Το σενάριο περί «εξαγωγής της κρίσης» συζητείται στην Αθήνα κάθε φορά που υπάρχει ένταση στο εσωτερικό της Τουρκίας.
Του Αθανάσιου ΈλλιςΠαρά την εμφανή πρόοδο που έχει σημειωθεί στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, αρκετά ακανθώδη ζητήματα είναι ανοιχτά και οι σχέσεις παραμένουν δύσκολες. Δεν είναι μόνο η εισβολή στην Κύπρο και η επί σαράντα χρόνια κατοχή του ενός τρίτου της χώρας, αλλά υπήρξαν επανειλημμένες περιπτώσεις τις τελευταίες δεκαετίες όπου οι δύο χώρες έφθασαν στα πρόθυρα πολεμικής σύρραξης.Προς το παρόν, δεν υπάρχουν εμφανείς ενδείξεις για δημιουργία σκηνικού έντασης με την Ελλάδα. Ομως, η συγκυρία κρύβει «παγίδες» και απαιτεί προσεκτικές κινήσεις από την Αθήνα.
Ο Ταγίπ Ερντογάν και η κυβέρνησή του έχουν σπεύσει να διαμηνύσουν ότι προσβλέπουν στη στήριξη της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας από την Ελλάδα κατά την άσκηση της εξάμηνης προεδρίας της Ε.Ε., που συμπίπτει χρονικά με την αναταραχή στη γειτονική χώρα. «Η ελληνική προεδρία είναι για εμάς ελπιδοφόρα. Η Ελλάδα υποστηρίζει την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. εδώ και πολύ καιρό, και έχουμε εκφράσει τις προσδοκίες μας σε αυτήν για το άνοιγμα περισσότερων κεφαλαίων και την επίσπευση της ενταξιακής διαδικασίας», τόνισε υψηλόβαθμος αξιωματούχος του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών. Παράλληλα, εξέφρασε τη δυσφορία της Αγκυρας για την καθυστέρηση στην έναρξη των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό, επιρρίπτοντας στην Αθήνα και τη Λευκωσία την ευθύνη, ενώ είναι γνωστές οι δημόσιες πιέσεις από τον ίδιο τον Ταγίπ Ερντογάν για την κατασκευή τεμένους στην Ελλάδα.
Υπό το πρίσμα των παραπάνω επισημάνσεων, σε περίπτωση αδιεξόδου στο εσωτερικό της Τουρκίας, το υφιστάμενο σκηνικό προσφέρεται για την «εξαγωγή της κρίσης» και προς την Ελλάδα, που εξακολουθεί να αποτελεί ιδεατό «στόχο». Εάν, δεν ανοίξουν άλλα κεφάλαια –κάτι όχι απίθανο, όσο η Τουρκία επιμένει να δηλώνει πως δεν υπάρχει Κύπρος παρότι πρόκειται για χώρα-μέλος της Ενωσης– θα μπορούσε ο κ. Ερντογάν να ισχυρισθεί πως η ελληνική προεδρία «πρόδωσε» τις προσδοκίες της Τουρκίας παρεμποδίζοντας την ευρωπαϊκή της προοπτική. Με ανάλογο σκεπτικό θα μπορούσε να καταγγείλει την ελληνική πλευρά για κατάρρευση των προσπαθειών στο Κυπριακό, παρότι η μη έναρξη διαπραγματεύσεων θα οφείλεται στα εμπόδια που θέτει ο Ντερβίς Ερογλου στη σύνταξη ενός κοινού ανακοινωθέντος, που θα προνοεί με σαφήνεια τη δημιουργία μιας λειτουργικής ομοσπονδιακής Κυπριακής Δημοκρατίας με ενιαία κυριαρχία.
Τέλος, αν στη διάρκεια των επόμενων μηνών δεν προχωρήσει η οικοδόμηση τεμένους στην Ελλάδα, δεν μπορεί να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο ο Ερντογάν, ο οποίος συγκρούεται με το θρησκευτικό κίνημα του Γκιουλέν, να επιχειρήσει τεχνητή σύγκρουση με την Αθήνα για την προστασία των μουσουλμάνων στην Ελλάδα.
Καθώς η Τουρκία εισέρχεται σε επικίνδυνη φάση, η Ελλάδα προσβλέπει στην ηπιότερη δυνατή εξέλιξη και καλείται να κινηθεί με τρόπο που δεν θα προσφέρει άλλοθι για ακραίες συμπεριφορές σε έναν πρωθυπουργό που, ευρισκόμενος υπό πίεση, ίσως αναζητήσει «διέξοδο εκτός συνόρων».
«Εκνευρισμό σε Ε.Ε. και ΗΠΑ προκαλούν οι κινήσεις Ερντογάν»
Συνέντευξη στον Αθανασιο Ελλις
Ο Ερντογάν έχει εκνευρίσει τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. και η σχέση της Αγκυρας με τους σημαντικούς εταίρους της δεν είναι πλέον η ίδια, τονίζει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο εκτελεστικός διευθυντής του ιδρύματος German Marshall Fund στην Ευρώπη, Ιαν Λέσερ. Παράλληλα, εκτιμά πως η πολιτική αβεβαιότητα στην Τουρκία θα επηρεάσει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τις εξελίξεις στο Κυπριακό, λόγω της αδυναμίας ανάληψης πρωτοβουλιών σε άλλα ζητήματα καθώς όλη η προσοχή της τουρκικής ηγεσίας θα είναι εστιασμένη στο εσωτερικό.
– Πώς αποτιμάτε την κατάσταση στην Τουρκία;
– Τα όσα συμβαίνουν τελευταία στην Τουρκία, σε συνδυασμό με τα γεγονότα στο πάρκο Γκεζί, αποπνέουν μια ανατρεπτική, επαναστατική πορεία.
– Πλησιάζει το τέλος του Ερντογάν;
– Ο Ερντογάν είναι ένας εξαιρετικά ικανός πολιτικός, ο οποίος εξακολουθεί να έχει σημαντική απήχηση σε μεγάλο τμήμα της τουρκικής κοινωνίας και υπό αυτή την έννοια δεν θα χαθεί από το προσκήνιο. Ομως, θα υπάρξουν ανατροπές στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος, ενώ η κόντρα του ΑΚΡ με το κίνημα του Γκιουλέν φέρνει στο προσκήνιο μια διαφορετική διαίρεση, πολύ πιο πολύπλοκη από αυτή του παρελθόντος. Μέχρι τώρα είχαμε δύο παράλληλες ελίτ: Το παλαιό σύστημα της κοσμικής εξουσίας και του στρατού, και το νέο που δημιούργησε ο Ερντογάν. Τώρα, έχουμε και τις δύο αυτές παρατάξεις διαιρεμένες, εξέλιξη που περιπλέκει την κατάσταση και σίγουρα δεν συμβάλλει στη σταθερότητα. Αντίθετα, οδηγεί την Τουρκία προς μια χαοτική κατάσταση.
– Η στάση των ενόπλων δυνάμεων;
– Εάν αυτά συνέβαιναν πριν από είκοσι χρόνια, ο στρατός θα είχε επέμβει. Η στάση που τηρεί είναι ενδεικτική της αλλαγής που έχει επέλθει στη χώρα.
– Πόσο πραγματική είναι η διαφθορά που έρχεται στο προσκήνιο;
– Το μόνο για το οποίο έχω εκπλαγεί είναι που χρειάστηκε να περάσει τόσος χρόνος για να αποκαλυφθεί όλη αυτή η εκτεταμένη διαφθορά, που στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας της οικονομικής έκρηξης διαπερνούσε πολλούς τομείς της οικονομίας, ενώ ήταν σαφής και η έντονη διαπλοκή με την πολιτική εξουσία.
– Οι καταγγελίες Ερντογάν περί εξωτερικών παρεμβάσεων;
– Η ρητορική του Ερντογάν είναι εκτός πραγματικότητας. Στα γεγονότα του πάρκου Γκεζί δεν ήταν μόνο η βία της αστυνομίας που ενόχλησε, αλλά και οι συνωμοσίες που ανέπτυξε. Το ίδιο συμβαίνει και πάλι. Οι ενστικτώδεις αντιδράσεις του έχουν εκνευρίσει όλους τους σημαντικούς εταίρους της Τουρκίας: Βρυξέλλες, Ουάσιγκτον, Βερολίνο, Παρίσι. Η αναχρονιστική ρητορική του Ερντογάν έχει πλήξει βαθιά την εικόνα της Τουρκίας ως χώρας που εκσυγχρονίζεται και η οποία κινείται προς την Ευρώπη.
– Μέχρι πρόσφατα ο Ερντογάν έδειχνε να έχει προνομιακή σχέση με τον πρόεδρο Ομπάμα.
– Η γεωγραφική θέση της Τουρκίας, που γειτνιάζει με τη Συρία, το Ιράν, το Ιράκ, τη Ρωσία, της προσδίδει μια αδιαμφισβήτητη γεωπολιτική σημασία, την οποία οι ΗΠΑ και η Δύση δεν μπορούν να αγνοήσουν. Ομως, η πραγματικότητα που διαμορφώνεται στο εσωτερικό της χώρας ανατρέπει τα δεδομένα και η σχέση της Ουάσιγκτον με την Αγκυρα δεν είναι πλέον, και δεν θα είναι στο άμεσο μέλλον, η ίδια.
– Πώς ερμηνεύουν στην Ευρώπη τον αυταρχισμό του κ. Ερντογάν;
– Η Ε.Ε. βλέπει με δυσφορία όσα συμβαίνουν στην Τουρκία, και τα συνεχή πλήγματα που δέχονται οι παντός είδους ελευθερίες. Η κατάσταση ενισχύει τον σκεπτικισμό που υπήρχε σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Βραχυπρόθεσμα, η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία περιμένει να δει τις προθέσεις των νέων υπουργών που ανέλαβαν σημαντικά χαρτοφυλάκια, αλλά το πρόβλημα είναι πολύ βαθύτερο.
– Βλέπετε ενδεχόμενο έντασης στις σχέσεις με την Ελλάδα;
– Δεν νομίζω ότι θα υπάρξει ένταση με την Ελλάδα, αλλά σίγουρα η αβεβαιότητα στο εσωτερικό της Τουρκίας καθιστά πιο δύσκολο για τον Ερντογάν, ή οποιονδήποτε άλλο Τούρκο πολιτικό, να προχωρήσει σε περαιτέρω βελτίωση του κλίματος με κινήσεις σε ευαίσθητα ζητήματα. Οι πάντες θα είναι εστιασμένοι στις εσωτερικές εξελίξεις. Δεν θα υπάρξουν πρωτοβουλίες.
– Θα επηρεασθεί η επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό;
– Παρότι η διεθνής κοινότητα έχει ενεργοποιηθεί και υπάρχει, όντως, μια λογική για μια νέα συνολική προσπάθεια διευθέτησης, αλλά και νέα στοιχεία, όπως τα ενεργειακά κοιτάσματα, που συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση, η εσωτερική κρίση στην Τουρκία θα δυσχεράνει την κατάσταση, ιδιαίτερα καθώς βρισκόμαστε σε μια παρατεταμένη εκλογική χρονιά. Κανείς Τούρκος πολιτικός δεν θα προχωρήσει σε κινήσεις στο Κυπριακό, όταν το πολιτικό σκηνικό στη χώρα του είναι τόσο ρευστό.
