Λευκωσία: Μετά τις τουρκικές προβοκάτσιες του 1958, το
Λονδίνο αναλαμβάνει δράση: την ίδια ημέρα (χωρίς αναφορά της ακριβούς
ώρας, 8 Ιουνίου), ο υπουργός (του Φόρεϊν Όφις) απέστειλε το εξής
τηλεγράφημα στον πρέσβη στην Άγκυρα: Παρακαλώ όπως αιτηθείτε αμέσου
ακροάσεως με τον Τούρκο πρωθυπουργό ή υπουργό των Εξωτερικών και
συζητήστε μαζί του περί των κάτωθι.
2. Ανησύχησα βαθύτατα μόλις έμαθα για αυτά τα γεγονότα. Δεν μπορώ να
πιστέψω ότι θα είχαν συμβεί εάν η τουρκική Κυβέρνηση -όπως τής έχω
επανειλημμένως ζητήσει να πράξει, και δη προσφάτως κατά τη συζήτηση που
είχα με τον Τούρκο πρέσβη στις 3 Ιουνίου- είχε χρησιμοποιήσει την
επιρροή της στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, προκειμένου να παροτρύνει την
τελευταία να επιδείξει αυτοσυγκράτηση. Με ανησυχεί ιδιαιτέρως η
διαπίστωση ότι αυτών των ταραχών προηγήθηκε προκλητική εκπομπή του Ράδιο
Άγκυρα.
3. Τέτοιου είδους συμβάντα, καίτοι δεν θα αποτρέψουν την Κυβέρνηση της
Α.Μ. από τις προσπάθειές της να εξεύρει λύση στο Κυπριακό, οπωσδήποτε θα
δυσχεράνουν το έργο της περαιτέρω. Ως εκ τούτου, στο πνεύμα της φιλίας
μεταξύ της Τουρκίας και του Η.Β. οφείλω να ζητήσω επισήμως από την
τουρκική Κυβέρνηση να ασκήσει όλη την επιρροή της, τόσο στην τουρκική
κοινότητα στην Κύπρο, όσο και στον τουρκικό Τύπο και το ραδιόφωνο,
προκειμένου να αποφεύγεται η βία και η προκλητική προπαγάνδα. Ειλικρινώς
πιστεύω ότι η τουρκική Κυβέρνηση θα είναι διατεθειμένη να αναλάβει
δράση προς αυτήν την κατεύθυνση άνευ ετέρου.
Ενώ ο κυβερνήτης και οι συν αυτώ μελετούσαν το θέμα, η κατάσταση παρέμενε τεταμένη. Στις 10 Ιουνίου, ο κυβερνήτης απέστειλε το εξής τηλεγράφημα στον υπουργό, καθώς και στους πρέσβεις στην Άγκυρα και την Αθήνα:
Βομβιστική ενέργεια στο τουρκικό Γραφείο Πληροφοριών
Όπως θα έχετε διαπιστώσει από το υπ 'αριθμόν 768 τηλεγράφημά μου, θεωρώ σώφρον να μην εκδώσουμε σε αυτήν τη φάση κάποιο επίσημο ανακοινωθέν περί των συμπερασμάτων στα οποία έχουμε καταλήξει μέχρι στιγμής, βάσει των ερευνών που έχουν διεξαχθεί για το περιστατικό, ως προς τον καταλογισμό των ευθυνών. Επιθυμώ, όμως, να παραμείνει στη διακριτική μας ευχέρεια να το πράξουμε εάν το κρίνουμε απαραίτητο. Και αυτό είναι κάτι που κατέστησα σαφές στους Τουρκοκυπρίους ηγέτες. Η κάθε πλευρά, φυσικά, έχει επιρρίψει την ευθύνη στην άλλη, και ο Κιουτσούκ, κατά την ομιλία του στην ανοιχτή συγκέντρωση της Κυριακής στην Κωνσταντινούπολη, έφτασε μέχρι του σημείου να πει -
«Θέλω να σας μιλήσω για ένα αιματηρό επεισόδιο που έλαβε χώρα χθες το
βράδυ. Έχουμε ένα Γραφείο Πληροφοριών που άνοιξε προσφάτως στη Λευκωσία.
Αυτή η δολοφονική συμμορία, οι ορδές των παπάδων, οι εγκληματίες,
εκτόξευσαν βόμβα στο κτήριο των Πληροφοριών, προξενώντας ζημιές. Μόλις
το έμαθαν αυτό, μέλη της τουρκικής κοινότητας συγκεντρώθηκαν και
πραγματοποίησαν πορεία προς την ελληνική συνοικία, σκοτώνοντας δύο
Έλληνες και τραυματίζοντας πέντε».
2. Υπάρχουν επίσης αναφορές στον τουρκικό Τύπο ότι εθεάθη Έλληνας νεολαίος να ρίχνει τη βόμβα. Από επίσημες πηγές, δεν υπάρχει απολύτως καμία επιβεβαίωση του ισχυρισμού αυτού.
3. Εάν αναγκαστούμε, ως αποτέλεσμα των συνεχιζόμενων προκλητικών κατηγοριών εκ μέρους των Τούρκων επί του θέματος, να εκδώσουμε επίσημη ανακοίνωση, τα κάτωθι είναι σημεία τα οποία ενδεχομένως θα πρέπει να αναφερθούν: -
Βάσει οιασδήποτε εκτιμήσεως των συνθηκών ασφαλείας και της πολιτικής καταστάσεως, μοιάζει απίθανο να επετέθησαν Ελληνοκύπριοι τρομοκράτες εναντίον περιουσίας της τουρκικής Κυβερνήσεως σε αυτήν την χρονική συγκυρία και κατ' αυτόν τον τρόπο.
Η επιλογή του χρόνου και του τρόπου τοποθετήσεως της βόμβας καταδεικνύει ότι στόχος της ήταν να προκαλέσει την ελαχίστη δυνατή ζημία, και δη να αποφευχθεί τυχόν τραυματισμός ή απώλεια ανθρώπινης ζωής.
Η εξέταση του εκρηκτικού μηχανισμού και των θραυσμάτων από ειδικούς καταδεικνύει ότι αμφότερα διέφεραν από όσα είναι γνωστό ότι είχαν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν από Ελληνοκυπρίους τρομοκράτες, αλλά ήταν είδους που είναι γνωστό ότι είχε χρησιμοποιηθεί προσφάτως σε βόμβες τουρκοκυπριακής κατασκευής.
4. Είναι επίσης καταγεγραμμένο ότι, όταν ο Ντενκτάς κατέφθασε στον τόπο του περιστατικού, και μάλιστα σε ελάχιστο χρόνο αφότου αυτό συνέβη, είπε στον περιφερειακό διοικητή και τον υποδιοικητή της Αστυνομίας οι οποίοι ήσαν παρόντες: «Ε, λοιπόν, πήγαμε γυρεύοντας». Τον ρώτησαν εάν γνώριζε τι είδους βόμβα ήταν, και εκείνος συμφώνησε ότι επρόκειτο περί τουρκικής βόμβας. Ο περιφερειακός διοικητής λέει ότι ο Ντενκτάς είπε αυτολεξεί: «Φυσικά και είναι τουρκική βόμβα». Ένας εκπατρισθείς αξιωματικός των Μυστικών Υπηρεσιών, ο οποίος ήταν παρών, λέει ότι ο Ντενκτάς είπε: «Πήγαμε γυρεύοντας. Οι Έλληνες δεν θα τολμούσαν να κάνουν κάτι τέτοιο. Αυτή τη φορά το παρατραβήξαμε. Δεν μπορώ να το σταματήσω».
Μετά από τη χθεσινή συνάντησή μου με τους Τούρκους ηγέτες, ο
διοικητικός γραμματέας πήρε τον Ντενκτάς παράμερα και του υπενθύμισε,
αναφερόμενος στο σχόλιό μου ότι δεν θα ήταν προς όφελος της Κυβερνήσεως
να δημοσιεύσει τα πορίσματά της για το περιστατικό, ότι είχε καταγραφεί
να κάνει τα σχόλια τα οποία παρατίθενται ανωτέρω στον τόπο του
περιστατικού. Ο Ντενκτάς δεν προσπάθησε να το διαψεύσει και, μάλιστα,
δήλωσε ότι προσωπικώς δεν είχε την παραμικρή αμφιβολία ότι οι Τούρκοι
ήσαν υπεύθυνοι.
5. Οι πληροφορίες της προηγουμένης παραγράφου θα πρέπει να αντιμετωπισθούν ως απολύτως εμπιστευτικές, εκτός και αν -ή μέχρι να- αποφασίσουμε να εκθέσουμε τον Ντενκτάς. Διστάζω να το πράξω, εφ' όσον υπάρχει η παραμικρή ελπίδα να παίξει κάποιον χρήσιμο ρόλο με την τουρκική κοινότητα. Τυχόν επί του παρόντος αποκάλυψη ότι απεδέχθη πως οι Τούρκοι ήσαν υπεύθυνοι για το περιστατικό, ενδέχεται σοβαρά να θέσει τη ζωή του σε κίνδυνο.
6. Εν τούτοις, εκτιμώ ότι δεν θα υπήρχε αντίρρηση εάν ο πρέσβης χρησιμοποιήσει, κατά την κρίση του, τα άλλα σημεία που περιγράφονται στην παράγραφο 3 ανωτέρω, σε συζητήσεις του με Τούρκους υπουργούς. Εάν το πράξει, θα πρέπει οπωσδήποτε να υπογραμμίσει το γεγονός ότι εσκεμμένως απέφυγα να δημοσιοποιήσω οτιδήποτε, προκειμένου να μην επιδεινώσω την κατάσταση, αλλά ότι ενδεχομένως να αναγκαστώ να το πράξω σε περίπτωση που εξακολουθήσουν οι προκλητικές κατηγορίες περί Ελλήνων οι οποίοι δήθεν τοποθέτησαν τη βόμβα, και ότι αν έκανα κάτι τέτοιο, τότε σίγουρα δεν θα ήταν προς όφελος της τουρκικής πλευράς.
