Του Μάριου Ευρυβιάδη*Στην Τουρκία τις τελευταίες εβδομάδες συνέβησαν απρόσμενα και δραματικά γεγονότα που μας προσφέρουν ένα σχετικό διάλειμμα από τα δικά μας σίγουρα ,δραματικότερα και ταυτόχρονα καταθλιπτικά. Μας προσφέρουν επίσης και μια ευκαιρία να ανατρέψουμε, σε επίπεδο εικόνας και επιρροής, την προπαγανδιστική εκμηδένιση που κατάφερε να μας επιβάλει η Άγκυρα την τελευταία δεκαετία.
Ένα μήνα πριν, κανείς δεν θα μπορούσε να διανοηθεί την ύπαρξη της οποιασδήποτε δύναμης, πολιτικής ή μη, που θα μπορούσε να αμφισβητήσει την προσωπική κυριαρχία του τούρκου Πρωθυπουργού και την πρωτοκαθεδρία του ισλαμικού του κόμματος στην τουρκική πολιτική σκηνή. Είναι γεγονός ότι ο Σουλτανισμός του Ερντογάν και των αυλικών του δέχονταν κριτική μέσα και έξω από την Τουρκία εδώ και αρκετό καιρό. Τίποτα ωστόσο, δεν προμήνυε όλα όσα ο κόσμος είδε να εξελίσσονται με τόση βιαιότητα, με νεκρούς και τραυματίες τις τελευταίες βδομάδες, στους δέκτες των τηλεοράσεών τους στην Πλατεία Ταξίμ και σε 78 άλλες αστικές περιοχές της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένης και της Άγκυρας.
Η Τουρκική κρίση έτυχε εκτενούς κάλυψης από τα διεθνή ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων και αυτών του Αραβικού - Μουσουλμανικού κόσμου, προκαλώντας την ιδιαίτερη μήνυ του τουρκικού καθεστώτος. Αναμφίβολα η ζωντανή και συνεχής ροή των γεγονότων προέκυψε λόγω του γεωστρατηγικού ρόλου της Τουρκίας και της θεσμικής της σχέσης με την Ατλαντική Συμμαχία και την ΕΕ. Προέκυψε επίσης λόγω του πολιτικού αναβρασμού στον Αραβικό κόσμο και του πολυδιαφημιζόμενου ρόλου της Τουρκίας ως «μοντέλου», που θα θεραπεύσει όλα τα κακώς έχοντα στον κόσμο αυτό, εάν οι Άραβες και Μουσουλμάνοι ακολουθήσουν την μέχρι τώρα επιτυχημένη πορεία της Τουρκίας σε ζητήματα διακυβέρνησης και οικονομίας.
Ο ρόλος της Τουρκίας, ως γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης και ως υποδείγματος πολιτικού εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης, αποτελεί την ιερή μάντρα της Δύσης από το τέλος του Β΄ΠΠ. Ως τέτοιο, το «μοντέλο Τουρκία» υπήρξε προϊόν εκλεπτυσμένης στρατηγικής σύλληψης εκ μέρους της Ουάσιγκτον και εντάσσοντο στην υψηλή στρατηγική των ΗΠΑ για τη διαχείριση του μεταπολεμικού κόσμου με το λιγότερο δυνατό κόστος.
Το χαρακτηριστικό στοιχείο της συγκεκριμένης αμερικανικής στρατηγικής με επίκεντρο την Τουρκία, υπήρξε η πλαστικότητά της. Επί Ψυχρού Πολέμου, το «μοντέλο Τουρκία» προς εξαγωγή ήταν ο κεμαλισμός αντικομμουνισμός και τα κοσμικά του χαρακτηριστικά. Σήμερα είναι το ισλαμο-καλβινιστικό παράδειγμα του Ερντογάν και του «μετριοπαθούς» Ισλάμ. Αύριο, και ανάλογα με τις αυτοκρατορικές επιταγές της Ατλαντικής Υπερδύναμης, μπορεί να είναι κάτι άλλο. Π.χ. μπορεί να είανι η «ομοσπονδιακή μετεξέλιξη» της Τουρκίας, μέχρι ακόμη και η διχοτόμηση ή τριχοτόμησή της.
Και είναι αυτή ακριβώς την πτυχή της αμερικανικής αυτοκρατορικής μακροστρατηγικής που αδυνατεί να κατανοήσει ο κάθε Ερντογάν, ο κάθε Νταβούτογλου (ιδιαίτερα αυτός) και ο κάθε Γκιουλ, η τριανδρία που σήμερα ελέγχει την Τουρκία.
Λόγω μιας σειράς συγκυριών του διεθνούς συστήματος, όπως η μετάβαση από τον Ψυχρό Πόλεμο σε κάτι καινούργιο αλλά μέχρι στιγμής απροσδιόριστο, λόγω της παγκοσμιοποίησης, λόγω της ρευστότητας των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και των λογής-λογής εθνο-φυλετικών συμφερόντων, στην Άγκυρα αυτοπαραμυθιάστηκαν ότι ξαφνικά αυτονομήθηκαν και ότι έγιναν αυτοτελείς παράγοντες στο διεθνές σύστημα. Πίστεψαν πραγματικά ότι έπαυσαν να είναι ένα ακόμη αναλώσιμο κράτος και ότι έγιναν ισότιμοι παίκτες με τις παραδοσιακές μεγάλες δυνάμεις, ισότιμοι ακόμη και με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η αυταπάτη αυτή ενισχύθηκε κατακόρυφα με την δυναμικότητα της τουρκικής οικονομίας η οποία είναι μεν εντυπωσιακή αλλά παραμένει ευάλωτη και δέσμια της διεθνούς ρευστότητας. Οι βίαιες λαϊκές ταραχές που λαμβάνουν χώρα την περίοδο αυτή στη Βραζιλία, μια χώρα που παρουσιάζει εξίσου εντυπωσιακές επιδόσεις όπως αυτές της Τουρκίας, είναι ενδεικτικές της συστημικής εξάρτησης και ανασφάλειας των κρατών αυτών ως «αναδυόμενες οικονομίες». Τη μια μέρα ρέουν ξένα κεφάλαια και χρηματοδοτούν τα ελλείμματα και την καταναλωτική μανία, και την άλλη μέρα εξαφανίζονται για άλλα πιο πράσινα λιβάδια αφήνοντας πίσω τους το οικονομικό χάος. Όχι τυχαία ο Ερντογάν καθυβρίζει το διεθνές κεφάλαιο (τους Εβραίους πρωτίστως) ότι συνωμοτούν εναντίον τους και της Τουρκίας.
Σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, η αυταπάτη του Ερντογάν και του συναφιού του, έφεραν την πολιτική και προσωπική ύβρη. Σήμερα οι Ισλαμιστές της Τουρκίας έχουν πάθει συλλογική παράκρουση και λειτουργούν υπό το σύνδρομο της Οθωμανολαγνείας.
Σε επίπεδο Ερντογάν αυτό εκφράζεται από την μεγαλομανία του και μέσα από τα Φαραονικά του έργα. Ήταν, λόγω ενός τέτοιου έργου που δόθηκε η αφορμή να ξεσπάσει η κρίση. Ήταν η απόφαση για την μετατροπή της Πλατείας Ταξίμ σε ένα κιτς πολυκαταστημάτων, διαμερισμάτων και «οθωμανικού στρατοπέδου». Ένα άλλο υπό εξέλιξη έργο έναι ένα τζαμί γιγαντιαίων διαστάσεων χωρητικότητας 30.000 που θα δεσπόζει της Πόλης. Οι κακές γλώσσες λένε ότι το τζαμί θα ονομάζεται «Ταγίπ Ερντογάν» και θα ξεπερνά αυτό του Σουλτάνου Σουλεϊμάν. Ένα άλλο είναι η τρίτη γέφυρα του Βοσπόρου που θα φέρει το όνομα ενός Σουλτάνου σφαγέα, όχι μόνο απίστων αλλά και χιλιάδων Σιιτών Μουσουλμάνων.
Είναι προφανές ότι μαζί με τη μουσουλμανική (σουνίτική) του πίστη ο Ερντογάν αυτοπροσδιορίζεται ως ένας ακόμη σύγχρονος Σουλτάνος του οποίου τα γιγαντιαία έργα θα σφραγίζουν την σύγχρονη Τουρκία, όπως αυτά των Οθωμανών Σουλτάνων που τον εμπνέουν.
Στο επίπεδο Νταβούτογλου η ύβρις εκφράζεται από την αυταπάτη ότι η ισλαμική Τουρκία του σήμερα είναι κυριολεκτικά ο ομφαλός της γης και ότι καμία απόφαση σε πλανητικό επίπεδο δεν μπορεί να ληφθεί εφεξής χωρίς την ενεργή συμμετοχή της Άγκυρας. Έφθασε σε τέτοιο σημείο γραφικότητας ο Μέγας Μάγιστρος της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής ώστε να δηλώσει δημόσια ακριβώς αυτό.
Η επαφή των ισλαμιστών με την πραγματικότητα άρχισε με την Συρία. Εκεί, με το πρώτο «μπαμ» η Άγκυρα έτρεξε ασθμαίνουσα να ζητήσει τη συνδρομή του ΝΑΤΟ, απαιτώντας για την προστασία της την ανάπτυξη αμερικανικών αντιαεροπορικών συστοιχειών Πάτριοτ. Και στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Ουάσιγκτον ο Ερντογάν θερμοπαρακαλούσε τον Ομπάμα για Αμερικανική δυναμική παρέμβαση στη Συρία. Προφανώς, η Μεγάλη (Buyuk) Τουρκία αδυνατούσε να πράξει κάτι τέτοιο έναντι ενός αιμάσοντος αντιπάλου.
Εσωτερικά η επαφή με την πραγματικότητα ήρθε με τα γεγονότα της Πλατείας Ταξίμ. Ωστόσο, εγκλωβισμένοι στις αυταπάτες τους, οι ισλαμιστές με τον Ερντογάν να πρωτοστατεί, αποδίδουν τα συμβάντα σε «ξένους προδότες και συνωμότες» και σε μια διεθνή αμερικανο-σιωνιστικό - καπιταλιστική συνωμοσία. Όλοι αυτοί εχθρεύονται τις επιτυχίες και το σύγχρονο μεγαλείο της Τουρκίας καθώς επίσης το ένδοξο οθωμανικό της παρελθόν. Και συνασπίστηκαν για να το καταστρέψουν. Αυτά πιστεύουν οι Ισλαμιστές.
Έχω και στο παρελθόν υποστηρίξει ότι η τριανδρία Ερντογάν, Νταβούτογλου και Μπαγίς παραμένουν οι καλύτεροί μας σύμμαχοι, εφόσον μπορούμε να εκμεταλλευτούμε την εγγενή τους παράνοια, εκθέτοντας τις αναθεωρητικές. επεκτατικές και ηγεμονικές τους βλέψεις κατά της Κύπρου και της Ελλάδας.
Τελικά ότι εμείς λόγω ανικανότητας δεν πετύχαμε το κατάφεραν αυτοί οι ίδιοι. Ανέτρεψαν σε ένα περίπου μήνα μια εικόνα της Τουρκίας που οικοδομούσαν για μια δεκαετία, ξοδεύοντας εκατομμύρια και με την ενεργή συμμετοχή της Δύσης και, μέχρι πρόσφατα, του Ισραήλ. Δεν πρέπει ωστόσο να τρέφουμε αυταπάτες. Αλλά μας προσφέρεται μια καλή ευκαιρία να ανατρέψουμε την πολιτική εκμηδένιση που μας έχει επιβάλει η τουρκική προπαγάνδα την τελευταία δεκαετία. Ίσως όχι στην Ουάσιγκτον που παραμένει προς το παρόν τουρκόλαγνη. Αλλά σίγουρα στις Βρυξέλλες, τους αξιωματούχους της οποίας οι Ισλαμιστές με πρωταγωνιστές τους Ερντογά και Μπαγίς καθυβρίζουν χυδαία την περίοδο αυτή.
ΥΓ. Η Πλατεία Ταξίμ (ένθετο)
Η Πλατεία Ταξίμ εξελίσσεται σε παγκόσμιο σύμβολο κατά του δεσποτισμού και της αυθαιρεσίας της εξουσίας. Ως Πλατεία αναπτύχθηκε από το 1923 μέχρι το 1928 όταν αναγέρθηκε στο κέντρο της και το μνημείο της ανεξαρτησία. Ονομάστηκε Ταξίμ από την αραβική λέξη που σημαίνει «διαχωρίζω» «διανέμω» διότι επί Οθωμανών εκεί συγκεντρώνονταν τα νερά από τα βόρεια και διανέμοντο στα νότια της Πόλης. Ωστόσο αυτό που εμείς πρέπει να γνωρίζουμε με αφορμή τα γεγονότα, είναι ότι η Πλατεία, το επίμαχο Πάρκο και οι γύρω περιοχές ανήκαν σε Έλληνες και Αρμένιους, κατασχέθηκαν από το κεμαλικό καθεστώς και «εξωραΐστηκαν». Εκεί υπήρχε και ένα μεγάλο αρμενικό κοιμητήριο το οποίο καταστράφηκε. Μάλιστα, οι ταφόπλακες από τα μνήματα χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή των σκαλοπατιών του Πάρκου. Αυτοί που σήμερα υπερασπίζονται οικουμενικές αρχές στο Πάρκο, είναι πιθανόν παιδιά και εγγόνια αυτών που παλαιότερα ιδιοποιήθηκαν περιουσίες που δεν τους ανήκαν. Αυτά για την ιστορία.
* Ο Μάριος Ευρυβιάδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
