Στην ομιλία του στο κλείσιμο του συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ, ο πρόεδρος Αλέξης Τσίπρας φρόντισε να μας θυμίσει μια φάση της πρόσφατης δραματικής ιστορίας μας που αποτυπώθηκε στους στίχους του γνωστού τραγουδιού: «Το ΕΑΜ μας έσωσε από την πείνα, θα μας σώσει πάλι από τη σκλαβιά». Από ιστορικής πλευράς το τραγούδι δεν είναι απλή προπαγάνδα, έχει κάποια βάση. Τα συσσίτια του ΕΑΜ πράγματι συνέβαλαν στο να γλιτώσουν από τον θάνατο πολλοί άνθρωποι στα χρόνια της Κατοχής – αν και αυτό που ξέχασε να πει ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ είναι πως το ίδιο ακριβώς έκαναν και η Εκκλησία της Ελλάδας, ο Ερυθρός Σταυρός και η UNRA αργότερα. Η μόνη διαφορά είναι πως αυτοί δεν διέθεταν όπλα και δεν ενδιαφέρονταν για την κατάκτηση της εξουσίας.
Βεβαίως, ο πρόεδρος Τσίπρας δεν αναφέρθηκε στο ΕΑΜ και στον κατοχικό λιμό για να κάνει μάθημα Ιστορίας αλλά ως κάλεσμα για πολιτική δράση. Σύμφωνα με τον Αλ. Τσίπρα, τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να υποστηρίξουν και να συμμετάσχουν μαζικά στις οργανωμένες «προνοιακές» δράσεις του κόμματος, ιδιαίτερα εκείνες που αφορούν τη διανομή τροφίμων.
Μερικοί είδαν την πρωτοβουλία με θετικό μάτι. Σκέφτηκαν πως τίποτε επιλήψιμο δεν υπάρχει σε μια ανθρωπιστικού χαρακτήρα απόφαση. Το πρόβλημα όμως είναι πως δεν πρόκειται για ανθρωπιστική παρέμβαση αλλά για μια βαθιά πολιτική επιλογή με βασικό στόχο τη διαμόρφωση δικτύων επιρροής μέσα στον πληθυσμό των φτωχών κατοίκων, της Αθήνας κυρίως.
Στην πραγματικότητα, με αυτήν του την επιλογή, ο ΣΥΡΙΖΑ αποφασίζει να ανταγωνιστεί πιο αποφασιστικά τη Χρυσή Αυγή στον τομέα μιας ιδιόμορφης κοινωνικής πολιτικής, όπου τα κόμματα θα αναλαμβάνουν δράσεις που είτε ανήκουν στη σφαίρα του κράτους (κοινωνική πολιτική) είτε στη σφαίρα της κοινωνίας των πολιτών (π.χ. Εκκλησία, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις).
Ας είμαστε ειλικρινείς. Ο στόχος αυτός της παρέμβασης είναι η δημιουργία μιας νέας εκλογικής πελατείας, και μάλιστα ανάμεσα στις κατηγορίες των πιο φτωχών και εξαθλιωμένων πολιτών της χώρας. Πρόκειται, κατά τη γνώμη μου, για μια πολιτική εκμαυλισμού των συνειδήσεων των πιο χαμηλών τάξεων της κοινωνίας. Εξάλλου, αν τα πολιτικά κόμματα θέλουν να προσφέρουν σε επίπεδο κοινωνικής πολιτικής, μπορούν να καταθέσουν τα χρήματα ή μέρος αυτών που παίρνουν από τον κρατικό προϋπολογισμό (που σε τελευταία ανάλυση είναι λεφτά των φορολογουμένων) σε κάποιο ίδρυμα ή φορέα και ας πηγαίνουν οι εθελοντές τους να προσφέρουν στις προϋπάρχουσες δομές κοινωνικής πρόνοιας.
Δεν πρόκειται όμως για αυτό. Η απόφαση για ανάπτυξη αυτής της «προνοιακής» δραστηριότητας είναι βασισμένη σε πολιτικά και όχι ανθρωπιστικού τύπου κριτήρια. Στηρίζεται σε μια στρατηγική διαμόρφωσης δικτύων στη βάση της κινητοποίησης και της ενσωμάτωσης πληθυσμών μέσα σε άτυπες αλλά πολύ ισχυρές δομές που μοιάζουν απολιτικές αλλά δεν είναι.
Οι δομές αυτές κινητοποίησης έχουν τριπλή λειτουργία: α) Διαμορφώνουν κατ’ αρχήν ένα πλαίσιο κινητοποίησης από «τα κάτω», που μπορεί να εντάξει πολύ περισσότερο κόσμο από αυτόν που εκφράζει στενά ο ΣΥΡΙΖΑ. Εδώ η αναφορά στο ΕΑΜ δεν είναι διόλου τυχαία, καθώς αποτελεί το ιστορικό παράδειγμα αναφοράς. β) Δίνουν την εικόνα πως προσφέρουν κοινωνικές υπηρεσίες καλύπτοντας τις ανάγκες των πληβείων που στερούνται τα στοιχειώδη αγαθά και γ) Πετυχαίνουν να οικοδομήσουν παράλληλες με το κράτος δομές που μπορούν να παρέχουν «δημόσιες υπηρεσίες» κάθε είδους. Ολες οι παράλληλες δράσεις κοινωνικής πρόνοιας που ο ΣΥΡΙΖΑ θέλει να αναπτύξει έχουν εντέλει έναν στόχο: να διευρύνουν το πεδίο επιρροής του κόμματος και να εντάξουν στα δίκτυα της οργάνωσης μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων.
Εντέλει, είναι φανερό πως οι επιτελείς του ΣΥΡΙΖΑ αντιγράφουν το οργανωτικό μοντέλο που ο Τσάβες υιοθέτησε στη Βενεζουέλα προκειμένου να κατακτήσει και να διατηρήσει την εξουσία. Αυτό υπονοεί πως μια υποτιθέμενη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να διαμορφώσει τις συνθήκες για να περάσουμε στον χώρο της γκρίζας ζώνης ανάμεσα στη δημοκρατία και τον μονοκομματικό αυταρχισμό της Λαϊκής Δημοκρατίας. Σε αυτήν την γκρίζα ζώνη δεν θα καταλυθούν οι θεσμοί της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας αλλά οι λειτουργίες τους θα δέχονται τον ανταγωνισμό από παράλληλους θεσμούς και δομές κινητοποίησης του ΣΥΡΙΖΑ. Ουσιαστικά λοιπόν, μια επικράτηση του ΣΥΡΙΖΑ θα σημαίνει μια σχέση έντασης ανάμεσα στους θεσμούς της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και αυτούς που η οργάνωση θα έχει εγκαταστήσει παράλληλα. Πώς θα εξελιχθεί αυτή η σχέση έντασης δεν μπορεί κανείς να προδικάσει. Η εξέλιξή της όμως θα καθορίσει την ποιότητα της δημοκρατίας στην Ελλάδα.
…………………………………………………………..
* Αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα και στο Πανεπιστήμιο Βαρσοβίας
