Του Παναγή ΓαλιατσάτουΔεν είναι αστείο. Το αίτημα να μετατραπεί η Αγία Σοφία σε τζαμί έχει υποβληθεί από Τούρκους πολίτες από τoν περασμένo Φεβρουάριο στην τουρκική Εθνοσυνέλευση. Η είδηση είναι ότι η αρμόδια Επιτροπή Αναφορών δεν το απέρριψε. Το θέμα βρίσκεται στο στάδιο της κοινοβουλευτικής επεξεργασίας.Νομική βάση έχει πάντως δημιουργηθεί. Πολύ πρόσφατα, η Τουρκία μετέτρεψε σε τζαμί την ιστορική Αγία Σοφία της Τραπεζούντας, ένα από τα παγκοσμίως καλύτερα διατηρημένα βυζαντινά μνημεία του 13ου αιώνα. Η εν λόγω εκκλησία (που το 1462 μετατράπηκε σε τζαμί από τους Οθωμανούς) είχε περάσει στη δικαιοδοσία του υπουργείου Πολιτισμού και λειτουργούσε ως μουσείο. Τον Απρίλιο, ωστόσο, τα τουρκικά δικαστήρια αποδέχτηκαν την άποψη της Γενικής Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων (πρόκειται για κυβερνητική και ταυτόχρονα ανώτατη θρησκευτική αρχή) ότι η χρήση ενός πρώην τεμένους ως μουσείου αποτελεί «παράνομη κατάληψη» του ιερού χώρου. Με το ίδιο σκεπτικό, μετατράπηκε πρόσφατα πάλι σε τζαμί από μουσείο μια άλλη ακόμα εκκλησία, η Αγία Σοφία της Νίκαιας που φιλοξένησε τη Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο (787 μ.X.)Πάνω σε αυτό το υπόβαθρο έγιναν οι δηλώσεις του αντιπρόεδρου της τουρκικής κυβέρνησης Μπουλέντ Αρίντς, που προκάλεσαν θύελλα αντιδράσεων και πυροδότησαν σφοδρή αντιπαράθεση ανάμεσα στο ελληνικό και το τουρκικό ΥΠΕΞ. Ο Αρίντς δεν έκρυψε ότι επιδιώκει σύντομα τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί: «Αντικρίζουμε την αθώα Αγία Σοφία και ευχόμαστε οι καλές της ημέρες να έρθουν σύντομα», δήλωσε.
Τι πιθανότητες υπάρχουν για κάτι τέτοιο;
Ο κίνδυνος είναι υπαρκτός. Η «ανατεμενοποίηση» βυζαντινών εκκλησιών που είχαν μετατραπεί από το κεμαλικό καθεστώς σε μουσεία, πήρε διαστάσεις μετά το 2010, και αφού ο Ερντογάν διόρισε τον Μεμέτ Γκορμέζ επικεφαλής της Γενικής Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων. Ο προκάτοχός του, Αλί Μπαρντάκογλου, ήταν ένας μετριοπαθής θιασώτης του διαλόγου των θρησκειών, που επιβραβεύτηκε με την επίσκεψη του Πάπα Βενέδικτου ΧΙ στην Τουρκία. Ο Γκορμέζ τοποθετήθηκε στη θέση του για να προωθήσει μια πολιτική η οποία έχει μεγάλη απήχηση και συσπειρώνει την πολιτική βάση του κυβερνώντος κόμματος AKP, τους συντηρητικούς μουσουλμάνους. Καθόλου τυχαία, ο Αρίντς είναι ένας από εκείνους που διαθέτουν τα ισχυρότερα ερείσματα σε αυτήν την εκλογική ομάδα και καθόλου τυχαία επίσης, οι πρωτοβουλίες πολιτών που ζητούν τη μετατροπή μουσείων σε τεμένη έχουν τις ευλογίες του AKP.
Το τι θα γίνει, θα εξαρτηθεί από την εξέλιξη που θα πάρουν τα πράγματα. Το 2014 είναι μια εκλογική χρονιά στην Τουρκία, που αρχίζει να αισθάνεται την κρίση έπειτα από μια δεκαετία ευημερίας. Η Αγία Σοφία υπήρξε τζαμί από την Αλωση έως τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η μετατροπή της εκ νέου σε τέμενος θα είχε υψηλό συμβολισμό στην προσπάθεια της κυβέρνησης Ερντογάν να αλλάξει το γήπεδο και να πολώσει τη θρησκευόμενη πλειοψηφία υπέρ της. Μια απόφαση δικαστηρίου, πάντως, δεν θα είναι αρκετή γι’ αυτό. Το 1935, ο Κεμάλ μετέτρεψε την Αγία Σοφία σε μουσείο με τη μεγαλύτερη δυνατή επισημότητα, με απόφαση υπουργικού συμβουλίου. Η ακύρωση αυτής της απόφασης είναι και ρήξη με την κληρονομιά του.
