Ακόμα και ο πλέον αδιάφορος προς τα κοινά πολίτης μπορεί να το
αισθανθεί. Ο πλανήτης όλος βρίσκεται σε μια δομική αναταραχή και η
πολιτική πραγματικότητα δείχνει ότι απ’ άκρη σ’ άκρη η ανθρωπότητα δεν
είναι ευτυχισμένη με το παρόν της και εμφανίζεται σκεπτική με το μέλλον
της.Αναλύοντας το φαινόμενο σε συστημικό επίπεδο, η «αναταραχή» αυτή θα
μπορούσε να αιτιολογηθεί ως το απότοκο της κάθετης μεταβολής της
διεθνούς κατανομής ισχύος και η έναρξη μιας νέας εποχής σε επίπεδο
πολικότητας· αυτή της πολυπολικής εποχής.Πράγματι, ο διεθνής ανταγωνισμός έχει αρχίσει να εντείνεται, νέοι παίκτες (Κίνα, Βραζιλία, Ινδία, Νότιος Αφρική) εμφανίζονται και παλαιοί υπό άλλο brand name, αλλά πάντα με το ίδιο περιεχόμενο (Ρωσία - πρώην ΕΣΣΔ), επανακάμπτουν, επιδιώκοντας να κοιτάξουν στα μάτια ξανά τις ΗΠΑ, ενώ συγκροτημένες κοινωνικοθρησκευτικές συλλογικότητες όπως το Ισλάμ, κυρίως στη σουνίτικη εκδοχή του, έχουν μπει σε μια εκ βάθρων περίοδο βίαιης αναπροσαρμογής και κριτικής ενδοσκόπησης. Η ένταση σε συστημικό επίπεδο φτάνει σε υψηλά επίπεδα, αφορά την παραγωγή και διαμόρφωση κορυφαίων πολιτικών εξελίξεων για τα κράτη και διαχέεται στο σύνολο των πυλώνων διαμόρφωσης των διεθνών σχέσεων (στρατηγική, οικονομία, πολιτική).
Σε επίπεδο φυσικών πόρων οι εξελίξεις είναι κατακλυσμιαίες. Η εποχή των συμβατικών πετρελαϊκών κοιτασμάτων έχει φτάσει πλέον στην τελευταία της φάση. Το ενδιαφέρον στρέφεται πλέον προς το φυσικό αέριο αλλά και τις νέες μορφές εξόρυξης και εκμετάλλευσης των ήδη υφιστάμενων ενεργειακών δεδομένων (π.χ. σχιστολιθικό πετρέλαιο κ.ά.), μια συνθήκη που αυξάνει τον ανταγωνισμό σε διακρατικό επίπεδο και μεταφέρεται στο εσωτερικό των κοινωνιών επηρεάζοντας τιμές προϊόντων και τη γενικότερη καταναλωτική συμπεριφορά. Αν προστεθεί σε αυτά και η διαρκής συρρίκνωση των υδροφόρων οριζόντων σε παγκόσμιο επίπεδο και η διαρκής σμίκρυνση της καλλιεργήσιμης γης που δημιουργεί για πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ελλείψεις σε είδη πρώτης ανάγκης -στον δυτικό κόσμο-, τότε φαίνονται καθαρά τα αδιέξοδα που προβάλλουν στην επόμενη στροφή της πορείας μας.
Σε επίπεδο πολιτικών δεδομένων το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ανέδειξε ξανά την ψευδαίσθηση της καντιανής «Αιώνιας Ειρήνης» ως το μέλλον που αναλογεί στην ανθρωπότητα. Ως επακόλουθο, η δανειοδοτούμενη ευμάρεια παρήγαγε έναν νέο τύπο καταναλωτικής κοινωνικής συνθήκης. Από το 1989 έως το 2008 ο δυτικός κόσμος βελτίωνε διαρκώς το βιοτικό του επίπεδο χρησιμοποιώντας «αέρα», πέφτοντας δηλαδή στο τέλμα του υπερκαταναλωτισμού μέσω άυλων αξιών. Η διαδικασία μετατροπής της άυλης αξίας σε απτή υπεραξία ύλης οδήγησε σε μια άνευ προηγουμένου οικονομική κρίση, που όπως έχω υποστηρίξει ξανά ακόμη δεν την έχουμε δει να εξελίσσεται στον ευρωπαϊκό χώρο στο πλήρες μέγεθός της.
Η ιστορική πτώση του Σιδηρού Παραπετάσματος, αποφασιστική νίκη της δημοκρατίας έναντι του σοβιετικού μοντέλου διακυβέρνησης, θεωρήθηκε ως το τέλος και όχι η αρχή μιας διαδρομής προς την ενίσχυση των φιλελεύθερων πολιτικών και πολιτειακών δομών. Η ανθρωπότητα είναι δυσαρεστημένη από την ίδια της τη ζωή γιατί έως τώρα η επικράτηση του φιλελεύθερου μοντέλου δεν επέτυχε να βελτιώσει τη ζωή των πολλών. Και αυτό γιατί στην πραγματικότητα ο φιλελευθερισμός εγκαταλείπεται, κυρίως στο εσωτερικό της Ευρώπης, για χάρη του κυβερνητισμού και μιας δρακόντειας δημοσιονομικής λιτότητας με κύριο εμπνευστή τη Γερμανία, όχι όμως για το εσωτερικό του κράτους, αλλά για όλη την υπόλοιπη ήπειρο - κυρίως τον Νότιο άξονα.
Η ανθρωπότητα είναι θυμωμένη με τον πολιτικό κόσμο γιατί οι πολιτικοί μιλούν με ορφικούς χρησμούς για ένα μέλλον που απαιτεί θυσίες, τις οποίες οι ίδιοι δεν επιμερίζουν στους εαυτούς τους και στους γύρω εξ αυτών. Η απονεύρωση της πολιτικής από το όραμα ωθεί τους πολίτες στις καλένδες των κοινωνικών εξελίξεων και αυτό γίνεται εμφανές με τον πλέον αρνητικό τρόπο σήμερα, που το σύνδρομο της αφέλειας της Μαρίας Αντουανέτας δείχνει ότι εξαπλώνεται ραγδαία.
Σπύρος Ν. Λίτσας
