Του Μάριου Ευρυβιάδη*Θυμάμαι το έργο Καζαμπλάνκα (Casablanca,1942) κάθε φορά που η υποκρισία και η δουλικότητα των Ευρωπαίων έναντι των υπερατλαντικών τους εταίρων, πατρώνων δηλαδή, ξεπερνά κάθε όριο και καταλήγει σε κατάντια.Ανάμεσα στις πολλές εξαιρετικές στιγμές και σκηνές της κλασσικής πλέον σκηνοθεσίας του έργου, υπάρχει μια που ξεχωρίζει. Είναι η σκηνή που ο διεφθαρμένος Γάλλος Aστυνομικός Διευθυντής Captain Renault (Claude Rains) της πόλης του Μαρόκο Καζαμπλάνκα, που ελέγχεται από τη δωσίλογη προς τους Γερμανούς γαλλική κυβέρνηση Vichy, δίνει διαταγή να κλείσει το “Rick’s Café Américain”, ιδιοκτησίας του Αμερικανού τυχοδιώκτη Rick Blain (Humphrey Bogart). Στη διάρκεια του πολέμου στο “Rick’s Café” λάμβαναν χώρα όλων των μορφών δοσοληψίες από τις οποίες ο Αστυνομικός Διευθυντής λάμβανε το μερτικό του. Το κέντρο λειτουργούσε και ως καζίνο, με τιμήματα όλων των ειδών.
Όταν μετά από κάποιο αντι-γερμανικό επεισόδιο ο Γερμανός αξιωματούχος Major Strasser (Conrad Veidt) απαίτησε να κλείσει το “Rick’s Café”, ο Captain Renault έπρεπε να συμμορφωθει. Αλλά έπρεπε ταυτόχρονα να τηρήσει προσποιητικά την «αυτονομία» της κυβέρνησης Vichy έναντι των Γερμανών, και τη δική του «αξιοπρέπεια». Έδωσε λοιπόν την εντολή να κλείσει το μαγαζί αναφωνώντας, «είμαι σοκαρισμένος, σοκαρισμένος, μαθαίνοντας ότι εδώ μέσα διεξάγεται κυβεία» («I’m shocked, shocked to find out that gambling is going on in here!”).
Σοκαρισμένοι είναι τις μέρες αυτές και όλοι οι ταγοί της Ευρώπης με την ιδιότητά τους ως αρχηγοί και αξιωματούχοι εθνικών κρατών, είτε ως αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σοκαρισμένη είναι η Σιδηρά Κυρία της Γερμανίας Μέρκελ, σοκαρισμένος είναι ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σιούλζτ, ο Υπουργός Δικαιοσύνης της Γερμανίας, ο Υπουργός Εξωτερικών του Λουξεμβούργου, ο Πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η κυρία Κάθυ Άστον , «Υπουργός Εξωτερικών» της ΕΕ, ο γνωστός μας Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μπαρόσο, ο Γάλλος Πρόεδρος Ολαντ – ο κατάλογος αυξάνεται γεωμετρικά κάθε μέρα.
Είναι όλοι τους σοκαρισμένοι. Διότι οπως και ο διεφθαρμένος Αστυνομικός Διευθυντής της Καζαμπλάνκα, ανακάλυψαν και αυτοί ότι, άκουσον άκουσον, οι μυστικές υπηρεσίες των φίλων και εταίρων τους Αμερικανών, τους παρακολουθούν, τους καταγράφουν και τους φακελώνουν στο διηνεκές – άτομα, εταιρείες κράτη. Και αντίθετα με τον Captain Renault, που προφανώς δεν έπαιρνε τον εαυτό του στα σοβαρά, έχουν όλοι συλλογικά εξαγριωθεί! Είναι απαράδεκτο και ανήθικο διακηρύττουν, να συμβαίνει κάτι τέτοιο μεταξύ εταίρων! Οι Αμερικανοί θα πρέπει να δώσουν εξηγήσεις, πρέπει να απολογηθούν και πρέπει πάρ’ αυτά να τερματίσουν τις κατασκοπευτικές τους δραστηριότητες , αλλιώς …αλλιώς τι;
Σχίζουν τα ιμάτιά τους και τα καλοκαθισμένα οπίσθιά τους οι Ευρωπαίοι ως εάν δεν γνώριζαν πως λειτουργούσε ο υπερατλαντικός τους εταίρος κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και μετά. Υποκρίνονται σήμερα ότι είναι παθητικά θύματα της αμερικανικής αλαζονείας και εξουσίας, ότι τυγχάνουν εκμετάλλευσης και έλλειψης σεβασμού.
Οι Ευρωπαίοι και ειδικά οι Ευρωπαίοι της ΕΕ ψεύδονται ασύστολα. Όχι μόνο γνωρίζουν αλλά συνεργάζονται ευσυνείδητα, πρόθυμα και με περισσή δουλικότητα για να εξυπηρετήσουν την Ουάσιγκτον. Αυτό το έπρατταν και το πράττουν σε επίπεδο διμερών κρατικών συμφωνιών που λαμβάνουν τη μορφή συνεργασιών των αντίστοιχων μυστικών υπηρεσιών τους , πολλές εκ των οποίων ακόμα και σήμερα «συντηρούνται» σε επίπεδο τεχνολογίας και τεχνογνωσίας από τη Ουάσιγκτον. Και το πράττουν και σε θεσμικό επίπεδο ως Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τίποτα το μεμπτό δεν θα υπήρχε σε τέτοιες μορφές συνεργασίας εάν αυτές λειτουργούσαν στη βάση της αρχής της αμοιβαιότητας και έδειχναν σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Συμβαίνει ωστόσο ακριβώς το αντίθετο. Η Ουάσιγκτον αποφασίζει και διατάζει, ενώ ένα μεγάλο προσποιητικό και υποκριτικό φύλλο συκής καλύπτει την πραγματικότητα και το σύνδρομο του αυλικού που διαχρονικά χαρακτηρίζει τις σχέσεις Ευρώπης – Αμερικής.
Τα παραδείγματα της Ευρωπαϊκής χαμέρπειας, αν αρχίσουμε από το 1945 και μετά, είναι κυριολεκτικά χιλιάδες. Αλλά δεν χρειάζεται να πάμε τόσο μακριά.
Δείτε τη συμπεριφορά των Ευρωπαίων έναντι στο φυγά Edward Snowden, τον Αμερικανό που αποκάλυψε το αμερικανικό σύστημα παρακολούθησης και κατά του οποίου ωρύονται συλλογικά οι Ευρωπαίοι, για να πεισθείτε.
Στις 2 Ιουλίου κυκλοφόρησε μια φήμη ότι ο φυγάς – ικέτης Snowden έφυγε από τη Μόσχα, όπου είχε βρει προσωρινά καταφύγιο στο αεροδρόμιο, «κρυμμένος» στο προεδρικό αεροπλάνο του Προέδρου της Βολιβίας Έβο Μοράλες. Ο τελευταίος, που επισκέπτετο τη ρωσική πρωτεύουσα για ένα ενεργειακό συνέδριο, εξέφρασε τη συμπάθειά του για το φυγά – ικέτη και ότι θα μπορούσε να του προσφέρει άσυλο στη Βολιβία. Και όταν ο Μοράλες αναχώρησε, έκλεισαν οι ουρανοί της Ευρώπης για το προεδρικό του αεροπλάνο. Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία και Πορτογαλία του απαγόρευσαν τη διέλευση και τον ανεφοδιασμό. Λόγω έλλειψης καυσίμων το αεροπλάνο αναγκάστηκε να προσγειωθεί επειγόντως στην Αυστρία. Και όλα έγιναν λόγω υποψίας ότι ο Μοράλες μετέφερε τον φυγά – ικέτη, Snowden. Που δεν ήταν έτσι. Αλλά έπεσε διαταγή από την Ουάσιγκτον και οι ευρωπαϊκοί ουρανοί έκλεισαν για ένα προεδρικό αεροπλάνο.
Ένα χρόνο πριν, το 2012, η ΕΕ επεξεργάζετο μια απόφαση για τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών της που θα περιόριζε σε μεγάλο βαθμό την πραγμάτωση αυτής ακριβώς της παρακολούθησης για την οποία οι Ευρωπαίοι σήμερα φωνασκούν υποκριτικά. Ωστόσο κατόπιν έντονων πιέσεων από την Ουάσιγκτον και με το πρόσχημα του πολέμου κατά της διεθνούς τρομοκρατίας, η ΕΕ ακύρωσε τις δικλείδες ασφαλείας της απόφασης υπέρ των αμερικανών, με τα γνωστά αποτελέσματα.
Λίγα χρόνια πριν, ολόκληρη η ΕΕ έπεσε μπρούμυτα και παρέδωσε όλα τα προσωπικά δεδομένα Ευρωπαίων επισκεπτών στις ΗΠΑ, μετά που οι Αμερικανοί απείλησαν ότι δεν θα επέτρεπαν σε όσους δεν συμμορφώνονταν να επισκεφθούν τις ΗΠΑ. Μάλιστα οι Αμερικανοί εγκατέστησαν οι ίδιοι προσωπικά συστήματα ασφαλείας στα ευρωπαϊκά αεροδρόμια. Και όσοι έχουν ταξιδέψει στις ΗΠΑ γνωρίζουν όχι μόνο την ταλαιπωρία αλλά και την ταπείνωση που υφίστανται επί μονίμου βάσεως. Μόνο μια χώρα στον κόσμο απαίτησε και επέβαλε αμοιβαιότητα στους Αμερικανούς που την επισκέπτονται. Η Βραζιλία.
Προσωπικά πιστεύω ότι η απόλυτη ταπείνωση της Ευρώπης συντελέσθηκε μετά την 11η Σεπτεμβρίου όταν οι Αμερικανοί άρχισαν οργανωμένα να υλοποιούν το σύστημα «απαγωγών» υπόπτων, γνωστό ως “Rendition”, από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Τότε σύσσωμη η Ευρώπη και ειδικά η ΕΕ, δέχθηκε να ακυρωθεί όλος ο νομικός της πολιτισμός και επέτρεψε, ενεργώς συνεργαζόμενη, να γίνονται απαγωγές «υπόπτων» σε όλη της την επικράτεια προσποιούμενη δημοσίως ότι κάτι τέτοιο δεν συνέβαινε. Μόνο η δικαστική εξουσία της Ιταλίας, όχι το Ιταλικό κράτος, αντιστάθηκε σε αυτήν την κατάντια και καταδίκασε, έστω και απόντες αμερικανούς πράκτορες σε πολυετή φυλάκιση. Καταδίκασε επίσης τον Αρχηγό των Ιταλικών Μυστικών Υπηρεσιών, που συνεργάστηκε με τους Αμερικανούς, σε δέκα χρόνια φυλακή. Κατά τα άλλα το γεγονός αυτός είναι ως εάν δεν συνέβη ποτέ στην ΕΕ.
Δεν είμαι ηθικοπλάστης για να κατακρίνω τις πράξεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι ΗΠΑ λειτουργούν ως αυτοκρατορική δύναμη (imperial power) και ως αυτοκρατορική δύναμη έχουν στρατηγικές και όχι ηθικές επιταγές. Τους ξιπασμένους Ευρωπαίους ταγούς και τους φαρισαϊσμούς τους μέμφομαι. Και να το θυμάστε. Τον φυγά – ικέτη Snowden, που ουσιαστικά μάχεται κατά μιας εκλεπτυσμένης μορφής «ήπιου ολοκληρωτισμού», αυτοί θα δρομολογήσουν την έκδοσή του. Ο Αιλιανός (Ποικίλη Ιστορία 5.17) μνημονεύει ότι οι Αθηναίοι είχαν θανατώσει άνθρωπο γιατί είχε σκοτώσει ένα σπουργίτι που είχε τη φωλιά του στο ναό. Σήμερα για την παράδοση ενός ικέτη στους διώκτες του, του Edward Snowden, τα κράτη συνωστίζονται στην ουρά, αρχίζοντας από την Ευρώπη και με πρωταγωνιστές τους δουλοπρεπείς ταγούς της.
* Ο Μάριος Ευρυβιάδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
