Σπύρος Λίτσας
Η αναζήτηση του ποιος έχει δίκιο και ποιος έχει άδικο λειτουργεί
παρελκυστικά στη διεθνή πολιτική ανάλυση. Κι αυτό γιατί πάντα ο δυνατός
θα επιβάλλει τη θέληση του ανάλογα με τα φορτία ισχύος που διαθέτει και
ο αδύναμος θα υποχωρεί όσο του επιβάλλει το έλλειμμα ισχύος του, όπως
αναφέρει ο Θουκυδίδης.Στην παρούσα φάση οι εξελίξεις γύρω από την Ουκρανία προσελκύουν
τη διεθνή προσοχή. Γιατί; Αρχικώς έχει τεράστιο ενδιαφέρον να
διαπιστωθεί το εύρος των δυνατοτήτων, σε επίπεδο στρατιωτικής
κινητοποίησης αλλά και πολιτικής διάθεσης, της Ρωσίας ως προς το να
ελέγξει την περιοχή που η ίδια έχει δηλώσει ότι αποτελεί την πρωτογενή
ζώνη επιβίωσής της. Από την πρώτη στιγμή που προσέγγισα την ουκρανική
κρίση από αυτή εδώ τη στήλη ανέδειξα τη sui generis διάσταση της ρωσικής
εξωτερικής πολιτικής, που από τη μια αποδέχεται τους περιορισμούς που
επιβάλλει στην παρουσία της στη διεθνή σκηνή η ήττα της στον Ψυχρό
Πόλεμο, ένα καταλυτικό γεγονός που συνέβη πριν από μόλις μερικά χρόνια
και που ακόμα η Ρωσία δεν έχει επιτύχει να ξεπεράσει πλήρως, και από την
άλλη τον αποφασιστικό τρόπο με τον οποίο κινείται στη ζωτική για την
ίδια περιοχή της Ευρασίας.Το παράδειγμα της βίαιης αντίδρασης απέναντι στη Γεωργία το 2008 είναι απολύτως χαρακτηριστικό και διδάσκεται σήμερα στα τμήματα Διεθνών Σχέσεων ανά τον κόσμο ως παράδειγμα αστραπιαίας κλιμάκωσης από το επίπεδο της απειλής χρήσης βίας στην πολεμική εμπλοκή.
Μεγάλο ενδιαφέρον έχει να παρατηρήσουμε και τη μεθοδολογία που θα ακολουθήσουν οι ΗΠΑ. Από τη μια η Ουάσινγκτον δεν έχει την παραμικρή διάθεση να συγκρουστεί ανοιχτά με τη Ρωσία για ένα κράτος που η ίδια έχει αποδεχθεί ότι ανήκει στη σφαίρα της ρωσικής επιρροής. Από την άλλη, οι ΗΠΑ ορθώς αναγνωρίζουν ότι, αν τα γεγονότα της Κριμαίας εξαπλωθούν και σε άλλα μέρη της Ουκρανίας με ισχυρούς ρωσικούς θύλακες, τότε η κρίση θα διαχυθεί στο σύνολο της περιοχής, αφού το μετα-σοβιετικό μωσαϊκό επιτρέπει αυτού του είδους τις κλιμακώσεις.
Αν η κρίση λάβει κατεύθυνση προς Ανατολάς, τότε οι ΗΠΑ θα αφήσουν τη Ρωσία να «καθαρίσει» μόνη της τις ζημιές που θα προκληθούν. Αν όμως η κρίση λάβει μια κατεύθυνση προς τα δυτικά, π.χ. προς τα πολωνικοουκρανικά σύνορα, τότε τα πράγματα αρχίζουν και γίνονται ιδιαιτέρως σοβαρά. Nα σημειωθεί ότι η βάση στο Ρετζίκοβο της βόρειας Πολωνίας θα χρησιμοποιηθεί από το ΝΑΤΟ ως ο χώρος ανάπτυξης της αντιπυραυλικής ασπίδας στην ηπειρωτική Ευρώπη το 2018. Οι αμερικανικές προτεραιότητες στην εξωτερική πολιτική έχουν να κάνουν με την απόσυρση των πεζοναυτών από το Αφγανιστάν, δίχως το κράτος να ξαναπεράσει στον έλεγχο των Ταλιμπάν ή άλλων ζηλωτών και με την πραγμάτωση του κομβικού στόχου της μεταφοράς του κέντρου βάρους του ενδιαφέροντος των ΗΠΑ στο «μέτωπο» του Ειρηνικού. Οι εξελίξεις στην Ουκρανία ενοχλούν τις ΗΠΑ, αφού λαμβάνουν χώρα σε μια περιοχή που βρίσκεται εκτός των ενδιαφερόντων της. Κι αυτό η Ουάσινγκτον το κάνει γνωστό σε κάθε ευκαιρία. Για παράδειγμα, το ότι το ΔΝΤ αποφάσισε να προσφέρει οικονομική βοήθεια στην Ουκρανία τον Απρίλιο, ενώ είναι μισό βήμα πριν από την οικονομική κατάρρευση, είναι χαρακτηριστικό του γενικότερου κλίματος.
Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον όμως το κρύβει η στάση της Ε.Ε. Κι αυτό γιατί ο τρόπος που οι Βρυξέλλες χειρίζονται την κρίση θα δείξει αν ο οικονομικός γίγαντας με τα πήλινα πολιτικά πόδια αποκτά την ικανότητα να διαδραματίσει αναβαθμισμένο ρόλο στο διεθνές δρώμενο. Η «απώλεια» της Κριμαίας όμως και οι εξεγέρσεις και σε άλλες περιοχές με πολυάριθμες ρωσικές κοινότητες που πατρονάρονται από τη Μόσχα δείχνουν ότι τα πήλινα πολιτικά πόδια δύσκολα γίνονται ατσάλι. Εν τω μεταξύ, τα όμορφα κράτη «όμορφα» καίγονται, αλλά αυτή είναι η μοίρα των κρατών που αψηφούν τις πολυπλοκότητες της διεθνούς πολιτικής, όπως αφηγήθηκε πριν από πολλούς αιώνες ο Ομηρος.
