· αλλά και τον σημαντικότερο εκπρόσωπο της βρετανικής σχολής Χάλφορδ Μάκιντερ, που υποστήριξε την ιδέα της «Heartland», της «καρδιάς της Γης». Κατ' αυτόν ο πλανήτης αποτελείται από έναν «Παγκόσμιο Ωκεανό» και ένα «Παγκόσμιο Νησί» που αντιστοιχεί στην περιοχή της Ευρασίας. Οποιος την ελέγχει, ελέγχει τον κόσμο όλο.
Θέση που επαναλαμβάνει αργότερα στο βιβλίο του η «Μεγάλη σκακιέρα» ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του προέδρου Κάρτερ, Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι. Στη λίστα των γεωπολιτικών που επηρέασαν τον Ντούγκιν θα πρέπει να προσθέσουμε και τον Γερμανό Κάρολο Σμιτ, που θεωρούσε ότι κάθε κράτος θα πρέπει να οργανώνεται βάσει των υποκειμενικών και αντικειμενικών δεδομένων που επιβάλλει μια γεωγραφική περιοχή.
Διπολικός κόσμος
Κατά τον Ντούγκιν, ο κόσμος είναι διπολικός και διακρίνεται ανάμεσα στις ηπειρωτικές και τις νησιωτικές δυνάμεις. Οι πρώτες χαρακτηρίζονται για το αυταρχικό πολιτικό τους σύστημα, οι δεύτερες για το φιλελεύθερο. Προσθέτοντας μια μανιχαϊστική αντίληψη του κόσμου, κάνει τη διάκριση ανάμεσα σε χώρες του Δυτικού χριστιανισμού και εκείνες της Ορθοδοξίας, ανάμεσα στον ατομικισμό και τον κοινοτισμό, ανάμεσα σε κοινωνίες της αλλαγής και κοινωνίες της συνέχειας.
Κατόπιν χωρίζει τον κόσμο σε 4 ζώνες: την αμερικανική ζώνη, την αφρο-ευρωπαϊκή, την ασιατική, που περιλαμβάνει και τον Ειρηνικό, και την Ευρασιατική. Με βάση τις κατηγοριοποιήσεις αυτές, οι εν δυνάμει σύμμαχοι της Ρωσίας είναι: στην Ασία, η Ιαπωνία, λόγω της παλιάς συμμαχίας της με την Ιταλία του Μουσολίνι και με τη Γερμανία του Χίτλερ· από τον μουσουλμανικό κόσμο, το Ιράν, το οποίο ο Ντούγκιν ξεχωρίζει εκφράζοντας το θαυμασμό του τόσο για την ηθική αυστηρότητά του όσο και για τη θέλησή του να ενώσει τον αραβικό κόσμο· και στην Ευρώπη, ο φυσικός σύμμαχος της Ρωσίας είναι η Γερμανία, λόγω της γεωγραφικής θέσης της. Κατά τον Ντούγκιν η Γερμανία, ως ηπειρωτική χώρα, θα πρέπει να κυριαρχήσει στην προτεσταντική και καθολική Κεντρική Ευρώπη. Ο άξονας Μόσχας-Βερολίνου θα μπορούσε να καταλήξει στο μοίρασμα της επιρροής στα κράτη που παρεμβάλλονται μεταξύ Ρωσίας-Γερμανίας. Μέχρι την πλήρη «φινλανδοποίηση» της Γηραιάς Ηπείρου, όπου τα κράτη της θα γίνουν δορυφόροι των δύο ισχυρών χωρών.
Στην Ανατολή η δημιουργία του άξονα Μόσχας-Τόκιο είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως ανάχωμα στον κινεζικό επεκτατισμό. Η πρόσφατη ενεργειακή συνεργασία Ρωσίας-Κίνας θα πρέπει μόνον ως λυκοφιλία να εκληφθεί απέναντι στον κοινό αντίπαλο, τις ΗΠΑ. Για τον Ντούγκιν οι περιοχές Ξινγιάνγκ και Θιβέτ πρέπει να γίνουν η ζώνη ασφαλείας της Ρωσίας. Η Κίνα μπορεί να επεκτείνει την επιρροή της στην ΝΑ Ασία.
Ο άλλος σημαντικός άξονας κατά τον Ντούγκιν είναι αυτός της Μόσχας με την Τεχεράνη. Μια καθαρά αντι-ατλαντική συμμαχία που θα δώσει έξοδο της Ρωσίας προς τις θερμές θάλασσες του Ινδικού Ωκεανού. Ποιος είναι ο αντίπαλος αυτών των συμμαχιών; Οι νησιωτικές δυνάμεις, οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Τουρκία, η Κίνα.
Για τον Ντούγκιν, η κατά Ερικ Χόμπσμπαουμ «αυτοκρατορία χωρίς σκιά», οι ΗΠΑ, προκειμένου να επιβάλλουν την παγκόσμια ηγεμονία τους ξετυλίγουν μια στρατηγική περικύκλωσης της Ρωσίας με την εγκατάσταση αμυντικών συστημάτων στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, τον ενεργειακό αποκλεισμό της από την Κεντρική Ασία, την αποδυνάμωσή της στη Μαύρη Θάλασσα, την Κασπία, τον Καύκασο. Ο έλεγχος της Ευρασίας από τις ΗΠΑ είναι το κλειδί. Η εξελισσόμενη κρίση στην Ουκρανία και η προσάρτηση της Κριμαίας είναι η ρωσική απάντηση που έσπευσε να χειροκροτήσει ο Ντούγκιν και η μεγάλη ευκαιρία να βάλει σε εφαρμογή το γεωπολιτικό του όραμα. «Αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία δεν είναι παρά μια αμερικανική επέμβαση. Οι ΗΠΑ θέλουν να διατηρήσουν την παγκόσμια ηγεμονία τους χρησιμοποιώντας την Ουκρανία ως αφορμή για μια στρατιωτική αντιπαράθεση με τη Ρωσία, εξομολογείται στην ανταποκρίτρια της «Liberation» Βερονίκ Ντορμάν. «Η γεωγραφία είναι το πεπρωμένο. Υπάρχουν δύο Ουκρανίες, αυτή της δεξιάς όχθης του Δνείπερου και εκείνη της αριστερής. Η πρώτη θα επιστρέψει στη Δύση, η άλλη σ' εμάς. Η ανατολική Ουκρανία είναι ρωσική», καταλήγει την ίδια στιγμή που στη Γερμανία ένας βετεράνος πολιτικός, ο Χέλμουτ Σμιτ, με την αδύναμη φωνή ενός 95άχρονου επισείει τον κίνδυνο ξεσπάσματος Γ' Παγκόσμιου Πολέμου εξαιτίας της Ουκρανίας. «Ευρωπαίοι, Αμερικανοί και Ρώσοι συμπεριφέρονται, όπως περιγράφει ο συγγραφέας Κρίστοφερ Κλαρκ στο βιβλίο του "Οι υπνοβάτες"», πρόσθεσε.
Ο Αλεξάντρ Ντούγκιν δεν υπνοβατεί, όμως. Οραματίζεται. Και ως προφήτης ενός ζοφερού όσο και αναπόδραστου κατ' αυτόν πεπρωμένου διακηρύσσει στη Γαλλίδα ανταποκρίτρια: «Η Ρωσία και οι ΗΠΑ είναι καταδικασμένες να έρθουν αντιμέτωπες. Είναι αδύνατο να συμβιώσουν ειρηνικά». Το λέει ο υπερεθνικιστής γεωπολιτικός σύμβουλος του Ρώσου προέδρου.
Πρώτα, έφτασε η επιστολή συμπαράστασης του Αλεξάντρ Ντούγκιν στον έγκλειστο του Κορυδαλλού Ν. Μιχαλολιάκο, όπως αποκάλυψε το εθνικιστικό σάιτ «defencenet.gr». Ακολούθησε η συνάντηση στη Μόσχα αντιπροσωπείας βουλευτών της Χρυσής Αυγής με το σύμβουλο του προέδρου Πούτιν, όπου διατρανώθηκε η ανάγκη η «ναυτική δύναμη» της Ελλάδας να συσφίξει τις σχέσεις της με την «ηπειρωτική» Ρωσία προσφέροντάς της έξοδο στη Μεσόγειο. Και οπωσδήποτε η διάρρηξη των σχέσεων της χώρας με τον Ατλαντισμό.
Η αρθρογραφία της εφημερίδας της Χρυσής Αυγής περί ανάπτυξης στενών σχέσεων Ελλάδας-Ρωσίας υπό τη γεωπολιτική οπτική του Αλεξάντρ Ντούγκιν είναι συχνή, ενώ σε συνέντευξή του ο τελευταίος («Χρυσή Αυγή», 21/5), αφού διαπίστωσε ότι «Το γεωπολιτικό όραμα της συνεργασίας ανάμεσα σε Ελλάδα και Ρωσία θα αποτελέσει την απαρχή της ανοικοδόμησης της Ευρώπης των Εθνών», μπαίνει στην ουσία της σχέσης: «Το πρόβλημα είναι ότι η πολιτική εξουσία εκφράζει ανοιχτά τον αμερικανισμό. Αλλά η ελληνική κοινωνία, η οποία κατατάσσεται πολύ πιο κοντά στους Ρώσους παρά στους Αμερικανούς, θα μπορούσε να συσπειρωθεί γύρω από μια πολιτική δύναμη που θα προκαλέσει την πολιτική εξουσία, η οποία είναι αντίθετη προς τα συμφέροντά του». Η Ελλάδα -και όχι μόνο αυτή- έχει και πάλι το φιλο-Ρωσικό κόμμα της, αυτή τη φορά φιλοναζιστικό.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ουγγρικού think-tank Political Capital Institute που τιτλοφορείται «ο Ρωσικός Σύνδεσμος», το Κρεμλίνο έχει ξεδιπλώσει μια στρατηγική υπονόμευσης εκ των έσω του Ατλαντισμού στην Ευρώπη υποστηρίζοντας ακροδεξιά εθνικιστικά κόμματα. Εκτιμά, μάλιστα, ότι είναι πολύ πιθανό να συγκροτηθεί στο νέο, μετά τις εκλογές της 25ης Μαΐου Ευρωκοινοβούλιο, φιλορωσική κοινοβουλευτική ομάδα που θα υπερασπίζεται τις θέσεις της Μόσχας καθώς και το ευρασιατικό σχέδιο του Ντούγκιν, που προτείνει μια Ευρώπη των Εθνών ενάντια στον Ατλαντισμό των Βρυξελλών.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο, 15 ακροδεξιά κόμματα της Ευρώπης, από το «Εθνικό Μέτωπο» της Μαρίν Λεπέν και το «Φλαμανδικό Μπλοκ» στο Βέλγιο έως το αυστριακό «Κόμμα της Ελευθερίας» και το «Ολλανδικό Κόμμα της Ελευθερίας» του Γκέερτ Βίλντερς, αυτοπροσδιορίζονται ως φιλορωσικά, έξι είναι ουδέτερα και μόλις τρία διάκεινται εχθρικά απέναντι στη Μόσχα. Ευρωσκεπτιστική ή και αντιευρωπαϊκή, υπερεθνικιστική και αντι-αμερικανική, η ευρωπαϊκή ακροδεξιά δείχνει την πρόθεση να γίνει το μακρύ χέρι του Πούτιν στην Ευρώπη.
