Η κατά τα φαινόμενα επιτυχημένη αποκρατικοποίηση του ΔΕΣΦΑ
καταδεικνύει μεν τις δυνατότητες της χώρας, ωστόσο, επαναφέρει το
ερώτημα περί της αναγκαιότητας για ιδιωτικοποιήσεις τη δεδομένη χρονική
στιγμή.Το ενδιαφέρον της αζέρικης Socar προέκυψε από τη δεδηλωμένη πρόθεση
του Μπακού να διεισδύσει στην ενεργειακή αγορά της ΝΑ Ευρώπης.
Διακρίνοντας την ανάγκη διόρθωσης της μεγάλης εξάρτησης των περισσοτέρων
κρατών της ΝΑ Ευρώπης από τη Ρωσία, διαβλέποντας το κενό
προσφοράς-ζήτησης κατά την επόμενη δεκαετία, και τέλος λόγω γεωγραφικής
εγγύτητας, το Αζερμπαϊτζάν βλέπει την περιοχή ως ένα ελκυστικό προορισμό
για το αέριό του. Προκειμένου, όμως, αρχικά να αναπτύξει και σταδιακά
να παγιώσει τη θέση του στην ΝΑ Ευρώπη, αναμένεται να προβεί σε
επενδύσεις με έμφαση στον τομέα της Ενέργειας.
Συνεπώς, η επικείμενη εξαγορά του ΔΕΣΦΑ εντάσσεται ακριβώς σε αυτό το πλαίσιο. Αν, λοιπόν, αποδειχθεί πως οι Αζέροι όχι μόνο ήρθαν για να μείνουν αλλά επιχειρούν να διευρύνουν την επιρροή τους μέσω Ελλάδας, είναι καλοδεχούμενοι.
Από εκεί και πέρα, η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να δεσμεύσει άμεσα τη Socar, απεμπλέκοντας την εξαγορά του ΔΕΣΦΑ από τον TAP. Δεδομένου ότι πλέον είναι απίθανο οι διαπραγματεύσεις να ολοκληρωθούν πριν επιλεγούν TAP ή Nabucco West, πρέπει να καταστήσουμε σαφές ότι δεν θα γίνει δεκτή καμία διαφοροποίηση στην προσφορά των Αζέρων, ανεξαρτήτως απόφασης της Κοινοπραξίας του Shah Deniz. Άλλωστε, η Socar δεν διαθέτει παρά μόνο 10%, άρα περιορισμένο λόγο στην τελική απόφαση. Αν, όμως, εμείς δεν έχουμε εγκαίρως αποσυνδέσει τα δύο ζητήματα, η αζέρικη εταιρεία εύλογα θα επιχειρήσει να το κεφαλαιοποιήσει ώστε να περιορίσει το τίμημα για τον ΔΕΣΦΑ. Ενώ αν δεν επιλεγεί ο TAP, θα είμαστε εξίσου «ζεστοί» απέναντι σε μία κρατική εταιρεία μίας αναπτυσσόμενης χώρας με εκ διαμέτρου διαφορετικές αντιλήψεις, που μάλιστα διατηρεί παραδοσιακούς δεσμούς με την Τουρκία ή θα ανακαλύψουμε ξαφνικά τα μειονεκτήματα της συγκεκριμένης επιλογής; Για τους παραπάνω λόγους, συνεπώς, ΔΕΣΦΑ και Διαδριατικός Αγωγός (TAP) πρέπει να αντιμετωπιστούν ως ξεχωριστά θέματα.
Η Κοινοπραξία που διαχειρίζεται το ενεργειακό πεδίο Shah Deniz II από κοινού με την κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν, αναμένεται να ανακοινώσουν την οριστική τους απόφαση στις 28 Ιουνίου, ενώ λίγες μέρες νωρίτερα θα την έχουν κοινοποιήσει στα ενδιαφερόμενα μέρη. Όποιο από τα δύο σχέδια επιλεγεί θα μεταφέρει 10-12 δισ κμ αζέρικου φυσικού αερίου ετησίως στην Ευρώπη, αρχής γενομένης από το 2019.
Παρότι οι εν λόγω ποσότητες καλύπτουν μόλις ένα μικρό μέρος των αναγκών της ΕΕ, η σημασία τους έγκειται στη διάνοιξη του Νότιου Ευρωπαϊκού ενεργειακού διαδρόμου, ο οποίος, παρακάμπτοντας τη Ρωσία, συμβάλλει, έστω και μερικώς, στη ασφάλεια τροφοδοσίας της Γηραιάς Ηπείρου.
Η χώρα μας, ειδικά μετά τις πρόσφατες εξελίξεις με την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ, δεν έχει περιθώρια για άλλη αποτυχία. Βρισκόμενη για το αμέσως επόμενο διάστημα εκτός σχεδιασμών της Μόσχας (βλ. νότια διακλάδωση South Stream), με τον IGI (Interconnector Greece-Italy) εν αναμονή των αποφάσεων Κύπρου-Ισραήλ, και την εκμετάλλευση των εγχώριων αποθεμάτων να απέχει μία δεκαετία, σε περίπτωση που δεν επιλεγεί ο Διαδριατικός αγωγός θα παραμείνουμε εκτός ενεργειακού χάρτη για ένα εύλογο διάστημα. Έτσι, θα απωλέσουμε τη δυνατότητα να αποκτήσουμε λόγο στα δρώμενα, αναβαθμίζοντας τη γεωπολιτική μας θέση, σε μία περίοδο που αναζητούμε έστω και μικρές επιτυχίες που θα αλλάξουν τη ψυχολογία και θα μας βγάλουν από το τέλμα της αβεβαιότητας.
Η έμπρακτη εμπιστοσύνη εταιρειών διεθνούς εμβέλειας, όπως αυτές που συμμετέχουν στην Κοινοπραξία του TAP, θα υποβοηθήσει στην προσπάθεια αποκατάστασης της εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία, γεγονός που μέχρι τώρα δεν έχει επιφέρει το φιλόδοξο πρόγραμμα των ιδιωτικοποιήσεων. Παράλληλα, τα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη για τις υποβαθμισμένες περιοχές της Βορείου Ελλάδας θα είναι απτά και σημαντικά. Από τις θέσεις εργασίας μέχρι τις πολλαπλασιαστικές συνέπειες στις τοπικές οικονομίες, οι προσδοκίες, αν υλοποιηθεί ο TAP, είναι υψηλές.
Μάλιστα, μετά το πρόσφατο ναυάγιο με τη ΔΕΠΑ, στο βαθμό που οι Ευρωπαίοι φέρουν μέρος (μεγαλύτερο ή μικρότερο) της ευθύνης για αυτή την εξέλιξη, υποχρεούνται, τρόπων τινά, να αποκαταστήσουν τις ισορροπίες με την προώθηση ενός σχεδίου που θα συνεισφέρει σε μεγάλο βαθμό στην ανάκαμψη του πλέον δοκιμαζόμενου κράτους-μέλους της ΕΕ. Η εξόφθαλμη στήριξη στον Nabucco West έδωσε τη θέση της στην ουδετερότητα και πλέον, είναι καιρός οι Βρυξέλλες να προκρίνουν τον TAP, ο οποίος έτσι και αλλιώς προσιδιάζει απόλυτα με τα ευρωπαϊκά συμφέροντα.
Εν τέλει, όμως, θα πρέπει να σημειώσουμε πως και τα δύο projects, αν και εκ πρώτης όψεως μοιάζουν ανταγωνιστικά, κρίνονται ως συμπληρωματικά, υπό το πρίσμα της εξασφάλισης μιας όσο το δυνατόν μεγαλύτερης διαφοροποίησης των προμηθευτών/διαμετακομιστών φυσικού αερίου προς την ευρωπαϊκή αγορά. Υπό αυτή την έννοια, η κατασκευή του TAP οφείλει να προκριθεί στον παρόντα χρόνο, καθώς λόγω των ανταγωνιστικών χαρακτηριστικών του είναι σε θέση να προσφέρει στην ευρωπαϊκή αγορά μια αξιόπιστη πρόσβαση στο φυσικό αέριο της Κασπίας Θάλασσας. Και η κατασκευή του Nabucco-West είναι ορθότερο να ακολουθήσει σε χρόνο ύστερο, όταν θα έχουν ωριμάσει οι παραγωγικές δυνατότητες των Παρακάσπιων χωρών, αλλά και του Ιράκ, προκειμένου να μεταφερθούν ακόμη μεγαλύτερες ποσότητες φυσικού αερίου προς την ευρωπαϊκή αγορά. Αν και οι πιθανότητες είναι μοιρασμένες (με ένα πολύ μικρό προβάδισμα του TAP), ελπίζω βάσιμα ότι την επόμενη εβδομάδα ο Διαδριατικός Αγωγός θα αρχίζει να λαμβάνει σάρκα και οστά.
Υ.Γ. Η διεξαγωγή πρόωρων εκλογών θα ελαχιστοποιούσε τις πιθανότητες για τον TAP, καθότι συνυπολογίζονται όχι μόνο οι οικονομικές και εμπορικές αλλά και οι πολιτικές παράμετροι. Και η αβεβαιότητα που θα προέκυπτε, ασφαλώς, θα δημιουργούσε νέα δεδομένα.
Υ.Γ.2 Αν τελικώς επιλέγει ο TAP, στοιχηματίζω ότι οι πατέρες της επιτυχίας θα είναι δύσκολο να μετρηθούν. Αν πάλι όχι, θα ακολουθήσουν την πεπατημένη της εξαφάνισης και του αναθέματος σε αυτούς που έλαβαν την απόφαση.
*Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι Διεθνολόγος και Διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.
