Ηταν η κύρια φωνή στις «αραβικές επαναστάσεις» στις αρχές του
2011. Υπήρξε ο πρωταγωνιστής και προνομιούχος μάρτυρας της πτώσης των
«σοσιαλιστών» δικτατόρων στην Τυνησία και την Αίγυπτο.Σύμφωνα με τη μαροκινή
ιστοσελίδα «infomediary», ο αριθμός των τηλεθεατών του Αλ Τζαζίρα έχει
μειωθεί από τα 43.000.000 στα 6.000.000 σε όλο τον αραβικό κόσμο
Του Μιχάλη Ψύλου
«Εξω, έξω». Αντιμέτωποι με την οργή των συναδέλφων τους, οι δημοσιογράφοι του αραβικού τηλεοπτικού δικτύου Αλ Τζαζίρα υποχρεώνονταν μέσα σε έντονες αποδοκιμασίες να εγκαταλείψουν την αίθουσα συνεντεύξεων στο γενικό επιτελείο στρατού στο Κάιρο, τη στιγμή που οι εκπρόσωποι του αιγυπτιακού στρατού αναφέρονταν στην ανατροπή του Μοχάμεντ Μόρσι. «Απορρίπτουμε την παρουσία των εκπροσώπων του Αλ Τζαζίρα στη συνέντευξη Τύπου» κραύγασε ένας Αιγύπτιος δημοσιογράφος.
Οι κραυγές αποδοκιμασίας συνεχίστηκαν μέχρι να φύγουν κακήν κακώς από την αίθουσα Τύπου οι δημοσιογράφοι και τα μέλη του τηλεοπτικού συνεργείου του Αλ Τζαζίρα… Αφορμή για την «έξωση» από τη συνέντευξη του στρατού ήταν η φιλικά διακείμενη στάση του τηλεοπτικού δικτύου υπέρ των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο, όπως μετέδωσε το Ρόιτερς.
Η αιτία; Πολύ βαθύτερη και έχει να κάνει με την αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων και στον αραβικό κόσμο, που επέφερε η πραξικοπηματική ανατροπή από τον αιγυπτιακό στρατό του προέδρου Μόρσι. Το Αλ Τζαζίρα, που έχει έδρα το εμιράτο του Κατάρ, ήταν από καιρό στα μαχαίρια με το τηλεοπτικό δίκτυο Αλ Αραμπίγια που ελέγχεται από την κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας και τα γεγονότα στην Αίγυπτο έκαναν τη σύγκρουση αυτή πιο ορατή. Η Σαουδική Αραβία υπερασπίστηκε από την πρώτη στιγμή το πραξικόπημα που οδήγησε στην ανατροπή του Αιγύπτιου προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι και ο Σαουδάραβας μονάρχης ήταν ο πρώτος που συνεχάρη τον προσωρινό πρόεδρο Αντλι Μανσούρ.
«Το Αλ Τζαζίρα, το κανάλι-ναυαρχίδα του αραβικού κόσμου, δεν λάμπει πια» γράφει χαρακτηριστικά το γαλλικό περιοδικό «Εξπρές». «Το παναραβικό τηλεοπτικό κανάλι έχει χάσει μεγάλο μέρος από την αίγλη του.Ο λόγος; Γιατί ευθυγραμμίζεται ολοένα και περισσότερο με την εξωτερική πολιτική του Κατάρ» εκτιμά το γαλλικό περιοδικό. Οχι ότι το ανταγωνιστικό Αλ Αραμπίγια πάει πίσω σε έλλειψη ανεξαρτησίας, αφού και αυτό στην πραγματικότητα αποτελεί φωνή της σαουδαραβικής μοναρχίας, που το χρηματοδοτεί για να περνά την πολιτική του Ριάντ στον αραβικό κόσμο.
Η τηλεθέαση του Αλ Τζαζίρα στις διάφορες αραβικές χώρες είναι σε ελεύθερη πτώση. Σύμφωνα με τη μαροκινή ιστοσελίδα «infomediary», σε έρευνα που πραγματοποίησε τον περασμένο Φεβρουάριο μια εξειδικευμένη αμερικανική εταιρεία, διαπιστώθηκε ότι ο αριθμός των τηλεθεατών του Αλ Τζαζίρα έχει μειωθεί από τα 43.000.000 στα 6.000.000 σε όλο τον αραβικό κόσμο. Οπως λέει ο ειδικός σε θέματα των ΜΜΕ, Ιβ Γκονζάλες Κιζανό, «αν και δεν πρέπει να λάβουμε τοις μετρητοίς τα στοιχεία της τηλεθέασης, η τάση είναι αυτή.
Το Αλ Τζαζίρα έχει χάσει το κοινό του από τη στιγμή που έδειξε τα όριά του». Οτι αποτελεί κι αυτό όργανο προώθησης της εξωτερικής πολιτικής του Κατάρ.
Απλώς το Αλ Τζαζίρα -«το Νησί» ελληνικά- είχε θεωρηθεί από την ίδρυσή του το1996, από τον μέχρι πρόσφατα εμίρη του Κατάρ, σεΐχη Χαμάντ μπιν Χαλίφα αλ Θάνι, ως μια ανεξάρτητη φωνή ενημέρωσης που έφερνε στο φως όσα απέκρυπταν το CNN και τα υπόλοιπα δυτικά τηλεοπτικά δίκτυα για τα τεκταινόμενα στη Μέση Ανατολή.
Το ισχυρό «Νησί»
Το σύνθημά του «Γνώμη και αντίθετη άποψη» αποδείχτηκε «χρυσός» για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Το Αλ Τζαζίρα ήταν η κύρια φωνή στις «αραβικές επαναστάσεις» στις αρχές του 2011. Υπήρξε ο πρωταγωνιστής και προνομιούχος μάρτυρας της πτώσης των «σοσιαλιστών» δικτατόρων στην Τυνησία και την Αίγυπτο. Δίνοντας «βήμα» στους διαδηλωτές της λεωφόρου Μπουργκίμπα στην Τύνιδα και την πλατεία Ταχρίρ στο Κάιρο, το Αλ Τζαζίρα ενίσχυσε το κύρος του στον αραβικό κοινό. Ο ιδρυτής του ιστότοπου WikiLeaks, Τζούλιαν Ασάνζ, δήλωνε μάλιστα στη «Μοντ» στις 11 Μάρτη 2011 ότι «το Twitter και το Facebook έχουν παίξει ένα μεγάλο ρόλο στην “αραβική άνοιξη”, αλλά δεν μπορούν να συγκριθούν με το Αλ Τζαζίρα». Η τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χίλαρι Κλίντον, είχε επίσης τονίσει ότι «αν οι τηλεθεατές του Αλ Τζαζίρα αυξάνονται διαρκώς στις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτό οφείλεται στο ότι παρέχει πραγματικές πληροφορίες».
Οι ιδιοκτήτες του Αλ Τζαζίρα είχαν την ψευδαίσθηση ότι «θα μπορούσαν για πάντα να χρησιμοποιούν το αναγνωρίσιμο σε όλον τον αραβικό κόσμο τηλεοπτικό δίκτυο για τα δικά τους συμφέροντα. Αυτό τελείωσε πια και το Αλ Τζαζίρα είναι πλέον πολύ δύσκολο να ανακάμψει» λέει ο Κιζανό. Στην απαξίωση του Αλ Τζαζίρα συνέβαλε τα μέγιστα η «αραβική άνοιξη». Οπως λέει ο Αραβας δημοσιογράφος Γιασίν Χίρι, «η εμφάνιση νέων, τοπικών μέσων ενημέρωσης στον αραβικό κόσμο ως αποτέλεσμα της “αραβικής άνοιξης” έβαλε τέλος στο μονοπώλιο της ενημέρωσης από τα παναραβικά ΜΜΕ. Το αραβικό κοινό άρχισε πλέον να στρέφεται αλλού».
Στην Τυνησία, για παράδειγμα, η εμφάνιση του σχετικά ανεξάρτητου καναλιού «Ettounisia TV» έβαλε τέλος στο μονοπώλιο των παναραβικών δικτύων.
Η «άνοιξη» έγινε «χειμώνας»
Η απόρριψη του Αλ Τζαζίρα από το αραβικό κοινό έχει βαθιές ρίζες. «Από την Αλγερία ώς την Αίγυπτο», εκτιμά ο Κιζανό, «οι πολίτες έχουν σήμερα την εντύπωση ότι το Κατάρ έχει αναμιχθεί στις πολιτικές και οικονομικές υποθέσεις της χώρας τους. Πολλοί φοβούνται μήπως γίνουν υποτελείς του εμιράτου που παραβιάζει την εθνική κυριαρχία».
«Τόσο το Αλ Τζαζίρα όσο και το Αλ Αραμπίγια έχουν χάσει κάθε αξιοπιστία. Και τα δύο δίκτυα έδειξαν ότι είναι στην πραγματικότητα μόνο η φωνή των μοναρχιών που τα χρηματοδοτούν για να εκπληρώνουν την αποστολή της προπαγάνδας» σημειώνει ο Γιασίν Χίρι. Ειδικά με τα γεγονότα στην Αίγυπτο πάντως, το σαουδαραβικό Αλ Αραμπίγια μπορεί να εξασφάλισε το πλεονέκτημα στον τηλεοπτικό ανταγωνισμό, λόγω της στήριξής του στον στρατό, αλλά η ενίσχυση αυτή είναι προσωρινή.
Σήμερα, ο νέος εμίρης του Κατάρ, ο 33χρονος Ταμίμ μπιν Χαλίφα αλ Θάνι, που διαδέχθηκε τον πατέρα του, σεΐχη Χαμάντ στην Ντόχα, έχει μπροστά του ένα δύσκολο έργο αν θέλει πραγματικά να αποκαταστήσει την εικόνα του Αλ Τζαζίρα και να ανακτήσει ένα εχθρικό κοινό.
Αυτό θα εξαρτηθεί από το αν θα ακολουθήσει την πολιτική της «ειδικής σχέσης» με το Ισραήλ, που εφάρμοσε ο πατέρας του, ή θα διαδραματίσει έναν πιο ανεξάρτητο ρόλο στη Μέση Ανατολή. Εκτός κι αν το Κατάρ, ευρισκόμενο τώρα στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας διπλωματικής σκηνής, αποφύγει να ασχοληθεί με την ανεξαρτησία του Αλ Τζαζίρα. Η παράδοξη ισορροπία μεταξύ της ελευθερίας των δημοσιογράφων και των αυταρχικών ιδιοκτητών του «Νησιού» δείχνει να έχει καταρρεύσει…
Του Μιχάλη Ψύλου
«Εξω, έξω». Αντιμέτωποι με την οργή των συναδέλφων τους, οι δημοσιογράφοι του αραβικού τηλεοπτικού δικτύου Αλ Τζαζίρα υποχρεώνονταν μέσα σε έντονες αποδοκιμασίες να εγκαταλείψουν την αίθουσα συνεντεύξεων στο γενικό επιτελείο στρατού στο Κάιρο, τη στιγμή που οι εκπρόσωποι του αιγυπτιακού στρατού αναφέρονταν στην ανατροπή του Μοχάμεντ Μόρσι. «Απορρίπτουμε την παρουσία των εκπροσώπων του Αλ Τζαζίρα στη συνέντευξη Τύπου» κραύγασε ένας Αιγύπτιος δημοσιογράφος.
Οι κραυγές αποδοκιμασίας συνεχίστηκαν μέχρι να φύγουν κακήν κακώς από την αίθουσα Τύπου οι δημοσιογράφοι και τα μέλη του τηλεοπτικού συνεργείου του Αλ Τζαζίρα… Αφορμή για την «έξωση» από τη συνέντευξη του στρατού ήταν η φιλικά διακείμενη στάση του τηλεοπτικού δικτύου υπέρ των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο, όπως μετέδωσε το Ρόιτερς.
Η αιτία; Πολύ βαθύτερη και έχει να κάνει με την αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων και στον αραβικό κόσμο, που επέφερε η πραξικοπηματική ανατροπή από τον αιγυπτιακό στρατό του προέδρου Μόρσι. Το Αλ Τζαζίρα, που έχει έδρα το εμιράτο του Κατάρ, ήταν από καιρό στα μαχαίρια με το τηλεοπτικό δίκτυο Αλ Αραμπίγια που ελέγχεται από την κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας και τα γεγονότα στην Αίγυπτο έκαναν τη σύγκρουση αυτή πιο ορατή. Η Σαουδική Αραβία υπερασπίστηκε από την πρώτη στιγμή το πραξικόπημα που οδήγησε στην ανατροπή του Αιγύπτιου προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι και ο Σαουδάραβας μονάρχης ήταν ο πρώτος που συνεχάρη τον προσωρινό πρόεδρο Αντλι Μανσούρ.
«Το Αλ Τζαζίρα, το κανάλι-ναυαρχίδα του αραβικού κόσμου, δεν λάμπει πια» γράφει χαρακτηριστικά το γαλλικό περιοδικό «Εξπρές». «Το παναραβικό τηλεοπτικό κανάλι έχει χάσει μεγάλο μέρος από την αίγλη του.Ο λόγος; Γιατί ευθυγραμμίζεται ολοένα και περισσότερο με την εξωτερική πολιτική του Κατάρ» εκτιμά το γαλλικό περιοδικό. Οχι ότι το ανταγωνιστικό Αλ Αραμπίγια πάει πίσω σε έλλειψη ανεξαρτησίας, αφού και αυτό στην πραγματικότητα αποτελεί φωνή της σαουδαραβικής μοναρχίας, που το χρηματοδοτεί για να περνά την πολιτική του Ριάντ στον αραβικό κόσμο.
Η τηλεθέαση του Αλ Τζαζίρα στις διάφορες αραβικές χώρες είναι σε ελεύθερη πτώση. Σύμφωνα με τη μαροκινή ιστοσελίδα «infomediary», σε έρευνα που πραγματοποίησε τον περασμένο Φεβρουάριο μια εξειδικευμένη αμερικανική εταιρεία, διαπιστώθηκε ότι ο αριθμός των τηλεθεατών του Αλ Τζαζίρα έχει μειωθεί από τα 43.000.000 στα 6.000.000 σε όλο τον αραβικό κόσμο. Οπως λέει ο ειδικός σε θέματα των ΜΜΕ, Ιβ Γκονζάλες Κιζανό, «αν και δεν πρέπει να λάβουμε τοις μετρητοίς τα στοιχεία της τηλεθέασης, η τάση είναι αυτή.
Το Αλ Τζαζίρα έχει χάσει το κοινό του από τη στιγμή που έδειξε τα όριά του». Οτι αποτελεί κι αυτό όργανο προώθησης της εξωτερικής πολιτικής του Κατάρ.
Απλώς το Αλ Τζαζίρα -«το Νησί» ελληνικά- είχε θεωρηθεί από την ίδρυσή του το1996, από τον μέχρι πρόσφατα εμίρη του Κατάρ, σεΐχη Χαμάντ μπιν Χαλίφα αλ Θάνι, ως μια ανεξάρτητη φωνή ενημέρωσης που έφερνε στο φως όσα απέκρυπταν το CNN και τα υπόλοιπα δυτικά τηλεοπτικά δίκτυα για τα τεκταινόμενα στη Μέση Ανατολή.
Το ισχυρό «Νησί»
Το σύνθημά του «Γνώμη και αντίθετη άποψη» αποδείχτηκε «χρυσός» για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Το Αλ Τζαζίρα ήταν η κύρια φωνή στις «αραβικές επαναστάσεις» στις αρχές του 2011. Υπήρξε ο πρωταγωνιστής και προνομιούχος μάρτυρας της πτώσης των «σοσιαλιστών» δικτατόρων στην Τυνησία και την Αίγυπτο. Δίνοντας «βήμα» στους διαδηλωτές της λεωφόρου Μπουργκίμπα στην Τύνιδα και την πλατεία Ταχρίρ στο Κάιρο, το Αλ Τζαζίρα ενίσχυσε το κύρος του στον αραβικό κοινό. Ο ιδρυτής του ιστότοπου WikiLeaks, Τζούλιαν Ασάνζ, δήλωνε μάλιστα στη «Μοντ» στις 11 Μάρτη 2011 ότι «το Twitter και το Facebook έχουν παίξει ένα μεγάλο ρόλο στην “αραβική άνοιξη”, αλλά δεν μπορούν να συγκριθούν με το Αλ Τζαζίρα». Η τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χίλαρι Κλίντον, είχε επίσης τονίσει ότι «αν οι τηλεθεατές του Αλ Τζαζίρα αυξάνονται διαρκώς στις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτό οφείλεται στο ότι παρέχει πραγματικές πληροφορίες».
Οι ιδιοκτήτες του Αλ Τζαζίρα είχαν την ψευδαίσθηση ότι «θα μπορούσαν για πάντα να χρησιμοποιούν το αναγνωρίσιμο σε όλον τον αραβικό κόσμο τηλεοπτικό δίκτυο για τα δικά τους συμφέροντα. Αυτό τελείωσε πια και το Αλ Τζαζίρα είναι πλέον πολύ δύσκολο να ανακάμψει» λέει ο Κιζανό. Στην απαξίωση του Αλ Τζαζίρα συνέβαλε τα μέγιστα η «αραβική άνοιξη». Οπως λέει ο Αραβας δημοσιογράφος Γιασίν Χίρι, «η εμφάνιση νέων, τοπικών μέσων ενημέρωσης στον αραβικό κόσμο ως αποτέλεσμα της “αραβικής άνοιξης” έβαλε τέλος στο μονοπώλιο της ενημέρωσης από τα παναραβικά ΜΜΕ. Το αραβικό κοινό άρχισε πλέον να στρέφεται αλλού».
Στην Τυνησία, για παράδειγμα, η εμφάνιση του σχετικά ανεξάρτητου καναλιού «Ettounisia TV» έβαλε τέλος στο μονοπώλιο των παναραβικών δικτύων.
Η «άνοιξη» έγινε «χειμώνας»
Η απόρριψη του Αλ Τζαζίρα από το αραβικό κοινό έχει βαθιές ρίζες. «Από την Αλγερία ώς την Αίγυπτο», εκτιμά ο Κιζανό, «οι πολίτες έχουν σήμερα την εντύπωση ότι το Κατάρ έχει αναμιχθεί στις πολιτικές και οικονομικές υποθέσεις της χώρας τους. Πολλοί φοβούνται μήπως γίνουν υποτελείς του εμιράτου που παραβιάζει την εθνική κυριαρχία».
«Τόσο το Αλ Τζαζίρα όσο και το Αλ Αραμπίγια έχουν χάσει κάθε αξιοπιστία. Και τα δύο δίκτυα έδειξαν ότι είναι στην πραγματικότητα μόνο η φωνή των μοναρχιών που τα χρηματοδοτούν για να εκπληρώνουν την αποστολή της προπαγάνδας» σημειώνει ο Γιασίν Χίρι. Ειδικά με τα γεγονότα στην Αίγυπτο πάντως, το σαουδαραβικό Αλ Αραμπίγια μπορεί να εξασφάλισε το πλεονέκτημα στον τηλεοπτικό ανταγωνισμό, λόγω της στήριξής του στον στρατό, αλλά η ενίσχυση αυτή είναι προσωρινή.
Σήμερα, ο νέος εμίρης του Κατάρ, ο 33χρονος Ταμίμ μπιν Χαλίφα αλ Θάνι, που διαδέχθηκε τον πατέρα του, σεΐχη Χαμάντ στην Ντόχα, έχει μπροστά του ένα δύσκολο έργο αν θέλει πραγματικά να αποκαταστήσει την εικόνα του Αλ Τζαζίρα και να ανακτήσει ένα εχθρικό κοινό.
Αυτό θα εξαρτηθεί από το αν θα ακολουθήσει την πολιτική της «ειδικής σχέσης» με το Ισραήλ, που εφάρμοσε ο πατέρας του, ή θα διαδραματίσει έναν πιο ανεξάρτητο ρόλο στη Μέση Ανατολή. Εκτός κι αν το Κατάρ, ευρισκόμενο τώρα στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας διπλωματικής σκηνής, αποφύγει να ασχοληθεί με την ανεξαρτησία του Αλ Τζαζίρα. Η παράδοξη ισορροπία μεταξύ της ελευθερίας των δημοσιογράφων και των αυταρχικών ιδιοκτητών του «Νησιού» δείχνει να έχει καταρρεύσει…
