Με αυτό το δεδομένο, η ιστορική -όπως χαρακτηρίστηκε- υποδοχή του προέδρου του ιρακινού Κουρδιστάν Μασούτ Μπαρζάνι στο Ντιγιάρμπακιρ, την άτυπη πρωτεύουσα του Κούρδων της Τουρκίας, τον Τούρκο πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δεν ήταν και τόσο αδιανόητη.

 Ο Ερντογάν επέλεξε την προσέγγιση με τον Μπαρζάνι για να στείλει ένα μήνυμα στους Κούρδους της Τουρκίας: ότι θέλει την ειρηνευτική διαδικασία, αλλά με τους δικούς του όρους. Στάθηκε πλάι στον Μπαρζάνι για να πει ότι οι Κούρδοι της Τουρκίας είναι «πολίτες πρώτης κατηγορίας», όχι πλάι στον φυλακισμένο ηγέτη του ΡΚΚ Αμπντουλά Οτσαλάν. Θέλει να κλείσει το ανοιχτό μέτωπο με τους Κούρδους στην Τουρκία -που έχει κοστίσει πάνω από 40.000 ανθρώπινες ζωές τα τελευταία τριάντα χρόνια- αλλά χωρίς σημαντικές υποχωρήσεις προς το ΡΚΚ. Γι' αυτό συμμαχεί με τους Κούρδους του Βόρειου Ιράκ, η ηγεσία των οποίων από καιρό έχει εντελώς διαφορετική ατζέντα απ' αυτή του ΡΚΚ.

Τα τρία γράμματα

Μόλις πριν από μερικές μέρες στο «μεταρρυθμιστικό πακέτο» που παρουσίασε ο Ερντογάν «νομιμοποιήθηκαν» στην Τουρκία τρία απαγορευμένα γράμματα. Τα Q, X και W. Τα γράμματα αυτά δεν υπήρχαν στο τουρκικό αλφάβητο, αλλά ακριβώς αυτά τα τρία χρειάζονται για τη σωστή αναγραφή των παραδοσιακών κουρδικών ονομάτων στα ληξιαρχεία της χώρας.

Η απαγόρευσή τους ήταν άλλος ένας τρόπος καταπίεσης της κουρδικής γλώσσας και της κουρδικής ταυτότητας. Στο εξής το εμπόδιο αυτό ξεπερνιέται. Παρά τον έντονα συμβολικό χαρακτήρα του, αυτό το βήμα του Ερντογάν προς τη «νομιμοποίηση» της κουρδικής ταυτότητας είναι πολύ μικρότερο από το αίτημα τόσο των Κούρδων πολιτικών στην Τουρκία, όσο και του ΡΚΚ, να διδάσκεται κανονικά στα δημόσια δημοτικά η κουρδική γλώσσα - κι όχι σε επιλεγμένα ιδιωτικά σχολεία.

Κι όμως, σε μεγάλο βαθμό η ομαλοποίηση της συνύπαρξης των Κούρδων στην Τουρκία περνάει ακριβώς μέσα από την ελεύθερη χρήση της γλώσσας. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα που έκανε το κέντρο πολιτιστικών ερευνών UKAM μεταξύ του κουρδικού πληθυσμού στην Τουρκία -που υπολογίζεται γύρω στα 15 εκατομμύρια- το πρώτο αίτημα των Κούρδων για την ειρηνική συνύπαρξη στην Τουρκία είναι η εκμάθηση και η χρήση της γλώσσας, η ελεύθερη έκφραση των κουρδικών πολιτιστικών παραδόσεων. Αυτό θεωρεί πρωτεύον το 43% των ερωτηθέντων και ακολουθεί με 34% το αίτημα της αμνηστίας για τους φυλακισμένους του ΡΚΚ και του ηγέτη του Οτσαλάν. Αναπάντεχα λιγότεροι ερωτηθέντες θεωρούν απαραίτητο ένα καθεστώς τοπικής αυτονομίας (14%) ή πλήρους ανεξαρτησίας (9%).

Μια πολύπλοκη κοινότητα

Η εξήγηση που δίνει ο καθηγητής του πανεπιστημίου του Ντιγιάρμπακιρ, Ιλχάν Κάγια, είναι ότι πλέον το 40% των Κούρδων ζουν στη δυτική Τουρκία, στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη ή την Προύσα και σε μεγάλο βαθμό είναι ενταγμένοι στην τουρκική κοινωνία. «Έχουμε περίπου τρία εκατομμύρια μεικτούς γάμους» λέει ο Κούρδος Κάγια, ο οποίος επίσης είναι παντρεμένος με Τουρκάλα από την Προύσα. «Επίσης η κουρδική κοινότητα δεν είναι μια συμπαγής ομάδα, εμπεριέχει όλες τις αντιθέσεις που διατρέχουν και την τουρκική κοινωνία: πλούσιους και φτωχούς, συντηρητικούς και προοδευτικούς, ισλαμιστές και κοσμικούς κ.λπ. Εντός των Κούρδων υπάρχουν τεράστιες διαφορές, διαφορετικές πολιτικές και κοινωνικές φιλοδοξίες».

Ειδικά στη δυτική Τουρκία, ούτε το 50% του κουρδικού πληθυσμού δεν ψήφισε στις τελευταίες εκλογές το κουρδικό κόμμα BDB, ενώ πολύ μεγάλο ποσοστό ψήφισε το ΑΚΡ του Ερντογάν. Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο είναι η εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων στο Ντιγιάρμπακιρ. Στις τελευταίες εκλογές στην καρδιά του τουρκικού Κουρδιστάν στις κάλπες βρέθηκαν ουσιαστικά μόνο δύο ψηφοδέλτια. Του κουρδικού BDB και του ισλαμικού ΑΚΡ. Ενώ το 1990 το 40% των ψηφοφόρων στο Ντιγιάρμπακιρ έδινε την ψήφο του στο σοσιαλδημοκρατικό CHP (σ.σ.: το κόμμα του Ετζεβίτ), το 2010 το αντίστοιχο ποσοστό συρρικνώθηκε στο 2%.

Η στρατηγική του Ερντογάν

Με τον εναγκαλισμό με τον Μπαρζάνι και τις μικρές, πλην όμως συμβολικές, υποχωρήσεις στις επιθυμίες της κουρδικής μειονότητας, ο Ερντογάν προσπαθεί να προσεταιριστεί ένα μεγάλο μέρος της εκλογικής της δύναμης στις επικείμενες δημοτικές εκλογές. Στόχος του είναι να προτιμήσουν πολλοί Κούρδοι ψηφοφόροι το δικό του κόμμα από το BDB, που πρόσκειται στο ΡΚΚ. Αυτός είναι ο στόχος του στο εσωτερικό μέτωπο.

Ταυτόχρονα έχει το βλέμμα του στραμμένο στις εξελίξεις στη γειτονική Συρία, όπου η εκεί κουρδική οργάνωση PYD επιτυγχάνει τη μία νίκη μετά την άλλη επί των ισλαμικών δυνάμεων, τις οποίες ατύπως στηρίζει το κόμμα του Ερντογάν. Προσφάτως η PYD, που έχει στενές διασυνδέσεις με το ΡΚΚ, έχει ανακηρύξει τα δικά της αυτόνομα εδάφη στη Βόρεια Συρία και θέλει να πάει για εκλογές. Η εξέλιξη αυτή ανησυχεί τα μέγιστα τόσο την Τουρκία όσο και την κουρδική ηγεσία του Βορείου Ιράκ.

Αυτή η κοινή ανησυχία είναι άλλη μια εξήγηση της προσέγγισης μεταξύ Ερντογάν και Μπαρζάνι, πέρα απ' το πετρέλαιο. Υπενθυμίζεται ότι Τουρκία και Βόρειο Ιράκ έχουν υπογράψει τεράστια πετρελαϊκά συμβόλαια, χωρίς να λάβουν υπόψη την κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης, που αμφισβητεί το δικαίωμα της αυτόνομης κουρδικής περιφέρειας να εκμεταλλεύεται κατά το δοκούν τα πετρελαϊκά κοιτάσματα. Βέβαια, αυτή τη στιγμή δύσκολα μπορεί να μιλήσει κανείς για κυβέρνηση της Βαγδάτης -μόνο για βόμβες της Βαγδάτης μπορεί να μιλάει...

Το ΡΚΚ σε στάση αναμονής

Και πώς αντιδρά σε όλα αυτά το ΡΚΚ; Για την ώρα δεν πραγματοποιεί την απειλή του να αποσυρθεί από τη συμφωνία για εκεχειρία. Στον δρόμο προς τις δημοτικές εκλογές στέλνει το μήνυμα στον κουρδικό πληθυσμό ότι «είμαστε εδώ», δίνουμε μια ευκαιρία στην ειρήνη, κι αν στραβώσει κάτι θα επανέλθουμε. Επιπλέον δεν κόβει εντελώς τις -ψυχρές- σχέσεις του με τον Μπαρζάνι, παρά το γεγονός ότι στελέχη του προσκείμενου προς το PKK κουρδικού κόμματος BDB κατηγόρησαν τον πρόεδρο του Βορείου Ιράκ ότι η επίσκεψή του στο Ντιγιάρμπακιρ ουσιαστικά είχε τον χαρακτήρα προεκλογικής στήριξης στο ΑΚΡ του Ερντογάν.