Οικονομικά προσοδοφόρα και ενεργειακά αποδοτική, αλλά την ίδια στιγμή
εξαιρετικά αμφιλεγόμενη από περιβαλλοντική σκοπιά, μια σχετικά νέα
μέθοδος «εξόρυξης» μη συμβατικών υδρογονανθράκων (φυσικού αερίου,
πετρελαίου) από σχιστόλιθο έρχεται να προστεθεί ψηλά στη λίστα με τις
ανησυχίες των οικολογικών οργανώσεων διεθνώς, διχάζοντας την
επιστημονική κοινότητα και προκαλώντας κοινωνικές εκρήξεις σε χώρες όπως
η Βρετανία.Ο λόγος για την επονομαζόμενη υδραυλική ρωγμάτωση (hydraulic fracturing
ή fracking), μια μέθοδο η οποία εφαρμόζεται εκτενώς στις ΗΠΑ εδώ και
χρόνια με αξιοσημείωτα ενεργειακά οφέλη. Μάλιστα, είναι ακριβώς αυτή η
επιτυχία της Αμερικής (η οποία πλέον έχει βάλει πλώρη να γίνει όχι απλώς
ενεργειακά αυτάρκης αλλά και παγκόσμια πρωταθλήτρια στις εξαγωγές
πετρελαίου και φυσικού αερίου) που κάνει κι άλλες χώρες να θέλουν να τη
μιμηθούν.Επιδόσεις - ρεκόρ
Χάρη στην εν λόγω τεχνολογία (η οποία επιτρέπει την άντληση ενέργειας από μέχρι πρότινος αδιαπέραστα πετρώματα στο υπέδαφος) οι Ηνωμένες Πολιτείες πλέον έχουν ανεβάσει τον όγκο της εγχώριας παραγωγής πετρελαίου στο υψηλότερο σημείο μετά το 1992, ενώ πια ξεχωρίζουν και ως η χώρα με τις μεγαλύτερες παγκοσμίως εξαγωγές διυλισμένων πετρελαϊκών προϊόντων (γκαζολίνης, ντίζελ κ.ά.).
Πιο συγκεκριμένα, έχουν ανεβάσει επί του παρόντος (στοιχεία Ιουλίου) την εγχώρια παραγωγή πετρελαίου στα 7,4 εκατ. βαρέλια ημερησίως και προβλέπεται να την αυξήσουν ακόμη περισσότερο (στα 8 εκατ. βαρέλια το 2014), ενώ το 2008 δεν ξεπερνούσε τα 5 εκατ. βαρέλια. Παράλληλα, οι ΗΠΑ έχουν μειώσει σημαντικά τις εισαγωγές πετρελαίου και πετρελαϊκών προϊόντων (το 2014 αναμένεται να έχουν πέσει στα 5,7 εκατ. βαρέλια ημερησίως, από εκεί που το 2005 ήταν 12,5 εκατ.).
Δεδομένων των παραπάνω, ο διακαής πόθος του Νίξον να καταστήσει την Αμερική «ενεργειακά ανεξάρτητη» (στον απόηχο της πετρελαϊκής κρίσης του 1973) φαίνεται πως τελικά θα γίνει πραγματικότητα με περίπου τέσσερις δεκαετίες καθυστέρηση. Κι αυτό χάρη κυρίως σε μια αμφιλεγόμενη μέθοδο εξόρυξης μη συμβατικών υδρογονανθράκων γνωστή ως fracking.
Σε τι συνίσταται όμως ακριβώς η υδραυλική ρωγμάτωση; Πρόκειται για μια μέθοδο «άντλησης» φυσικού αερίου (αλλά και πετρελαίου) από σχιστολιθικά πετρώματα με χαμηλή διαπερατότητα που ξεκίνησε να αναπτύσσεται τη δεκαετία του 1940 με πεδίο εφαρμογής κυρίως τις ΗΠΑ.
Για να επιτευχθεί η εν λόγω «άντληση», πραγματοποιείται πρώτα μια κάθετη γεώτρηση σε βάθος 2-3 χιλιομέτρων (ή και ακόμη βαθύτερα). Στη συνέχεια, διοχετεύεται με πολύ υψηλή πίεση μέσα στο υπέδαφος νερό αναμειγμένο με άμμο και χημικές ουσίες. Το νερό χτυπάει με ορμή τα πετρώματα δημιουργώντας μικρές ρωγμές, από τις οποίες έπειτα θα βγει στην επιφάνεια το φυσικό αέριο που ήταν μέχρι εκείνη τη στιγμή εγκλωβισμένο ανάμεσα στα σχιστολιθικά στρώματα.
Οι κόκκοι άμμου βοηθούν στο να παραμείνουν οι ρωγμές ανοιχτές και οι χημικές ουσίες στο να βγει το αέριο από το πέτρωμα. Το νερό επιστρέφει στην επιφάνεια του φρέατος και έπειτα, αφού ελευθερωθεί η πίεση και «ανοίξει ο δρόμος», ξεκινά η έκλυση του φυσικού αερίου.
Οι «πράσινες» ενστάσεις
Ως μέθοδος εξόρυξης, η υδραυλική ρωγμάτωση βρίσκεται στο στόχαστρο εντονότατης κριτικής κυρίως από περιβαλλοντικές οργανώσεις. Πιο συγκεκριμένα, μερίδα επιστημόνων κρούει τον κώδωνα του κινδύνου υποστηρίζοντας πως το fracking μπορεί να μολύνει τον υδροφόρο ορίζοντα. Κι αυτό διότι προκειμένου να επιτευχθεί η κάθε ρωγμάτωση, διοχετεύεται στο υπέδαφος νερό μολυσμένο με χημικές ουσίες.
Μάλιστα, μετά το πέρας της διαδικασίας, το νερό που χρησιμοποιήθηκε επιστρέφει μολυσμένο στην επιφάνεια του εδάφους και μένει εκεί, ενώ από την κάθε γεώτρηση εκλύονται στην ατμόσφαιρα ποσότητες μεθανίου (πολύ μεγαλύτερες από αυτές των συμβατικών γεωτρήσεων). Επίσης, το fracking είναι ως διαδικασία εξαιρετικά υδροβόρο, πράγμα το οποίο γεννά ενστάσεις και ενδοιασμούς. Ενδεικτικά, για να αποδώσει μια γεώτρηση απαιτούνται περισσότερα από 35 εκατ. λίτρα νερού.
Παράλληλα, κάποιοι υποστηρίζουν πως η εν λόγω μέθοδος, ακριβώς επειδή προκαλεί ρήγματα αρκετά χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια της γης, θα μπορούσε ακόμη και να οδηγήσει σε αύξηση της σεισμικής δραστηριότητας σε μια περιοχή.
Υπάρχουν βέβαια και εκείνοι που υποστηρίζουν πως το fracking, δεδομένου ότι δεν είναι φτηνό ως διαδικασία, έχει κάποιο (εμπορικό/οικονομικό/ενεργειακό) νόημα μόνο στις περιοχές όπου υπάρχουν μεγάλα αποθέματα σχιστολιθικού φυσικού αερίου.
Τέτοια υπάρχουν κυρίως στις ΗΠΑ και στην Κίνα. Στην Ευρώπη αντιθέτως, τα κοιτάσματα δεν είναι το ίδιο μεγάλα, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως είναι αμελητέα. Συγκεκριμένα, από τις ευρωπαϊκές χώρες εκείνες που θεωρούνται πιο πλούσιες από άποψη γεωλογίας είναι η Πολωνία και η Γαλλία.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΑΦΙΔΑΣ
gskafidas@pegasus.gr
