ΙΡΑΝ Οι σκληροπυρηνικοί
της Τεχεράνης, του Τελ Αβίβ και του Ριάντ σε συνδυασμό με τους
δισταγμούς του Παρισιού ακύρωσαν στην πράξη την ανακοίνωση της ιστορικής
συμφωνίας για τον έλεγχο των πυρηνικών
Της Ελλης Πάνου
Περίμενε, περίμενε ο πλανήτης από την Παρασκευή, ίσως και το Σάββατο, την ανακοίνωση της «ιστορικής» συμφωνίας της Τεχεράνης με τη Δύση για το πυρηνικό της πρόγραμμα, αλλά μάταια. Οι σκληροπυρηνικοί της Τεχεράνης, τα «γεράκια» του Τελ Αβίβ και οι νευρικοί στο Ριάντ, σε συνδυασμό με τους «ισχυρούς δισταγμούς» του Παρισιού, φαίνεται ότι έβαλαν φρένο στη διαφαινόμενη «προσέγγιση», που αναβάλλεται τώρα για το επόμενο δεκαήμερο.
Για τον υπουργό Εξωτερικών του Ιράν, η πρώτη συμφωνία μετά από μια δεκαετία για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας θα μπορούσε να είχε γίνει εάν ένα από τα μέλη της ομάδας 5+1 δεν την είχε μπλοκάρει. «Επρεπε να υπάρχει ομοφωνία», έγραψε ο Μοχάμεντ Τζαβάντ Ζαρίφ στην ιστοσελίδα του στο Facebook, αποδίδοντας εμμέσως την ευθύνη της αποτυχίας στη Γαλλία κι όχι στα άλλα μέλη της ομάδας, που μετείχαν στη διαδικασία της Γενεύης, δηλαδή τις ΗΠΑ, την Κίνα, τη Ρωσία και τη Βρετανία.
Τρεις μέρες διαβουλεύσεις
Οι τρεις ημέρες πυρετωδών διαβουλεύσεων -οι οποίες διήρκεσαν μέχρι χθες το πρωί και είχαν στόχο μια ενδιάμεση συμφωνία, που θα υποχρέωνε την Τεχεράνη να σταματήσει βασικά σημεία στο πρόγραμμά της με αντάλλαγμα μια μερική αναστολή των διεθνών κυρώσεων- δεν κατέληξαν σε αποτέλεσμα επειδή, σύμφωνα με την άποψη του Παρισιού, δεν έβαζαν ουσιαστικό φρένο στις πυρηνικές φιλοδοξίες της χώρας, ενώ παράλληλα η ματαίωση ορισμένων κυρώσεων γινόταν μη αναστρέψιμη. «Δεν είμαστε κορόιδα… Θέλουμε μια συμφωνία», είπε ο Λοράν Φαμπιούς στο γαλλικό ραδιόφωνο, «αλλά δεν μπορούμε να δεχθούμε μια αδύναμη συμφωνία, η οποία δεν θα εξαλείφει αποτελεσματικά τον κίνδυνο κατασκευής μιας ιρανικής πυρηνικής βόμβας».
Παρά την απογοήτευση, ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Ουίλιαμ Χέιγκ υποστήριξε ότι το παράθυρο είναι ακόμα ανοικτό για να βρεθεί κοινό έδαφος στην επανάληψη των διαπραγματεύσεων στις 20 Νοεμβρίου, αφού τα σημεία της διαφωνίας είναι «περιορισμένα» και οι συνομιλίες ήταν ήδη «εξαιρετικά λεπτομερείς».
Για την πλειοψηφία των Ιρανών, η μετ΄ εμποδίων εξέλιξη της διαδικασίας γκρέμισε τις ελπίδες ότι με τη γρήγορη χαλάρωση των κυρώσεων μπορεί να ξημερώσει και γι΄ αυτούς μια καλύτερη ημέρα. Ακόμα και οι ιρανικές εφημερίδες έδειχναν προς στιγμήν «αισιόδοξες» ότι με όλα τα πήγαιν΄-έλα των υπουργών Εξωτερικών, Δύση, Ιράν και λοιπές δυνάμεις ήταν στο παραπέντε να καταλήξουν σε λύση. Ως συνήθως υπό την επίβλεψη και την καθοδήγηση του καθεστώτος, απέφυγαν να επικρίνουν τη Δύση και διακριτικά δεν κατονόμασαν τους «υπεύθυνους» για την αποτυχία, αφήνοντας την δουλειά αυτή σε άλλα, πιο επίσημα χείλη…
Αλλά η δυναμική και μόνο δεν ήταν αρκετή, σημειώνει η ισραηλινή «Haaretz». Η μαγική φόρμουλα του Ιρανού προέδρου Ροχανί- σύμφωνα με την οποία όλες οι πλευρές πρέπει να φανούν νικήτριες- δεν μπορεί να υλοποιηθεί εάν η πρώτη συμφωνία περιλαμβάνει σημαντικές παραχωρήσεις από τους Ιρανούς σε σχέση με αυτά που «δίνει» η Δύση.
Από την άλλη πλευρά, είναι οι Γάλλοι, αλλά και οι Αμερικανοί, που θεωρούν «αγκάθι» τις πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Αράκ, η κατασκευή των οποίων θα ολοκληρωθεί τον επόμενο χρόνο και η Δύση θέλει να ανασταλεί. Για τους Ιρανούς αυτό το αίτημα εμπεριέχεται στις «κόκκινες γραμμές» τους, αν και αφήνουν το περιθώριο να το ξανασκεφτούν, εφόσον ολοκληρωθεί ικανοποιητικά αυτός ο γύρος και προχωρήσουν οι ενδιαφερόμενες πλευρές στο επόμενο στάδιο των διαπραγματεύσεων.
Εν μέσω αυτού του διπλωματικού μαραθώνιου για πολύ γερά νεύρα, «ακούστηκαν» οι οργισμένες κραυγές του Τελ Αβίβ και η εκκωφαντική σιωπή του Ριάντ. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός είχε ήδη πει ορθά-κοφτά ότι η όποια συμφωνία με το Ιράν είναι «επικίνδυνη» και δεν πρόκειται, σε καμία περίπτωση, να δεσμεύσει τη χώρα του και την κυβέρνησή του, που διατηρεί το δικαίωμά της να επιτεθεί στην Τεχεράνη όποτε κρίνει σκόπιμο.
Και χθες, ευχαριστημένος από την αποτυχία, ο Νετανιάχου αναρωτήθηκε «προς τι η βιασύνη;» και υποσχέθηκε να εντείνει τις πιέσεις για να οδηγηθεί σε αδιέξοδο και ο επόμενος γύρος. Οσο για τις χώρες του Κόλπου και ειδικά το Ριάντ, οι πρόσφατες πληροφορίες του BBC ότι το βασίλειο μπορεί να αποκτήσει τις δικές του πυρηνικές βόμβες – ευγενική προσφορά από το χρηματοδοτούμενο με πετροδόλαρα Πακιστάν – σε συνδυασμό με την απουσία δηλώσεων, ήταν επαρκής προειδοποίηση για το διακύβευμα στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Το πόσο σημαντική είναι η «γνώμη» της περιοχής για την Ουάσινγκτον φάνηκε από την εσπευσμένη αποστολή υψηλόβαθμων αξιωματούχων και στο Τελ Αβιβ και στο Αμπου Ντάμπι.
Ενα «βουνό από προκλήσεις» έχει να ανεβεί και ο Ιρανός πρόεδρος, πίσω στην Τεχεράνη. Την ώρα που οι διαπραγματεύσεις στη Γενεύη ήταν ακόμα σε εξέλιξη, οι σκληροπυρηνικοί έκαναν σαφές ότι εξακολουθούν να αντιτίθενται σε κάθε είδους προσέγγιση με τις ΗΠΑ, βλέποντας με τρόμο το ενδεχόμενο επίτευξης συμφωνίας. Με συγκεντρώσεις οπαδών της Ρεπουμπλικανικής Φρουράς και παραστρατιωτικής πολιτοφυλακής Μπασίζ, αλλά και στα κηρύγματα στα τεμένη, οι ακραίοι του καθεστώτος φρόντισαν να θυμίζουν ότι οι Αμερικανοί παραμένουν εχθροί των Ιρανών, ότι «παίζουν παιχνίδια», παριστάνοντας ότι θέλουν το καλό της χώρας και δεν πρέπει να κανείς να τους «υποτιμήσει». Προσπαθώντας να κρατήσει τις ισορροπίες, ο πρόεδρος Ροχανί καθησύχασε τους… ανησυχούντες στη Βουλή, υποστηρίζοντας ότι δεν πρόκειται να υποκύψει «στις πιέσεις, τις κυρώσεις, τις απειλές και την ταπείνωση» από κανέναν και ότι θα υπερασπιστεί τις «κόκκινες γραμμές» που αντιπροσωπεύουν τα εθνικά συμφέροντα της χώρας και το δικαίωμα του Ιράν στην πυρηνική ενέργεια, μέσα στα πλαίσια των διεθνών κανόνων.
Μέχρι στιγμής ο Ροχανί φαίνεται να έχει τουλάχιστον την ανοχή του πανίσχυρου ανώτατου πνευματικού ηγέτη της χώρας, Αγιατολάχ Χαμενεΐ, αλλά ποντάρει στη μερική άρση των κυρώσεων για να βελτιωθεί η οικονομική κατάσταση των Ιρανών και ο ίδιος να κτίσει μια σταθερή λαϊκή υποστήριξη στην πολιτική του απέναντι στους εσωτερικούς αντιπάλους του, τους υπερσυντηρητικούς του θρησκευτικού κατεστημένου και τη Ρεπουμπλικανική Φρουρά.
Της Ελλης ΠάνουΠερίμενε, περίμενε ο πλανήτης από την Παρασκευή, ίσως και το Σάββατο, την ανακοίνωση της «ιστορικής» συμφωνίας της Τεχεράνης με τη Δύση για το πυρηνικό της πρόγραμμα, αλλά μάταια. Οι σκληροπυρηνικοί της Τεχεράνης, τα «γεράκια» του Τελ Αβίβ και οι νευρικοί στο Ριάντ, σε συνδυασμό με τους «ισχυρούς δισταγμούς» του Παρισιού, φαίνεται ότι έβαλαν φρένο στη διαφαινόμενη «προσέγγιση», που αναβάλλεται τώρα για το επόμενο δεκαήμερο.
Για τον υπουργό Εξωτερικών του Ιράν, η πρώτη συμφωνία μετά από μια δεκαετία για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας θα μπορούσε να είχε γίνει εάν ένα από τα μέλη της ομάδας 5+1 δεν την είχε μπλοκάρει. «Επρεπε να υπάρχει ομοφωνία», έγραψε ο Μοχάμεντ Τζαβάντ Ζαρίφ στην ιστοσελίδα του στο Facebook, αποδίδοντας εμμέσως την ευθύνη της αποτυχίας στη Γαλλία κι όχι στα άλλα μέλη της ομάδας, που μετείχαν στη διαδικασία της Γενεύης, δηλαδή τις ΗΠΑ, την Κίνα, τη Ρωσία και τη Βρετανία.
Τρεις μέρες διαβουλεύσεις
Οι τρεις ημέρες πυρετωδών διαβουλεύσεων -οι οποίες διήρκεσαν μέχρι χθες το πρωί και είχαν στόχο μια ενδιάμεση συμφωνία, που θα υποχρέωνε την Τεχεράνη να σταματήσει βασικά σημεία στο πρόγραμμά της με αντάλλαγμα μια μερική αναστολή των διεθνών κυρώσεων- δεν κατέληξαν σε αποτέλεσμα επειδή, σύμφωνα με την άποψη του Παρισιού, δεν έβαζαν ουσιαστικό φρένο στις πυρηνικές φιλοδοξίες της χώρας, ενώ παράλληλα η ματαίωση ορισμένων κυρώσεων γινόταν μη αναστρέψιμη. «Δεν είμαστε κορόιδα… Θέλουμε μια συμφωνία», είπε ο Λοράν Φαμπιούς στο γαλλικό ραδιόφωνο, «αλλά δεν μπορούμε να δεχθούμε μια αδύναμη συμφωνία, η οποία δεν θα εξαλείφει αποτελεσματικά τον κίνδυνο κατασκευής μιας ιρανικής πυρηνικής βόμβας».
Παρά την απογοήτευση, ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Ουίλιαμ Χέιγκ υποστήριξε ότι το παράθυρο είναι ακόμα ανοικτό για να βρεθεί κοινό έδαφος στην επανάληψη των διαπραγματεύσεων στις 20 Νοεμβρίου, αφού τα σημεία της διαφωνίας είναι «περιορισμένα» και οι συνομιλίες ήταν ήδη «εξαιρετικά λεπτομερείς».
Για την πλειοψηφία των Ιρανών, η μετ΄ εμποδίων εξέλιξη της διαδικασίας γκρέμισε τις ελπίδες ότι με τη γρήγορη χαλάρωση των κυρώσεων μπορεί να ξημερώσει και γι΄ αυτούς μια καλύτερη ημέρα. Ακόμα και οι ιρανικές εφημερίδες έδειχναν προς στιγμήν «αισιόδοξες» ότι με όλα τα πήγαιν΄-έλα των υπουργών Εξωτερικών, Δύση, Ιράν και λοιπές δυνάμεις ήταν στο παραπέντε να καταλήξουν σε λύση. Ως συνήθως υπό την επίβλεψη και την καθοδήγηση του καθεστώτος, απέφυγαν να επικρίνουν τη Δύση και διακριτικά δεν κατονόμασαν τους «υπεύθυνους» για την αποτυχία, αφήνοντας την δουλειά αυτή σε άλλα, πιο επίσημα χείλη…
Αλλά η δυναμική και μόνο δεν ήταν αρκετή, σημειώνει η ισραηλινή «Haaretz». Η μαγική φόρμουλα του Ιρανού προέδρου Ροχανί- σύμφωνα με την οποία όλες οι πλευρές πρέπει να φανούν νικήτριες- δεν μπορεί να υλοποιηθεί εάν η πρώτη συμφωνία περιλαμβάνει σημαντικές παραχωρήσεις από τους Ιρανούς σε σχέση με αυτά που «δίνει» η Δύση.
Από την άλλη πλευρά, είναι οι Γάλλοι, αλλά και οι Αμερικανοί, που θεωρούν «αγκάθι» τις πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Αράκ, η κατασκευή των οποίων θα ολοκληρωθεί τον επόμενο χρόνο και η Δύση θέλει να ανασταλεί. Για τους Ιρανούς αυτό το αίτημα εμπεριέχεται στις «κόκκινες γραμμές» τους, αν και αφήνουν το περιθώριο να το ξανασκεφτούν, εφόσον ολοκληρωθεί ικανοποιητικά αυτός ο γύρος και προχωρήσουν οι ενδιαφερόμενες πλευρές στο επόμενο στάδιο των διαπραγματεύσεων.
Εν μέσω αυτού του διπλωματικού μαραθώνιου για πολύ γερά νεύρα, «ακούστηκαν» οι οργισμένες κραυγές του Τελ Αβίβ και η εκκωφαντική σιωπή του Ριάντ. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός είχε ήδη πει ορθά-κοφτά ότι η όποια συμφωνία με το Ιράν είναι «επικίνδυνη» και δεν πρόκειται, σε καμία περίπτωση, να δεσμεύσει τη χώρα του και την κυβέρνησή του, που διατηρεί το δικαίωμά της να επιτεθεί στην Τεχεράνη όποτε κρίνει σκόπιμο.
Και χθες, ευχαριστημένος από την αποτυχία, ο Νετανιάχου αναρωτήθηκε «προς τι η βιασύνη;» και υποσχέθηκε να εντείνει τις πιέσεις για να οδηγηθεί σε αδιέξοδο και ο επόμενος γύρος. Οσο για τις χώρες του Κόλπου και ειδικά το Ριάντ, οι πρόσφατες πληροφορίες του BBC ότι το βασίλειο μπορεί να αποκτήσει τις δικές του πυρηνικές βόμβες – ευγενική προσφορά από το χρηματοδοτούμενο με πετροδόλαρα Πακιστάν – σε συνδυασμό με την απουσία δηλώσεων, ήταν επαρκής προειδοποίηση για το διακύβευμα στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Το πόσο σημαντική είναι η «γνώμη» της περιοχής για την Ουάσινγκτον φάνηκε από την εσπευσμένη αποστολή υψηλόβαθμων αξιωματούχων και στο Τελ Αβιβ και στο Αμπου Ντάμπι.
Ενα «βουνό από προκλήσεις» έχει να ανεβεί και ο Ιρανός πρόεδρος, πίσω στην Τεχεράνη. Την ώρα που οι διαπραγματεύσεις στη Γενεύη ήταν ακόμα σε εξέλιξη, οι σκληροπυρηνικοί έκαναν σαφές ότι εξακολουθούν να αντιτίθενται σε κάθε είδους προσέγγιση με τις ΗΠΑ, βλέποντας με τρόμο το ενδεχόμενο επίτευξης συμφωνίας. Με συγκεντρώσεις οπαδών της Ρεπουμπλικανικής Φρουράς και παραστρατιωτικής πολιτοφυλακής Μπασίζ, αλλά και στα κηρύγματα στα τεμένη, οι ακραίοι του καθεστώτος φρόντισαν να θυμίζουν ότι οι Αμερικανοί παραμένουν εχθροί των Ιρανών, ότι «παίζουν παιχνίδια», παριστάνοντας ότι θέλουν το καλό της χώρας και δεν πρέπει να κανείς να τους «υποτιμήσει». Προσπαθώντας να κρατήσει τις ισορροπίες, ο πρόεδρος Ροχανί καθησύχασε τους… ανησυχούντες στη Βουλή, υποστηρίζοντας ότι δεν πρόκειται να υποκύψει «στις πιέσεις, τις κυρώσεις, τις απειλές και την ταπείνωση» από κανέναν και ότι θα υπερασπιστεί τις «κόκκινες γραμμές» που αντιπροσωπεύουν τα εθνικά συμφέροντα της χώρας και το δικαίωμα του Ιράν στην πυρηνική ενέργεια, μέσα στα πλαίσια των διεθνών κανόνων.
Μέχρι στιγμής ο Ροχανί φαίνεται να έχει τουλάχιστον την ανοχή του πανίσχυρου ανώτατου πνευματικού ηγέτη της χώρας, Αγιατολάχ Χαμενεΐ, αλλά ποντάρει στη μερική άρση των κυρώσεων για να βελτιωθεί η οικονομική κατάσταση των Ιρανών και ο ίδιος να κτίσει μια σταθερή λαϊκή υποστήριξη στην πολιτική του απέναντι στους εσωτερικούς αντιπάλους του, τους υπερσυντηρητικούς του θρησκευτικού κατεστημένου και τη Ρεπουμπλικανική Φρουρά.
